Το καντράν της καλλιτεχνικής του διαδρομής μετρά δεκαετίες κορυφαίων συνεργασιών και σπουδαίων δημιουργικών συμπράξεων, που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του σύγχρονου ελληνικού τραγουδιού στον τόπο μας. Βαθιά χαρισματικός, ταλαντούχος και ξεχωριστός, όχι μόνο για τη μελωδικότητα της φωνής του και τις καλλιτεχνικές του δεξιότητες, αλλά για τη συνέπειά του στην ποιότητα, το ήθος και τη σεμνότητά του που έμεινε ανέγγιχτη παρά την τεράστια δημοφιλία του. Ο Παντελής Θαλασσινός, ένας από τους πιο σημαντικούς τραγουδιστές, μιλά σήμερα στην «Π» για τις συνεργασίες του που έγραψαν ιστορία, για τη σχέση του με την τέχνη και τον τρόπο που αντιλαμβάνεται το ρόλο του καλλιτέχνη…
Θα ήθελα να μας μιλήσετε λίγο για την σχέση σας με την Κρήτη και για όλα αυτά που σας ενώνουν, γι’ αυτά που σας δένουν με το νησί, για τους δεσμούς που έχετε αναπτύξει τόσο χρόνια.
Με τη μουσική της Κρήτης δεν είχα πολύ μεγάλη σχέση. Η πρώτη μου επαφή ξεκίνησε με τους Χαΐνηδες, με τον Λάμπη του Ψαραντώνη, ο οποίος άρχισε να μου στέλνει κάτι κασέτες με τραγούδια και μου εξηγούσε ότι έπρεπε να τα ξέρω. Αργότερα εκδόθηκε η κασετίνα με τους Πρωτομάστορες της Κρήτης με το Μουντάκη, το Φουσταλιέρη, τον Καραβίτη…
Με αυτή τη σειρά άρχισα να μαθαίνω κάποια τραγούδια και στη συνέχεια ξεκίνησα να συνεργάζομαι με τον Πάρη Περυσινάκη ο οποίος με έβαλε στο κλίμα της Κρητικής μουσικής. Μαζί τραγουδούσαμε μαντινάδες , κάναμε παρέες και αργότερα βέβαια με τον Βασίλη Σκουλά με τον οποίο έχουμε συνεργαστεί πάρα πολλές φορές και κάναμε 3-4 χρονιές μαζί. Και η σχέση μου τώρα πια είναι πως την καταλαβαίνω καλά την Κρητική μουσική, δεν την ακούω τουριστικά ας πούμε».
Στη διαδρομή σας έχετε καταγράψει ένα πολύ σπουδαίο αριθμό συνεργασιών με πρόσφατο σταθμό τον δίσκο που πρόκειται να κυκλοφορήσει σύντομα με τίτλο «Αινίγματα», που έγινε με τη σύμπραξη του σπουδαίου συνθέτη Γιώργου Καζαντζή και του συντοπίτη μας και πολύ σημαντικού στιχουργού Κώστα Φασουλά.
«Καλά με τον Κώστα Φασουλά είμαστε πάρα πολλά χρόνια φίλοι, έχουμε συνεργαστεί πολλές φορές μαζί και έχουμε κάνει μια ολοκληρωμένη δουλειά το «να΄τανε ο πόλεμος χορός». Ο δίσκος είχε αναφορά στα παιδικά μας παιχνίδια. Περιέχει έντεκα τραγούδια τα οποία ήταν τα «κισκιντάκια» (πεντόβολα), η «κούκλα», το κρυφτό, το κυνηγητό, το πατίνι πολλά… όπου τους στίχους είχε κάνει ο Φασουλάς. Μετά είχαμε κάνει ένα ολόκληρο δίσκο με τον Μανώλη Λυδάκη, από όπου τα δύο -τρία τραγούδια θα μπορούσες να τα πεις και κρητικά.
Στις μέρες μας έχει αλλάξει γενικώς το πλαίσιο κυκλοφορίας των δίσκων και των τραγουδιών. Έχει μπει στη ζωή μας το you tube, τα social media… Πως βλέπετε εσείς αυτά τα νέα δεδομένα; Πώς αλληλεπιδρούν με την παρουσίαση του έργου του κάθε καλλιτέχνη;
Στα social media ο καθένας ανεβάζει τα δικά του τραγούδια… Βρίσκεσαι μέσα σε εκατομμύρια πληροφορίες και από εκεί και πέρα μπερδεύεσαι και εσύ ο ίδιος. Παλιά ήταν διαφορετικά τα πράγματα. Υπήρχαν δέκα είκοσι άνθρωποι που κάνανε μουσικές εκπομπές και πρότειναν τραγούδια ανάμεσα στα εκατοντάδες που άκουγαν.
Από τη μια πλευρά μπορείς να πεις ότι σήμερα έχεις πρόσβαση σε πολλά τραγούδια, αλλά όμως μπερδεύεσαι, χάνεσαι… Δηλαδή για άλλο μπαίνεις μέσα στο internet και με άλλο βγαίνεις. Γενικότερα το internet μπορώ να πω πως έκανε πολύ κακό στην μουσική βιομηχανία. Δηλαδή τώρα εμείς τώρα πρέπει να ξοδέψουμε 10.000 ευρώ για να κάνουμε ένα καλό cd ας πούμε, όπως ξόδεψα για το «Καλαντάρι». Θέλω να πω πως τώρα αν τα ξόδευα τα χρήματα αυτά δεν θα πούλαγε ούτε ένα cd. Και δεν βγάζεις τα έξοδά σου.
Κάποια στιγμή είχα πει να μην βάλω τραγούδια στο you tube και μετά το μετάνιωσα, τα ξανάβαλα σκεπτόμενος «τι φταίει ο κόσμος να μην τα ακούει τα τραγούδια»… Τώρα τελευταία κυκλοφόρησα USB με τα 50 πιο γνωστά τραγούδια μου, σε πολύ καλή ποιότητα όπως γράφαμε στο στούντιο και τα οποία τα πουλάω μέσα από ένα e-shop που έχω μέσα στην επίσημη ιστοσελίδα μου. Μπαίνει ο κόσμος και παραγγέλνει αν θέλει. Και τους τα στέλνω ταχυδρομικώς μαζί με την απόδειξη, τους βάζω και 2 λογαριασμούς τραπεζικούς που έχω και όποτε μου τα βάλουνε τα χρήματα. Έτσι γίνεται να τα ακούν τουλάχιστον με καλή ποιότητα και άμα θέλουν τα πληρώνουν κιόλας.
Θα επιμείνω στον τεράστιο πλούτο συνεργασιών που έχετε για να σας ρωτήσω: ποιες ξεχωρίζετε;
Όλες τις συνεργασίες μου που έχω κάνει τις τιμώ και όλες τις έκανα με την απαραίτητη προσοχή και αγάπη και θα έλεγα ότι σκύβω πάνω στα τραγούδια. Προσπαθώ δηλαδή ένα τραγούδι που μου δίνεται, να το κάνω πρώτα δικό μου να το μάθω να το τραγουδώ σαν να το ερμήνευα ζωντανά και μετά να το ηχογραφήσω. Δεν το λέω συλλαβή – συλλαβή απλά για να φαίνεται η φωνή μου. Από τις συνεργασίες μου, μου άρεσε πάρα πολύ που συνεργάστηκα δύο τρείς φορές με τη Χαρούλα Αλεξίου. Από εκεί πήρα πράγματα. Κατάλαβα τι γίνεται από έναν άνθρωπο ο οποίος ξεχειλίζει από ταλέντο και προσφέρει. Δεν είναι άνθρωπος ανταγωνιστικός… Οι άνθρωποι που ξεχειλίζουν από ταλέντο, είναι πολύ απλόχεροι και πολύ κουβαρντάδες.
Πάντως είναι συγκλονιστική η σχέση του δημιουργού καλλιτέχνη με τον κόσμο… Μια σκηνή και τόσος κόσμος από κάτω, πώς αντέχεται όλο αυτό; Πως το διαχειρίζεστε;
Πολλές φορές δεν το διαχειρίζεσαι και ψάχνεις κάτι να βρεις για να είσαι καλά, για να μην έχεις το τρακ αυτό το μεγάλο, όλη αυτή την ευθύνη, αυτό το δέος ότι τραγουδάς κάπου και λες ότι ο κόσμος αυτός τώρα μπορεί να με πλακώσει. Αλλά πάντα σκέφτομαι ότι αυτοί που έχουν έρθει είναι φίλοι μου από κάτω και ότι όλοι με αγαπάνε και ήρθαν να με ακούσουνε. Δεν ήρθε κανένας στη συναυλία με το ζόρ».
Θα ήθελα λίγο να μας μιλήσετε περισσότερο για κάποιες σχέσεις με κάποιους ανθρώπους που έχω την αίσθηση ότι υπήρξαν κομβικοί στη ζωή σας, όπως για παράδειγμα ο Ηλίας Κατσούλης, ο Μάνος Ελευθερίου, ο Άλκης Αλκαίος.
Τον Άλκη Αλκαίο δεν τον γνώρισα από κοντά, αλλά μιλούσαμε στο τηλέφωνο. Ο δίσκος που έκανα μαζί του λέγεται «Δώδεκα + ένα ηλιοτρόπια». Ήταν τραγούδια τα οποία μου τα έστελνε σε ένα γράμμα για να κάνουμε τον δίσκο του Δημήτρη Μητροπάνου έχοντας συμφωνήσει μαζί του.
Πεθαίνοντας ο Μητροπάνος, το γράμμα το είχε ήδη δύο βδομάδες η Λιζέτα Καλημέρη η οποία είχε επισκεφθεί τον Αλκαίο και της είπε «αυτό το γράμμα να το δώσεις στον Παντελή». Μου τηλεφωνεί λοιπόν η Λιζέτα τη μέρα που πέθανε ο Μητροπάνος και μου λέει πρέπει να σε δω σήμερα γιατί υπάρχει λόγος. Έτσι έγινε και πήρα το γράμμα, το διάβασα και έλεγε: «Παντελή μου σου στέλνω αυτά τα τραγούδια, θέλει και ο Δημήτρης ο Μητροπάνος και εγώ να κάνουμε τον καινούριο του δίσκο». Τηλεφώνησα αμέσως συγκλονισμένος στον Αλκαίο, του είπα ότι μόλις πήρα το γράμμα και εκείνος μου απάντησε… «μας προλαβαίνει η ζωή…».
Είναι συγκλονιστική ιστορία. Από αυτά τα τραγούδια πρόλαβε ο Αλκαίος και άκουσε τα έξι. Εγώ δεν θέλησα μετά από το θάνατο του Μητροπάνου να τον βγάλω κατευθείαν το δίσκο όπως κάνουν τα κοράκια.
Ο Ηλίας Κατσούλης ήτανε το άλλο μου μισό. Σαν να ξεκινήσαμε μαζί τη μουσική μου την προσωπική μου καριέρα. Ακόμα κι από την περίοδο που ήμουν στους Λαθρεπιβάτες μου έστελνε στίχους. Με έπαιρνε τηλέφωνο ή πήγαινα σπίτι του και μου διάβαζε τους στίχους του… Όλα ήταν διαμάντια… Ο Ηλίας ο Κατσούλης άρχισε να γράφει σε ηλικία 50 ετών. Δεν έγραφε από μικρός, γι αυτό είχαν τέτοια ποιότητα οι στίχοι του…
Με τον Μάνο Ελευθερίου μας γνώρισε ο τραγουδιστής Νικόλας Μητσοβολέας ο οποίος δεν είναι πια στη ζωή, και μου έδωσε στίχους. Σχεδόν κάθε 6 μήνες πήγαινα στην εκπομπή του στον 9.84 και συζητάγαμε για 1.5 ώρα. Και πολλές φορές πέρναγα και από το σπίτι του στη γιορτή του να του αφήσω το καθιερωμένο δώρο μου, το πουκάμισο. Πάντα του πήγαινα δώρο ένα πουκάμισο άσπρο, γιατί ντυνόταν πολύ ωραία και προσεγμένα. Ήταν άνθρωπος με χιούμορ, τρομερό, τους πείραζε όλους, παρόλο που φαινότανε αυστηρός, δεν ήταν καθόλου. Αυτός ήταν τότε που έδωσε τραγούδια στην Πέγκυ Ζήνα και μου λέει «γιατί; Τι διαφορά έχει η Πέγκυ Ζήνα με όλους τους άλλους που λένε στίχους; Αυτή δεν έχει δικαίωμα να συνεργαστεί με τον Ελευθερίου ή έναν άλλο στιχουργό;
Κατά τη γνώμη σας ποιο είναι το «χρέος» του καλλιτέχνη;
Δεν θα το έλεγα χρέος, θα έλεγα η ανάγκη του καλλιτέχνη είναι να εκφράζεται με την τέχνη του και από εκεί και πέρα να μπορεί να συγκινήσει. Η τέχνη είναι, αυτό που σε συγκινεί και παίρνει αξία για εσένα, με βάση το πως «μιλάει» μέσα σου.
Για εμένα ωραίος στίχος και ωραία μουσική είναι αυτό που με συγκινεί, τίποτα παραπάνω. Δηλαδή μου αρέσει το γνήσιο.
Οι σύγχρονοι στίχοι αποδίδουν αυτό που ζούμε σήμερα;
Θα μπορούσαν. Αλλά μερικοί δεν γράφουν για σοβαρό λόγο. Σε άλλες εποχές που ήμασταν λίγο πιο χαζοχαρούμενοι υπήρχαν στίχοι π.χ. «εγώ δεν πάω στο μέγαρο παρέα με τον παίδαρο». Και σήμερα εμφανίζονται κάποιοι οι οποίοι είναι για χαβαλέ. Κι ακόμα συνεχίζουν πολλοί να μην καταλαβαίνουν την κρισιμότητα των ημερών που περνάμε.
Ακόμη και όταν ψηφίζουν επιλέγουν ανθρώπους που ξέρουνε ότι θα τους κάνουν να υποφέρουν και όμως τους επιλέγουν για να τιμωρήσουν τους άλλους. Η ψήφος μας πλέον δεν τρέφεται με την ελπίδα, αλλά είναι τιμωριτική. Και το πιο συγκλονιστικό είναι να μην ψηφίζεις ταξικά…
Αυτό που παρατηρεί κάποιος στη διαδρομή σας είναι ότι έχετε μια συνέπεια στην ποιότητά και στο ήθος που σας ακολουθεί σε κάθε βήμα…
Ξέρεις γιατί; Γιατί εγώ δεν κοιτάζω την καριέρα, ποτέ δεν με ενδιέφερε. Κοίταγα την ανάγκη μου. Μπορεί να μου πουν έλα να πάμε εκεί να τραγουδήσουμε και να πάρεις λεφτά, να σε δει κόσμος … Πάντα κοίταζα μόνο την εσωτερική μου την ανάγκη… Ήθελα να πάω; Είναι ωραία η παρέα; Θα παίξουμε ωραία τραγουδάκια; Με αυτά πάω.
Εμένα πάντως με συγκινεί πάρα πολύ το γεγονός ότι έχετε μια ιδιαίτερη σχέση με τους μουσικούς του δρόμου. Βγάζετε βιντεάκια μαζί τους και προσπαθείτε να τους υποστηρίξετε…
Φυσικά… Κοίταξε είναι μερικοί μουσικοί του δρόμου που τους θαυμάζω και είναι ικανοί, όμως η τύχη δεν ήταν καλή μαζί τους. Είναι μερικοί οι οποίοι είναι καταπληκτικοί και θα μπορούσαν να είχαν γίνει πολύ γνωστοί και να τους ξέρει όλος ο κόσμος. Έτσι παρουσιάζουν τη δουλειά τους στο δρόμο. Βέβαια εδώ υπάρχει μια προκατάληψη να βλέπεις έναν καλλιτέχνη στον δρόμο, ενώ στο εξωτερικό δεν υπάρχει αυτό. Στο εξωτερικό μπορεί να πάει κάποιος στο μετρό και να ακούσει όποιον θέλει.
Τη σχέση του καλλιτέχνη με την πολιτική πώς τη βλέπετε;
«Κοιτάξτε ο καλλιτέχνης είναι ένα πολιτικό πρόσωπο και έχει σημασία η θέση που κρατάει απέναντι στα πολιτικά ή στα κοινωνικά δρώμενα, στα θρησκευτικά ζητήματα, στα οικολογικά, στα πάντα. Γιατί ο καλλιτέχνης επηρεάζει κόσμο και δεν πρέπει να απέχει από την πολιτική. Όχι όμως να το κάνει επάγγελμα και να έχει άλλες βλέψεις υστερόβουλες για προσωπικά οφίτσια.
Όλοι οι άνθρωποι, και πολύ περισσότερο οι καλλιτέχνες πρέπει να ασχολούνται με τα κοινά. Και μην κοιτάς ορισμένοι που το παίζουνε με όλους για να τα έχουνε καλά με όλους. Επειδή νομίζουν ότι όλοι θα είναι φίλοι τους. Δεν γίνεται να αρέσεις σε όλους, δεν γίνεται να είσαι φίλος με όλους.