Ο Οβίδιος με το έπος του Μεταμορφώσεις φιλοδόξησε να μας δώσει μια κοσμογονία από το Χάος μέχρι τον Ιούλιο Καίσαρα και να συναγωνιστεί τον Βιργίλιο που στην Αινειάδα του θεμελίωσε την ιστορία της Ρώμης από τον Αινεία, πρόσφυγα από την κατεστραμμένη Τροία.
Στο έργο αυτό συμπυκνώνει την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Η Ήρα που καταδιώκει τον γιό της Αφροδίτης, Αινεία, δέχεται τελικά να επιτρέψει την εγκατάστασή του στο Λάτιο αν αρνηθεί τη γλώσσα του, δηλαδή, την ελληνική και να δεχτεί την ντόπια γλώσσα, τα Λατινικά. Στη διαδρομή του χρόνου την αγάπη των αναγνωστών άλλοτε κερδίζει ο Βιργίλιος και άλλοτε ο Οβίδιος ιδιαίτερα, όταν τον αποδέχονται οι Χριστιανοί δίδοντας αλληγορική ερμηνεία στο έργο του.
Σήμερα έχουμε τη δυνατότητα να χαρούμε και την Αινειάδα και τις Μεταμορφώσεις σε μετάφραση του Θεόδωρου Παπαγγελή, Ακαδημαϊκού και ομότιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Οι Μεταμορφώσεις με τίτλο Σώματα που άλλαξαν τη θωριά τους κυκλοφορούν από τις εκδόσεις GUTENBERG, 2009.
Στο σημερινό άρθρο θα παρουσιάσω την ωραία ιστορία «ΙΦΙΣ ΚΑΙ ΙΑΝΘΗ» μια πολύσημη και χαριτωμένη μεταμόρφωση που συντελείται στη Φαιστό. Εκεί κατοικούν ο Λίγδος και η Τελέθουσα. Είναι ελεύθεροι πολίτες, αλλά από φτωχή και ταπεινή γενιά.
Όταν η Τελέθουσα μένει έγκυος, εκείνος της εύχεται βέβαια καλή λευτεριά, αλλά αν γεννήσει αγόρι καλώς. Διαφορετικά « αν το φέρει η τύχη μας αλλιώς και βγει κορίτσι μέσ’ απ’ την κοιλιά σου να το σκοτώσεις». Ακολουθεί το κλάμα και του εντολέα και της Τελέθουσας. Οι εφιάλτες της είναι μεγάλοι, αλλά λίγο πριν τη γέννα παρουσιάζεται στον ύπνο της η Θεά Ίσις και της υπόσχεται ότι θα την βοηθήσει.
Όταν γεννιέται κορίτσι αποφασίζει να το κρατήσει. Ντύνει το παιδί αγόρι και το παρουσιάζει στον σύζυγο. Το μυστικό της ξέρει μόνο η παραμάνα και πιθανόν μαμή. Ο πατέρας το ονομάζει Ιφι από τον παππού, όνομα που ταιριάζει και σε αγόρι και σε κορίτσι. Τα χρόνια κυλούν και στο σχολείο η Ιφις ερωτεύεται την Ιάνθη. Οι γονείς συμφωνούν να τους παντρέψουν και η αγωνία της Ιφις είναι μεγάλη:
« που θα με βγάλει τούτη η μπερδεψιά;» συλλογιζόταν κι ήταν δακρυσμένη
«ανήκουστος ο έρωτας αυτός, αλλόκοτος ο πόθος και η έγνοια
αντίδρομα στη φύση με τραβάν. Αν θέλουν οι Θεοί να με φυλάξουν
ας με φυλάγαν˙ κι αν σκοπό το βάλανε την Ιφι να ξεκάνουν,
πιο φυσικό ας έστελναν κακό στα μέτρα που γνωρίζουν οι ανθρώποι.
Δαμάλα τη δαμάλα δεν ποθεί, δεν καίγεται φοράδα για φοράδα˙
Η προβατίνα θέλει τον κριό, η ελαφίνα πάει στο βατευτή της.
Παρόμοια ζευγαρώνουν τα πουλιά, τα ζωντανά ορίζει τέτοιος νόμος
ποιος είδε ανάμεσό τους θηλυκό για θηλυκό ερωτοπλανταγμένο;
Ας ήταν να μην είχα γεννηθεί…..».
Αναθυμάται την Πασιφάη που έσμιξε με τον ταύρο, αλλά αυτό ήταν σχετικά φυσιολογικό. Αρχίζει να παρακαλεί τους Θεούς, γιατί φοβάται ότι θα πάει στη βρύση και δεν θα πιεί νερό, αφού η φύση είναι σκληρή. Όταν πια δεν είναι δυνατή άλλη αναβολή του γάμου με χτυποκάρδι προχωρεί στην τελετή. Τότε επεμβαίνει η Θεά και μεταμορφώνει την Ιφι σε αγόρι.
«Είχε γυναίκεια δύναμη πιο πριν, αντρίκειο σφρίγος νοιώθει νάχει τώρα.
Κι αγόρι είχε γίνει αληθώς ! Ναι, στη Θεά προσφέρετε τα δώρα,
χαρείτε άφοβα. Εκρέμασαν ευθύς τις προσφορές στου ιερού τον τοίχο
κι απάνω ευχαριστώντας τη Θεά, εσκάλισαν τούτον εδώ το στίχο:
ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΦΙ ΤΑΜΑ ΚΟΡΙΤΣΙΟΥ ΠΟΥ ΤΩΡΑ ΞΕΠΛΗΡΩΝΕΙ ΣΑΝ ΑΓΟΡΙ
την άλλη μέρα ήλιος λαμπερός απλώνονταν σε θάλασσες και όρη….»
Η εξαιρετική απόδοση του κειμένου ζωντανεύει το ποίημα και στα σχόλια που ακολουθούν απαντώνται όλα τα σχετικά ερωτήματα. Η επιθυμία του πατέρα να αποκτήσει αρσενικό παιδί ήταν κάποτε κυρίαρχη όχι μόνο στην Κρήτη, αλλά και στη Μακεδονία και αλλού. Στο ποίημα δεν υπάρχουν επίσης αναφορές για ομοφυλοφιλική σχέση.
Απλώς επεμβαίνουν οι Θεοί και διορθώνουν τα σφάλματα της φύσης, ώστε τελειώνοντας το ποίημα να πούμε ότι οι νεόνυμφοι έζησαν ευτυχισμένοι και περάσανε κι αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα που είχαμε την τύχη να χαρούμε την οβιδιακή ποιητική τέχνη, γιατί ζωντανεύει μιαν άλλη εποχή τότε που το παραμύθι ήταν στοιχείο της καθημερινής ζωής.