Απόδοση τιμής σε όσους χάθηκαν για την ελευθερία αποδίδει ο του Κάστρου Ταχυδρόμος, Δημήτρης Ν. Θεοδοσάκης, στον τέταρτο τόμο του βιβλίου «Από την Κατοχή και το ολοκαύτωμα της Βιάννου».
Ο διδάκτωρ Ιστορίας της Φιλοσοφικής Σχολής Α.Π.Θ., διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Εμμανουήλ Γ. Χαλκιαδάκης, αναφέρει πως «ο Δημήτρης Θεοδοσάκης σε αυτό το έργο ασχολείται με την προφορική ιστορία. Καταγράφει με σεβασμό τις αφηγήσεις των κατοίκων της επαρχίας Βιάννου αναφορικά με το παρελθόν αυτού του τόπου, ιδιαίτερα την περίοδο της ναζιστικής κατοχής και τις αποδίδει με το δικό του λογοτεχνικό τρόπο».
Αναφέρει, ακόμα, στο πρόλογο του βιβλίου ότι «η επαρχία Βιάννου γνώρισε από το 1941 τη ναζιστική κατοχή. Το Σεπτέμβριο του 1943, όμως, συνέβη ένα γεγονός που σημάδεψε για πάντα τη ζωή αυτού του τόπου. Συγκεκριμένα, ένας λόχος έπεσε σε ενέδρα ανταρτών στην Κάτω Σύμη Βιάννου, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν δεκάδες Γερμανοί στρατιώτες, άλλοι τόσοι να τραυματιστούν και 13 να συλληφθούν από τους αντάρτες. Η οργή των Γερμανών ξέσπασε στους κατοίκους των γύρω χωριών.
Συνέλαβαν και εκτέλεσαν γύρω στα 400 άτομα και σχεδίαζαν να εκτελέσουν 500 ακόμα ομήρους. Ύστερα από παρέμβαση του Πρωτοσύγκελου της Αρχιεπισκοπής Κρήτης Ευγενίου Ψαλιδάκη, οι 500 όμηροι σώθηκαν, κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, από την εκτέλεση”.
“Να κτίσουμε την Ευρώπη της αλληλεγγύης”
Ο συγγραφέας αναφέρει τα εξής:
«Από τις ατέλειωτες ώρες των συνεντεύξεων, στα καημένα-μαρτυρικά χωριά της Βιάννου και της Ιεράπετρας, συνέλεξα πολύ υλικό για την Κατοχή και το Ολοκαύτωμα της Βιάννου. Χρειάστηκαν πολλές ώρες για τη διασταύρωση των γεγονότων, αλλά και πολλές μέρες και νύχτες για την ταξινόμηση αυτού του υλικού. Έτσι προέκυψε ένας ακόμη τόμος. Πιστεύοντας ότι δεν πρέπει να μείνει αδημοσίευτο τόσο σημαντικό υλικό για το Ολοκαύτωμα της Βιάννου, αποφάσισαν να προβώ στην έκδοση του ανά χείρας βιβλίου.
Δημοσιεύοντας και τον τέταρτο τόμο με αναφορά στην Κατοχή και το Ολοκαύτωμα της Βιάννου, δεν προσπαθώ να σπείρω μηδέ να συντηρήσω αισθήματα μίσους. Άλλωστε με το γερμανικό λαό μάς δένουν αισθήματα φιλίας και συνεργασίας. Το χρέος μου κάνω να τιμήσω εκείνους που αντιστάθηκαν στο ναζισμό και πέσαν’ για τη λευτεριά.
Με τη γνώση τού χθες να χτίσουμε την Ευρώπη της αλληλεγγύης των λαών, υπερασπιζόμενοι τη δημοκρατία, την ελευθερία και τη δικαιοσύνη. Να μην αφήσουμε χαραμάδα για να περάσει ξανά ο φασισμός, να διαχειριστεί ξανά τις τύχες των λαών του κόσμου, γιατί θα γκρεμίσει ό,τι έχει δημιουργήσει η ειρήνη και ο πολιτισμός, ματώνοντας ξανά το όνειρο στη γης μας.
Ας θυμηθούμε τα λόγια του μεγάλου τραγικού μας ποιητή, του Αισχύλου: “Εκείνοι που αγαπήθηκαν, όταν χωρίσουν, αιώνιο μίσος τούς χωρίζει”. Αγαπήθηκαν και οι λαοί της Ευρώπης και πρέπει να υποστηρίξουν και να ολοκληρώσουν το δημιούργημά τους, γιατί αν γκρεμιστεί η Ευρώπη ίσως να οδηγηθούνε οι λαοί της σε σκοτεινούς και ματωμένους δρόμους με απρόβλεπτες συνέπειες».
Από καρδιάς ευχαριστώ τους αφηγητές, που με πολύ εγκαρδιότητα με δέχτηκαν και μου μίλησαν για τα πικρά εκείνα χρόνια και με τιμή τούς αναφέρω ονομαστικώς. Επίσης, ευχαριστώ όλους εκείνους που μου εμπιστεύτηκαν το φωτογραφικό τους αρχείο ώστε να δημοσιευτούν για πρώτη οι φωτογραφίες των οικείων τους”.