Στο 4μηνιαίο ενημερωτικό δελτίο SYNTHESIS της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη (ΔΕΦΝΚ συμπεριλαμβάνονται οι εκδηλώσεις που διοργανώνει με ειδική αναφορά στις πιο πρωτότυπες από αυτές. Το SYNTHESIS εκδίδεται σε 8 γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, ελληνικά, ισπανικά, ιταλικά, πορτογαλικά, ρωσικά) και αποστέλλεται σε όλα τα μέλη και τους φίλους.
Το δελτίο περιέχει, επίσης, απόψεις, γνώμες, μαρτυρίες και αναμνήσεις για τον συγγραφέα, καθώς και πληροφορίες για τις μεταφράσεις των έργων του σε ξένες γλώσσες και για τις σχέσεις του με μια ήπειρο ή μια χώρα. Στο τελευταίο τεύχος ( αρ. 60, Δεκέμβριος 2022) περιλαμβάνονται μαζί με άλλες πληροφορίες δυο κείμενα που συγκεντρώνουν εξαιρετικό ενδιαφέρον.
Α. Αποσπάσματα από την ραδιοφωνική συνέντευξη που έδωσε ο Κρητικός συγγραφέας στον Γάλλο δημοσιογράφο Pierre Sipriot, το 1957. Η συνέντευξη εκδόθηκε το 1990 στα γαλλικά (Εκδ. du Rocher, Μονακό, 1990) και τώρα είναι υπό έκδοση στα ελληνικά με τον τίτλο “Καζαντζάκη – Σιπριό, Συνομιλίες” από τις Εκδ. Καστανιώτη, σε μετάφραση της δρ. Μαρίας Φλετορίδου.
Β. Επιστολή της βασίλισσας Ελισάβετ του Βελγίου προς τον Albert Schweitzer, που αφορά την υποψηφιότητα του Καζαντζάκη για το βραβείο Νόμπελ.
«Καζαντζάκη-Σιπριό,
Συνομιλίες» (Αποσπάσματα)
ΝΚ. – Ένας πραγματικός μυθιστοριογράφος δεν μπορεί παρά να ζει στην πραγματικότητα της εποχής του και, ζώντας αυτή την πραγματικότητα, συνειδητοποιεί την ευθύνη του. Προσπαθεί λοιπόν να βοηθήσει τους ομοίους του να αντιμετωπίσουν και να λύσουν, όσο είναι δυνατόν, τα αγωνιώδη προβλήματα της εποχής του. Αν και το λογοτεχνικό έργο σήμερα αντανακλά την εποχή μας, είναι αναγκαστικά μία από τις λεπτότερες και αποτελεσματικότερες μορφές της δράσης. Ή, καλύτερα, μπορεί να γίνει ο σπόρος δράσης.
Ο μυθιστοριογράφος, αν και συνειδητοποιεί την αποστολή του, προσπαθεί να ωθήσει την πραγματικότητα να πάρει τη μορφή που του φαίνεται αξιότερη για τον άνθρωπο. Σε άλλες εποχές, περισσότερο σταθερές, περισσότερο σίγουρες για τον εαυτό τους, η ομορφιά μπορούσε να είναι αρκετή, για να ικανοποιήσει το ιδανικό του συγγραφέα. Σήμερα, ένας συγγραφέας, αν είναι πράγματι δραστήριος, είναι ένας άνθρωπος που υποφέρει και ανησυχεί βλέποντας την πραγματικότητα.
Οδηγείται στο να συνεργάζεται με όλες τις δυνάμεις του φωτός που επιβιώνουν ακόμα και να συμβάλλει, ώστε το βαρύ πεπρωμένο του ανθρώπου να προχωρήσει λίγο. Αν σήμερα ο συγγραφέας μένει πιστός στην αποστολή του, είναι ένας αγωνιστής.
ΝΚ. – Η Ελλάδα υπήρξε πάντα παιχνίδι στα χέρια των Μεγάλων Δυνάμεων. Υποφέραμε πολύ κάτω από τον βάρβαρο ζυγό των Τούρκων. Υποφέραμε πολύ και υποφέρουμε ακόμα κάτω από τον υποκριτικό ζυγό των Μεγάλων Δυνάμεων. Ο ελληνικός λαός είναι μαρτυρικός λαός. Πολύ περισσότερο αφού για αυτόν η ανάγκη για την ελευθερία είναι το ίδιο επιτακτική όσο ο άρτος.
Διαθέτει μια έμφυτη ευαισθησία που τον καθιστά ευάλωτο σε κάθε προσβολή κατά της ελευθερίας. Όχι μόνο της δικής του ελευθερίας, αλλά σε κάθε βλαπτική απόπειρα κατά της ελευθερίας οποιουδήποτε λαού.
ΝΚ. – Ο Χριστός, για μένα, υπήρξε το αρχέτυπο του ήρωα. Το ύψιστο πρότυπο. Η ένωση στον Ιησού – Χριστού του θείου και του ανθρώπινου υπήρξε για μένα πάντα ένα ανερεύνητο μυστήριο. Η υπεράνθρωπη ανύψωση της ψυχής, και συγχρόνως τόσο ανθρώπινη, προς τον Θεό να ενωθεί μαζί του, μου φάνηκε πάντα η έσχατη κατάληξη της ανθρώπινης μοίρας.
ΝΚ. – Ο Χριστός ξανασταυρώνεται γεννήθηκε από μια εσωτερική ανάγκη, χωρίς να σκέφτομαι, δεν είχα τον χρόνο να σκεφτώ τα κοινωνιολογικά πλαίσια.
Φυσικά, η κοινωνία της Λυκόβρυσης ήταν κλειστή κοινωνία· όλα σε αυτήν υπακούν σε αυστηρούς και επιτακτικούς κανόνες· ξαφνικά, ανακύπτει ο Μανολιός, ήρωας που γεννήθηκε και ωθήθηκε από τα γεγονότα. Αυτός ο επαναστάτης θέλησε να εισαγάγει σε αυτή την κλειστή
κοινωνία καινά δαιμόνια: τον οίκτο, την κοινωνική δικαιοσύνη, την ηθική ευθύνη του ατόμου.
Όπως ήταν αναπόφευκτο, η κραυγή του ήρωα διατάραξε τις σχέσεις μεταξύ του κοινωνικού Εγώ και του ατομικού Εγώ. Η διάσταση ανάμεσα στις δύο αυτές πραγματικότητες ήταν πολύ μεγάλη· και γινόταν ακόμη μεγαλύτερη καθώς αυτή η κραυγή, αυτή η ηθική αγωνία του ήρωα, είχε ως υπέρτατο και ακραίο μοντέλο τον Χριστό.
Αναπόφευκτη συνέπεια: οργή της κλειστής κοινωνίας, καταδίκη του ήρωα σε θάνατο και αποπομπή όλων εκείνων που άκουσαν την κραυγή του επαναστάτη. Εκεί εδρεύει η ουσία του δράματος στο μυθιστόρημά μου.
Ένα γράμμα της βασίλισσας Ελισάβετ του Βελγίου
«Κάστρο Stuyvenberg, 23 Ιουνίου 1955
Αγαπητέ Δρ. Schweitzer,
Χαίρομαι που σας γράφω και πάλι πριν την αναχώρησή σας από το Lambaréné, αλλά ελπίζω ότι δεν θα σας πειράξει, γι’ αυτό σας παρακαλώ να μην απαντήσετε τώρα.
Δείτε περί τίνος πρόκειται. Η πριγκίπισσα σύζυγος του Γεωργίου της Ελλάδας, το γένος Βοναπάρτη, έγραψε για να σας ρωτήσει, αν μπορείτε να προτείνετε τον Έλληνα συγγραφέα Νικόλα Καζαντζάκη, του οποίου τα λογοτεχνικά έργα γνωρίζετε, για το βραβείο Νόμπελ.
Φαίνεται ότι το βιβλίο του, Ο Χριστός ξανασταυρώνεται, σας έκανε μεγάλη εντύπωση… Ο Νικόλας Καζαντζάκης υπήρξε θύμα αντιδραστικών στην Ελλάδα, οι οποίοι έβαλαν τη Σύνοδο της Αθήνας να τον καταδικάσει.
Όμως ούτε η Ελληνική Κυβέρνηση ούτε ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ακολούθησαν τη Σύνοδο στις γκάφες της. Υπήρξε δύο φορές υποψήφιος για το βραβείο Νόμπελ από τη Νορβηγική Εταιρεία Γραμμάτων, αλλά οι δολοπλοκίες των κακών Ελλήνων συγγραφέων τον εμπόδισαν να το λάβει. Ένας από αυτούς, ο Σπύρος Μελάς, έφτασε μέχρι τη Στοκχόλμη για να του κάνει κακό».