Το φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης ξεκίνησε τον Σεπτέμβρη του 1960 ως Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου. Επρόκειτο για μια εορταστική πολιτιστική εκδήλωση στο πλαίσιο των εορτασμών των 25 χρόνων της Διεθνούς Έκθεσης της πόλης, που διοργανώθηκε σε συνεργασία με την κινηματογραφική λέσχη της Μακεδονικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας «Τέχνη», έπειτα από πρόταση του προέδρου της λέσχης, Παύλου Ζάννα.
Το 1966 μετονομάστηκε Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου και το 1992 κατέληξε σ’ αυτό που παραμένει ως σήμερα, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου.
Φέτος γιορτάζει τα 60 του χρόνια, συνεχίζοντας ακούραστα ως ο μεγαλύτερος κινηματογραφικός θεσμός της χώρας κι ένας από τους σημαντικότερους της Ευρώπης. Η «Π» θα παρακολουθήσει τη διοργάνωση από την 1η ως τις 4 Νοέμβρη.
Το θέμα του διαγωνιστικού
Ως συνήθως, οι δεκατέσσερις ταινίες του φετινού διαγωνιστικού τμήματος του φεστιβάλ διέπονται από ένα θέμα, ένα βιβλίο, μια ιδέα, παρμένη από μια άλλη τέχνη ή επιστήμη. Φέτος, το θέμα αυτό είναι το φαινόμενο Overview Effect.
Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1987 από τον συγγραφέα Φρανκ Γουάιτ για να περιγράψει τα πρωτόγνωρα συναισθήματα που βιώνουν οι αστροναύτες όταν αντικρίζουν τη Γη από το διάστημα και αντιλαμβάνονται τον κόσμο ως μια ενιαία ύπαρξη που περιλαμβάνει τα πάντα.
Όπως εξηγεί ο καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ, Ορέστης Ανδρεαδάκης: «To Overview Effect αφορά τον τρόπο που κοιτάζουμε τη Γη, τη ζωή, τους εαυτούς μας από μακριά. Το πώς ανακαλύπτουμε ότι αυτά που μοιάζουν να μας χωρίζουν στη Γη, εξαφανίζονται όταν τα κοιτάς από απόσταση.
Το γεγονός ότι οι αστροναύτες δεν μπορούν να δουν σύνορα, ταξικές, κοινωνικές, πολιτισμικές ή θρησκευτικές διαφορές τούς κάνει να συνειδητοποιήσουν την σκληρή πραγματικότητα της ζωής στη Γη. Το Overview Effect δεν προκαλεί μόνο μια γνωστική μετάλλαξη, αλλά αποτελεί και μια έκκληση για δράση».
Αφιέρωμα σε σπουδαίους δημιουργούς
Ανάμεσα στα φετινά αφιερώματα, περιλαμβάνονται εκείνα στον Σέρβο “αναρχικό του γιουγκοσλαβικού κινηματογράφου” Ντούσαν Μακαβέγιεφ, τον ελληνοαμερικανό δημιουργό του αμερικανού αντεργκράουντ Γκρέγκορι Μαρκόπουλος και τον εξίσου σπουδαίο σύντροφό του, Ρόμπερτ Μπίβερς, τον αμερικανό “πάπα του trash” Τζον Γουότερς, τον Καταλανό Άλμπερτ Σέρα και τη βρετανίδα Τζοάνα Χογκ.
Ο Μακαβέγιεφ (1932- 2019) αγαπήθηκε στην Ελλάδα μέσα από τη συνεργασία του με τον Μάνο Χατζιδάκι στο «Sweet Movie» (1974).
Ο Μακαβέγιεφ υπήρξε μέλος του Novi Film, ενός τολμηρού κινηματογραφικού κύματος που άνθισε στη Γιουγκοσλαβία τη δεκαετία του 1960. Το έργο του συνδυάζει το ερωτικό με το πολιτικό αναφέρεται στην πολιτική της σεξουαλικότητας και αντιμετωπίζει την απελευθέρωση της λίμπιντο ως επαναστατική πράξη. Παράλληλα, ασκεί κριτική τόσο στη σοσιαλιστική κοινωνία όσο και στον καπιταλισμό.
Το αφιέρωμα στον Μαρκόπουλος (1928- 1992) τιτλοφορείται «Προς το Τέμενος: Γκρέγκορι Μαρκόπουλος και Ρόμπερτ Μπίβερς» κι αποτελείται από δώδεκα ταινίες. Στο πλαίσιο του αφιερώματος, το φεστιβάλ διοργανώνει μια ανοιχτή συζήτηση ανάμεσα στον Ρόμπερτ Μπίβερς και τον Μαρκ Γουέμπερ, κιθαρίστα των Pulp, μελετητή του έργου του Μαρκόπουλος και ανεξάρτητο επιμελητή ταινιών και βίντεο στο BFI, το Tate Modern, το Κέντρο Πομπιντού κ.ά. Την επιμέλεια του αφιερώματος έχει η κριτικός Γεωργία Κορώση.
Η δουλειά του Καταλανού σκηνοθέτη και καλλιτέχνη Άλμπερτ Σέρα εμπνέεται από τη λογοτεχνία, την ιστορία και την τέχνη.
Όπως εξηγεί η διοργάνωση, είτε εκτυλίσσονται σε εντυπωσιακούς εξωτερικούς χώρους, είτε λαμβάνουν χώρα σε ένα μόνο δωμάτιο, οι ταινίες του Σέρα ασχολούνται με την παρακμή της εξουσίας, με τον θάνατο, τον οποίο προσεγγίζει με σαρκασμό, ενώ βρίσκονται στο μεταίχμιο του ρομαντισμού και του ρεαλισμού. Συχνά επιλέγει να αφηγηθεί ιστορίες που έχουν σχέση γνωστές προσωπικότητες.
Από τον Δον Κιχώτη και τον Καζανόβα, στον Δράκουλα και τον Λουδοβίκο XIV, o Σέρα χειρίζεται με τρόπο πρωτότυπο τους κινηματογραφικούς του χαρακτήρες, προσδίδοντας γήινη υπόσταση σε σχεδόν μυθικές φιγούρες. Ο σκηνοθέτης θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη για να παρουσιάσει το έργο του, ενώ θα δώσει και masterclass ανοιχτό στο κοινό.
Η Τζοάνα Χογκ είναι πρωτοπόρα ενός νέου ρεύματος κοινωνικού ρεαλισμού στο βρετανικό σινεμά, έχοντας ως σταθερούς συνεργάτες της την Τίλντα Σουίντον και τον Τομ Χίντλεστον. Το έργο της, το οποίο θα έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν οι θεατές του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, περιλαμβάνει τολμηρά πορτρέτα της μεσαίας τάξης.
Ο ατρόμητος σκηνοθέτης και θρυλικός εκπρόσωπος του cult κινηματογράφου, Τζον Γουότερς, θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη από τις 6 μέχρι τις 8 Νοεμβρίου για να παρουσιάσει το έργο του και να βραβευθεί από το φεστιβάλ με τον Χρυσό Αλέξανδρο για τη συνολική προσφορά του στον κινηματογράφο.
Επιπλέον, έχει επιλέξει δέκα αγαπημένες του ξεκαρδιστικές ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ που αντικατοπτρίζουν την αγάπη του για το ακραίο στην τέχνη και ειδικότερα στις ταινίες exploitation.
Θα παρουσιάσει επίσης το one-man show «This Filthy World» μια παράσταση stand-up comedy, αφιερωμένη στο εμμονικό του γούστο, τις παράλογες συμβουλές του και την επαγγελματική του καθοδήγηση για το πώς να γίνει κανείς ένας επιτυχημένος κιι ευτυχισμένος νευρωτικός.
Εικαστική έκθεση με έργα του Νίκου Κούνδουρου
Μεταξύ άλλων, το φεστιβάλ θα παρουσιάσει μια μεγάλη έκθεση αφιερωμένη στο εικαστικό έργο του Νίκου Κούνδουρου, σε χώρο που θα διαμορφωθεί ειδικά στην Προβλήτα Α΄ του Λιμανιού της Θεσσαλονίκης.
Όπως αναφέρει η σχετική ανακοίνωση, μέσα από ζωγραφικά έργα του Νίκου Κούνδουρου, πολλά από τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό, η έκθεση επιχειρεί μια χαρτογράφηση του εικαστικού κόσμου του σκηνοθέτη.
Στην έκθεση περιλαμβάνονται ελαιογραφίες, σκίτσα, κοστούμια, μάσκες, επιστολές, ημερολόγια, σημειώσεις και προσωπικά αντικείμενα- ανάμεσά τους και η αγαπημένη του παλέτα με την αυτοπροσωπογραφία του.
Κατά τον Ορέστη Ανδρεαδάκη: «Σε κάθε πλάνο των ταινιών του νιώθαμε πάντα το βλέμμα του ζωγράφου. Τώρα, σ’ αυτή την έκθεση, θα ανακαλύψουμε την καταγωγή αυτού του βλέμματος, το οποίο στην πραγματικότητα ορίζει τη γέννηση του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου».
Τις αφίσες της φετινής διοργάνωσης σχεδίασε ο διάσημος Ελληνοαμερικανός εικονογράφος Τζον Μαυρουδής, ενώ τις τέσσερις εξαιρετικές διαφημιστικές ταινίες μικρού μήκους σκηνοθέτησε ο Βασίλης Κεκάτος, βραβευμένος με Χρυσό Φοίνικα μικρού μήκους στο φετινό φεστιβάλ Καννών.