Η Ισπανία έχει βυθιστεί στο σκοτάδι και κατά συνέπεια στο χάος και μαζί σημαντικό κομμάτι της Πορτογαλίας, καθώς οι δύο χώρες έχουν σε ένα βαθμό διασυνδεδεμένο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας. Μια κατάρρευση του συστήματος παραγωγής και διανομής του ηλεκτρικού ρεύματος σε τέτοιο επίπεδο είναι τεράστιο ζήτημα.
Μπορεί να κοστίσει πολλές ανθρώπινες ζωές, ενώ έχει ανυπολόγιστο κόστος για μια σύγχρονη οικονομία. Γι’αυτό και είναι κάτι που όλοι απεύχονται και ξορκίζουν. Πού οφείλεται ωστόσο;
Ουδείς μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα αυτή τη στιγμή, δεν υπάρχει σαφής πληροφόρηση από τη μεριά των ισπανικών αρχών. Θα μπορούσε να είναι εξίσου αποτέλεσμα αδυναμίας του συστήματος να ανταποκριθεί στις ανάγκες ή δολιοφθορά με τη μορφή κυβερνοεπίθεσης. Σε κάθε περίπτωση, το αποτέλεσμα δεν αλλάζει.
Η περίπτωση αυτή αποδεικνύει ότι κάθε εθνικό σύστημα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να διαθέτει υψηλό επίπεδο ασφάλειας, τόσο από εσωτερική συνοχή, διαφοροποιηθούν και ανθεκτικότητα των υποδομών, όσο και από εξωτερικές δυνητικές κακόβουλες παρεμβάσεις.
Ο καθηγητής Ρωμανός Γεροδήμος έγραψε με αφορμή την κατάσταση που εξελίσσεται στην Ισπανία: “Αυτό που έγινε στην Ισπανία και την Πορτογαλία το περιμέναμε ότι θα γίνει, και πιστεύω θα γίνει κάποια στιγμή και αλλού”. Συμπλήρωσε ότι είτε λόγω αδυναμίας ανταπόκρισης είτε λόγω υπονόμευσης, η κατάρρευση του συστήματος έχει τις ίδιες τραγικές συνέπειες και οφείλει να χτυπήσει συναγερμό στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.
Η Ισπανία είναι μια χώρα με σύγχρονες και ποιοτικές υποδομές. Αυτό κάνει ακόμα πιο ανησυχητική την εξέλιξη που βλέπουμε. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που υποδέχεται ανάλογο φόρτο τουριστών, για παράδειγμα, αλλά διαθέτει παράλληλα πιο ανέτοιμες και λιγότερο σύγχρονες υποδομές. Συνεπώς είναι πιο εύκολο να ζήσουμε στη χώρα μας μια αντίστοιχη κατάσταση.
Προφανώς η όποια βελτίωση των υποδομών δεν μπορεί να γίνει από τη μια μέρα στην άλλη. Στην Κρήτη γνωρίζουμε μέχρι σήμερα πολύ καλά τι σημαίνει ανεπάρκεια στο ηλεκτρικό ρεύμα, το ζούμε με συχνές κατά τόπους διακοπές ιδίως το καλοκαίρι. Σκεφτείτε τι συνέπειες μπορεί να έχει ένα πολύωρο γενικευμένο μπλακάουτ στην Κρήτη στην αιχμή της τουριστικής περιόδου…
Γι’αυτό και οποιαδήποτε καθυστέρηση ή αμέλεια στην κατεύθυνση της βελτίωσης και ενίσχυσης των υποδομών μπορεί έχει πολλαπλάσια επιβαρυντικά αποτελέσματα. Η ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης και Αττικής πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή το συντομότερο δυνατόν, αφού είναι στην ουσία ολοκληρωμένη. Ενώ παράλληλα είναι ανάγκη να προχωρήσει πολύ γρήγορα μια στρατηγική μελέτη διαχείρισης των ενεργειακών πόρων σε επίπεδο Περιφέρειας Κρήτης με ορίζοντα το μέλλον.
Σε εθνικό επίπεδο, που τα συστημικά ρίσκα είναι πολύ μεγαλύτερα και υπάρχουν αστικά κέντρα όπως της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, εξυπακούεται ότι το ζήτημα αυτό είναι πολλαπλά κρίσιμο. Η χώρα οφείλει σε στρατηγικό επίπεδο να επεκτείνει και να εμβαθύνει τη διασύνδεσή της με γειτνιάζουσες πηγές και αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, στην κατεύθυνση της Μέσης Ανατολής (Κύπρος, Ισραήλ, Αίγυπτος), αλλά και των Βαλκανίων (Βουλγαρία).
Ταυτόχρονα όμως είναι απόλυτη ανάγκη η διατήρηση ευελιξίας σε επίπεδο διαφοροποίησης των πηγών προέλευσης της ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και επαύξησης της κυβερνοασφάλειας και γενικής ασφάλειας του συστήματος. Υπό αυτό το πρίσμα, χρειάζεται να δούμε ξανά το ζήτημα της απανθρακοποίησης και της πλήρους εγκατάλειψης του λιθάνθρακα και του πετρελαίου, αλλά και η σοβαρή αξιολόγηση της ενσωμάτωσης σύγχρονων μικρού μεγέθους μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με πυρηνικά μέσα (αρθρωτοί αντιδραστήρες).
Όλα αυτά, μολονότι εγείρουν συζήτηση, ίσως και αντιδράσεις, δεν μπορούν να φύγουν από το τραπέζι ερήμην της ενεργειακής ασφάλειας. Δεν μπορούμε να κινούμαστε σε αυτά τα ζητήματα με μακαριότητα και χαλαρότητα, διακινδυνεύοντας να βρεθούμε βαριά εκτεθειμένοι.
Η εφαρμογή πολιτικών για ανάσχεση της κλιματικής κρίσης πρέπει να συμβαδίζει με τη συστημική ευστάθεια και ανθεκτικότητα, ενώ οι ενεργειακές επενδύσεις πρέπει να μην παραγνωρίζουν την ανάγκη για ολοκληρωμένη και επαρκή ασφάλεια. Μπορεί όλα αυτά να μας φαίνονται πολύ σύνθετα, αλλά οφείλουμε να καταλάβουμε σε όλες τις διαστάσεις ότι ο έως και απλοϊκός, αν όχι αμέριμνος σε σχέση με το σήμερα, κόσμος του 20ού αιώνα είναι οριστικά παρελθόν. “Προσέχουμε για να έχουμε”.