Οι ανθρώπινες σχέσεις και ειδικότερα η φιλία για να διατηρηθούν στο χρόνο προϋποθέτουν μια υπέρβαση του εαυτού μας που κάποτε μπορεί να φθάσει στην αυτοθυσία. Ο Δάμων και ο Φιντίας αποτελούν ιδανικό παράδειγμα.
Ο Αριστοτέλης στα Ηθικά Νικομάχεια εξετάζει τις προϋποθέσεις που πρέπει να υπάρχουν, ώστε να δημιουργηθεί μια αληθινή φιλία. Οι φίλοι πρέπει να διαθέτουν υψηλό ηθικό ανάστημα και αρετές για να μην είναι απλώς μια σχέση συμφέροντος ή συγκυριακός και υποκριτικός δεσμός. Αργότερα οι Επικούρειοι ανάγουν τη φιλία σε πρώτη αρετή.
Γνωρίζουμε όλοι από προσωπική εμπειρία την καθημερινή κρίση που αντιμετωπίζουν οι ανθρώπινες σχέσεις, ιδιαίτερα όμως αντιλαμβανόμαστε σήμερα την αξία της φιλίας υποχρεωμένοι να κυκλοφορούμε ως μασκοφόροι για να προστατευθούμε από ένα άγνωστο κίνδυνο που απειλεί την ζωή μας.
Μια ανατομία της φιλίας είναι η κωμωδία που παρακολούθησα στο Κηποθέατρο Ν. Καζαντζάκης στο πλαίσιο των εκδηλώσεων που χρηματοδοτεί η Περιφέρεια Κρήτης. Το έργο είναι της Jasmina Reza με τίτλο ART σε μετάφραση και σκηνοθεσία του Σταμάτη Φασουλή, ενός έμπειρου και δοκιμασμένου ανθρώπου του θεάτρου. Έπαιζαν οι ηθοποιοί Θανάσης Κουρλαμπάς, Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, Θανάσης Σαλταμπάσης.
Και οι τρεις απέδωσαν πολύ καλά τον ρόλο τους. Ο τίτλος του έργου είναι απλώς η αφορμή. Ο ένας από τους τρεις φίλους, νεόπλουτος συλλέκτης, διαθέτει ένα πολύ μεγάλο ποσό για να αγοράσει ένα πίνακα ανεικονικής ζωγραφικής. Είναι ένα ταμπλό λευκό με κάποιες αδιόρατες γραμμές, που μόνο η φαντασία μπορεί να διακρίνει. Είναι όμως έργο ενός διάσημου ζωγράφου, που στο χρηματιστήριο των αξιών θεωρείται πρώτο όνομα. Η Virginia Woolf στο μυθιστόρημά της « Η κυρία Νταλαγουέι» έχει μια ειρωνική σκηνή.
Οι καλεσμένοι μπαίνουν στο αριστοκρατικό σαλόνι, βλέπουν τους πίνακες, πλησιάζουν, βάζουν τα γυαλιά τους, κοιτάζουν προσεκτικά την υπογραφή και εκφράζουν το θαυμασμό τους, εάν ο ζωγράφος είναι γνωστός. Η αφηρημένη και ανεικονική ζωγραφική έχει αρκετά να μας διδάξει για παρόμοιες καταστάσεις. Αν οι επαναστάσεις στην Τέχνη δικαιολογούν τις υπερβολές και η καλλιτεχνική και χρηματιστηριακή αξία δεν συμβαδίζουν πάντα, στην εμπορευματική κοινωνία που ζούμε τα πάντα επιτρέπονται.
Ο συλλέκτης της κωμωδίας μας γεμάτος καμάρι επιδεικνύει στο φίλο του το απόκτημά του. Εκείνος φυσικά διατυπώνει με σκληρό τρόπο προς το φίλο του την άποψή του και ανταλλάσσονται εκφράσεις αμοιβαίας αποδοκιμασίας. Ο τρίτος φίλος είναι συμβιβαστικός και εισπράττει τις καρπαζιές τους. Η παράσταση τελειώνει καθώς και οι τρεις αντί να βγουν για φαγητό, όπως είχαν προγραμματίσει τσιμπολογούν μερικές ελιές. Η φιλία αποκαθίσταται και στο τέλος όλοι είναι διαφορετικοί. Αν στην αρχή το έργο προχωρεί αργά, η ένταση συνεχώς ανεβαίνει και συνεπαίρνει το κοινό που παρά τις μάσκες ξεσπούσε συνεχώς σε γέλιο.
Το θέατρο είναι ένα μεγάλο λαϊκό σχολείο και η καλή κωμωδία με τη σάτιρα διδάσκει πάντα πολύ περισσότερα απ’ ότι η εμπειρία της ζωής μας επιτρέπει.
Είναι ευτύχημα που στη συγκυρία που ζούμε μας δίδεται η χαρά να απολαύσουμε υψηλής ποιότητας θέατρο. Συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές της παράστασης και σ’ εκείνους από την Περιφέρεια που επέλεξαν το έργο. Ιδιαίτερα την κυρία Ιωάννα Γιάνναρη με την ευαισθησία και την υψηλή παιδεία που διαθέτει. Κρίμα που ο Δήμος Ηρακλείου δεν προχωρεί στη δημιουργία δικού μας θεάτρου, τώρα που διαθέτουμε αρκετούς χώρους με το Πολιτιστικό Κέντρο, που πρέπει να αξιοποιηθεί και να αποτελέσει Πνευματικό Κέντρο ολόκληρης της Κρήτης.