Το καρναβάλι είναι μια από τις πιο ζωντανές και πολύχρωμες γιορτές του χρόνου, γεμάτη χορό, μουσική και μεταμφιέσεις.
Στην Ελλάδα, κάθε περιοχή έχει τα δικά της ξεχωριστά έθιμα, που συνδυάζουν τη χαρά της Αποκριάς με την τοπική παράδοση.
Οι απόκριες στη Νάουσα είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το έθιμο «Γενίτσαροι και Μπούλες», μια παράδοση που έχει βαθιές ρίζες, που χρονολογούνται από την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας. Το δρώμενο αυτό, το οποίο περνά από γενιά σε γενιά, εκτυλίσσεται με παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια, προσφέροντας μια μοναδική εμπειρία για την πόλη και τους επισκέπτες της.
Μια παράδοση αιώνων που περνάει από πατέρα σε γιο
Η στολή του Γενίτσαρου αναπαριστά τον κλέφτη και συμβολίζει την αντίσταση του ελληνικού λαού κατά της Τουρκοκρατίας. Κάθε στοιχείο της στολής, από τα ασημικά στο γιλέκο μέχρι τις χειροποίητες φούντες στον ταράμπουλο, συνδέεται με την ιστορία και την παράδοση της Νάουσας, αποκαλύπτοντας τη σημασία και την αξία κάθε λεπτομέρειας.
Ο πρόεδρος του Ομίλου «Γενίτσαροι και Μπούλες», Αριστείδης Τόσιος, μιλάει στο Patris.gr για τη σημασία του εθίμου, τονίζοντας την ανάγκη διατήρησης αυτής της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Όπως εξηγεί: «Το δρώμενο αποτελεί μια ζωντανή σύνδεση με το παρελθόν, ενισχύοντας την τοπική ταυτότητα και προσφέροντας στους συμμετέχοντες και τους θεατές μια αίσθηση του μοναδικού δεσμού που υπάρχει μεταξύ της Νάουσας και της παράδοσής της.»
Το έθιμο των «Γενιτσάρων και Μπούλων» ξεκινά την πρώτη Κυριακή της Αποκριάς, όταν το πρωί, οι ντόπιοι φορούν τις παραδοσιακές τους στολές με τελετουργικό τρόπο. Από μακριά ακούγεται η μουσική του ζουρνά και του νταουλιού καθώς η πομπή ξεκινά, περνώντας από τα σπίτια για να μαζευτούν όλοι οι συμμετέχοντες
Ο Γενίτσαρος, αφού ολοκληρώσει τις παραδοσιακές του κινήσεις, αποχαιρετά το σπίτι του με τρεις τινάγματα στο παράθυρο και τρία άλματα στα πόδια του. Στην εξώπορτα, κάνει το σταυρό του και αποχαιρετά τους συγγενείς και τους φίλους. Η Μπούλα φιλά το χέρι όλων των παρευρισκομένων και ακολουθεί το πλήθος.
Η πομπή συνεχίζεται μέχρι το Δημαρχείο, όπου ζητείται η άδεια από τον Δήμαρχο για να ξεκινήσει η χορευτική πορεία στους δρόμους της πόλης. Οι Γενίτσαροι, με περηφάνια, ξεκινούν να χορεύουν κυκλικά στις πλατείες, ενώ στο απόγευμα φτάνουν στην πλατεία Αλωνίων, όπου χορεύουν όλοι μαζί με τον κόσμο.
Το έθιμο επαναλαμβάνεται την Κυριακή της Τυρινής και καταλήγει την Καθαρή Δευτέρα.
«Γενίτσαρος δεν γίνεσαι, αλλά γεννιέσαι. Κάθε πολίτης της Νάουσας από τη γέννησή του θεωρείται Γενίτσαρος και όταν φτάσει στην ενηλικίωση, φοράει την προσωπίδα. Δεν υπάρχει συγκεκριμένο όριο ηλικίας, ωστόσο οι γενίτσαροι είναι κυρίως ανύπαντροι, καθώς το έθιμο σχετίζεται με τη νεανικότητα και τη ζωντάνια του συμμετέχοντα.» λέει στην συνέχεια ο πρόεδρος του Ομίλου.
Η ιδιαίτερη στολή του Γενίτσαρου
Η στολή του Γενίτσαρου είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή και πλούσια σε λεπτομέρειες, όπως τα ασημικά στο γιλέκο, οι 450 μικρές φούντες στη φουστανέλα, οι 150 χειροποίητες φούντες στον ταράμπουλο και οι μπέτσφες από υψηλής ποιότητας μαλλί.
Κάθε στοιχείο της στολής έχει τη δική του σημασία και παραδοσιακή αξία, ενώ η καρφίτσα στον ταράμπουλο συχνά φέρει συναισθηματική αξία και χρησιμεύει για να αναγνωρίσουν οι δικοί του άνθρωποι ποιος φορά τη στολή του Γενίτσαρου.
Για παράδειγμα:
Φέσι (καπέλο): Το φέσι είναι χαρακτηριστικό και αναγνωρίσιμο σύμβολο της Οθωμανικής περιόδου, υποδηλώνοντας τη σύνδεση με την ιστορία και τη στρατιωτική κουλτούρα των γενιτσάρων. Το φέσι είναι επίσης σύμβολο της καταγωγής και της τοπικής παράδοσης.
Πρόσωπος (κερωμένο πανί): Το «πρόσωπο», φτιαγμένο από κερί μέλισσας και προσαρμοσμένο στο σχήμα του προσώπου του συμμετέχοντα, είναι το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο της στολής του Γενίτσαρου. Συμβολίζει την ατομική ταυτότητα του συμμετέχοντα και την ενότητα με την κοινότητα. Φοράται όλη την ημέρα και αφαιρείται μόνο στο τέλος του εθίμου, συμβολίζοντας την ολοκλήρωση της τελετής.
Γιλέκο με ασημικά: Το γιλέκο με τα ασημικά αποτελεί δείγμα πλούτου και κοινωνικής θέσης. Όσο πιο πλούσια διακοσμημένο είναι το γιλέκο, τόσο πιο ευκατάστατη θεωρείται η οικογένεια του παιδιού που το φορά. Τα ασημικά επίσης έχουν και έναν προστατευτικό συμβολισμό, αναπαριστώντας τη δύναμη και την τιμή της οικογένειας.
Φουστανέλα: Η φουστανέλα, κατασκευασμένη από 450 μικρά φύλλα υφάσματος, έχει παραδοσιακή σημασία και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της στρατιωτικής και κοινωνικής ένδυσης των Ελλήνων. Η σύνθεση αυτών των φύλλων υπογραμμίζει την έννοια της ενότητας και της συνεργασίας. Το κόκκινο χρώμα της στολής, συμβολίζει τον θάνατο ενώ το λευκό χρώμα, αναδεικνύει την καθαρότητα.
Ταράμπουλος (χαρακτηριστικός κώνος): Ο ταράμπουλος, που είναι διακοσμημένος με 150 χειροποίητες φούντες, είναι το χαρακτηριστικό στοιχείο της κεφαλής του Γενίτσαρου.
Κάθε φούντα φέρει συμβολική αξία και η τοποθέτησή τους στον ταράμπουλο είναι επίσης σχεδιασμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να φέρνει τον συμμετέχοντα κοντά στην παράδοση και την ταυτότητα της πόλης. Οι στολές δημιουργούνται σε ειδικά εργαστήρια της πόλης και περνάνε από γενιά σε γενιά.
«Είναι υποχρέωση μας να συνεχίσουμε την παράδοση μας»
Στη Νάουσα, την περίοδο του καρναβαλιού δεν θα συναντήσεις τις παραδοσιακές μορφές που πραγματοποιούνται σε άλλες περιοχές της Ελλάδας.
Αν και κατά τη διάρκεια των Αποκριών πραγματοποιούνται διάφορες εορταστικές εκδηλώσεις, το τοπικό έθιμο «Γενίτσαροι και Μπούλες» είναι το κύριο πολιτιστικό δρώμενο που συνδέεται με αυτή την περίοδο. Αντί για το καθιερωμένο καρναβάλι, η πόλη γιορτάζει με το παραδοσιακό αυτό δρώμενο, το οποίο έχει βαθιές ρίζες στην ιστορία και την τοπική παράδοση.
«Νιώθεις μια συγκίνηση εκείνη την στιγμή, που δεν περιγράφονται με λόγια. Από το δρώμενο, τα τραγούδια ακόμη και κατά την διάρκεια του χορού. Ο μουσικός και ο χορευτής, πηγαίνουν βήμα – βήμα με το συναίσθημα και τα λόγια του τραγουδιού. Είναι πραγματικά κάτι μοναδικό, που βιώνουμε εμείς οι κάτοικοι της Νάουσας, γιατί είναι η πολιτιστική κληρονομία μας και θα προσπαθήσουμε να την κρατήσουμε ζωντανή και να συνεχίσουν οι επόμενες γενιές. Είναι υποχρέωση μας στους προγόνους μας, το κάνουμε για το μεράκι μας» καταλήγει ο Αριστείδης Τόσιος.
Αξιοσημείωτο είναι ότι πολλοί επισκέπτες, ακόμα και χωρίς να έχουν προηγούμενη σχέση με την πόλη, φεύγουν από τη Νάουσα συγκινημένοι από την εμπειρία που βιώσανε.
Ο Αριστείδης Τόσιος τονίζει ότι η παράδοση αυτή «θα παραμείνει ζωντανή και θα συνεχιστεί για τις επόμενες γενιές» και ότι οι κάτοικοι της Νάουσας θεωρούν υποχρέωσή τους να τη διατηρήσουν για τους προγόνους τους.