«Να τα πούμε;» Η φράση αυτή αντηχεί σε κάθε γειτονιά την παραμονή των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων. Παιδιά και, καμιά φορά, ενήλικες χτυπούν τις πόρτες με τραγούδια, φέρνοντας όμως χαρά και απολαμβάνοντας τη μικρή «ανταμοιβή» που τους περιμένει. Όμως, πόσοι γνωρίζουμε την ιστορία πίσω από το έθιμο αυτό;
Γιατί λέμε κάλαντα;
Τα κάλαντα, ως εθιμικά τραγούδια, έχουν βαθιά ρίζες στην ελληνική παράδοση. Πρόκειται για δημοτικά τραγούδια που περνούν από γενιά σε γενιά και υμνούν τη νέα χρονιά που πλησιάζει. Παρά την απλότητά τους, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των εορταστικών ημερών.
Συνήθως, τα κάλαντα τραγουδιούνται από παιδιά, αν και συχνά συμμετέχουν ενήλικες ή ακόμη και χορωδίες. Ο κύριος σκοπός τους είναι να μεταφέρουν μηνύματα χαράς και αισιοδοξίας για τον νέο χρόνο.
Από πού προέρχεται το έθιμο;
Η ιστορία των καλάντων συνδέεται με τις διονυσιακές γιορτές της αρχαιότητας. Τότε, παιδιά τραγουδούσαν για την καλή χρονιά, κρατώντας ένα κλαδί ελιάς τυλιγμένο με μαλλί προβάτου, σύμβολο ευφορίας και γονιμότητας.
Η λέξη «κάλαντα» έχει ρίζες στις ρωμαϊκές καλένδες, τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου. Πριν από τον 2ο αιώνα π.Χ., ο Μάρτιος ήταν ο πρώτος μήνας του ρωμαϊκού ημερολογίου, και η Πρωτοχρονιά γιορταζόταν τότε.
Αν και στην αρχή η Εκκλησία απέρριψε το έθιμο ως ειδωλολατρικό, στη συνέχεια το αποδέχθηκε, προσδίδοντάς του θρησκευτικό περιεχόμενο. Έτσι, τα κάλαντα δεν περιορίζονται μόνο στην Πρωτοχρονιά αλλά συνοδεύουν όλες τις μεγάλες γιορτές, όπως τα Χριστούγεννα, τα Φώτα, ακόμη και του Λαζάρου, και τα Βαΐα.
Τα κάλαντα είναι κάτι περισσότερο από εορταστικά τραγούδια. Μεταφέρουν ευχές για καλή τύχη στους οικοδεσπότες και αισιοδοξία για όλο τον κόσμο. Το έθιμο παραμένει ζωντανό, ενισχύοντας το πνεύμα των γιορτών και διατηρώντας τη σύνδεση με τις ρίζες μας.
Τα Κάλαντα των Χριστουγέννων
Καλήν εσπέραν άρχοντες,
αν είναι ορισμός σας,
Χριστού τη Θεία γέννηση,
να πω στ’ αρχοντικό σας.
Χριστός γεννάται σήμερον,
εν Βηθλεέμ τη πόλη,
οι ουρανοί αγάλλονται,
χαίρεται η φύσης όλη.
Εν τω σπηλαίω τίκτεται,
εν φάτνη των αλόγων,
ο βασιλεύς των ουρανών,
και ποιητής των όλων.