«Σύνθετο Παρελθόν. Πολύμορφο Μέλλον» (Complex Past: Diverse Futures), είναι το θέμα του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Μνημείων και Τοποθεσιών 2021, που όπως κάθε χρόνο γιορτάζεται στις 18 Απριλίου.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Εθνικής Επιτροπής του Ελληνικού Τμήματος του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών (ICOMOS) -το οποίο είχε την πρωτοβουλία για τη θέσπιση της Παγκόσμιας Ημέρας το 1982-, το θέμα που επιλέχθηκε φέτος αναφέρεται στην ανάγκη αμερόληπτης προσέγγισης και ερμηνείας του παρελθόντος και στην ισότιμη προσέγγιση όλων των επιτευγμάτων της ανθρώπινης δημιουργίας.
Σχετίζεται, επίσης, με την πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών «Δράση Δεκαετίας για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη», στο πλαίσιο της οποίας προωθούνται θέματα πολιτιστικής και κοινωνικής ποικιλομορφίας και ισότητας δικαιωμάτων των φύλων. Το εγχείρημα της συντήρησης και διασφάλισης της πολιτιστικής κληρονομιάς απαιτεί κριτική εξέταση του παρελθόντος, προκειμένου αυτό να αποτελέσει πηγή γνώσης για το σχεδιασμό αλλά και την πρόβλεψη του μέλλοντος. Σήμερα θεωρούνται, πλέον, ξεπερασμένες οι συζητήσεις και οι τάσεις για στοχευμένη λήθη και μνημονική εξάλειψη συγκεκριμένων αφηγημάτων του παρελθόντος, καθώς, επίσης, και η προνομιακή παρουσίαση κάποιων ιστορικών αφηγήσεων έναντι άλλων. Η αντιμετώπιση των αμφισβητούμενων ιστοριών, κατά συνέπεια, προϋποθέτει ενδελεχή έρευνα και εξαντλητικό διάλογο, αποφεύγοντας μεροληπτικές ερμηνείες του παρελθόντος.
Στη Σύμβαση Παγκόσμιας Κληρονομιάς (1972) αναφέρεται ότι «…η υποβάθμιση ή εξαφάνιση οποιουδήποτε στοιχείου της πολιτιστικής ή φυσικής κληρονομιάς καθιστά πτωχότερη την κληρονομιά όλων των εθνών του κόσμου…». Ωστόσο, εξακολουθεί να παρατηρείται ανισορροπία στην αναγνώριση, την ερμηνεία και, κατά συνέπεια, στη συντήρηση και διαφύλαξη των διάφορων εκφάνσεων και μορφών της πολιτιστικής κληρονομιάς. Με αφορμή τον φετινό εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Μνημείων και Τοποθεσιών, το ICOMOS απευθύνει πρόσκληση για την προώθηση ανάλογων ζητημάτων, την υιοθέτηση αμερόληπτων και τεκμηριωμένων προσεγγίσεων των διαφορετικών ιστορικών και πολιτισμικών αφηγημάτων και την εφαρμογή συμμετοχικών διαδικασιών για την αναγνώριση και αποδοχή της πολιτισμικής πολυμορφίας και πολυφωνίας.