Αυτό επισημαίνει μεταξύ άλλων το Τοπικό Παράρτημα Κρήτης του Συλλόγου Ελληνων Αρχαιολόγων απαντώντας στο πρόεδρο του ΔΣ του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου Ι. Γρυσπολάκη, ο οποίος εξέδωσε πρόσφατα ανακοίνωση, προσπαθώντας όπως τονίζεται «να θολώσει τα νερά για την κατάσταση που έχει περιέλθει το ΑΜΗ έναν χρόνο μετά την εφαρμογή του Ν. 5021/2023».
Επίσης υπογραμμίζουν ότι «έναν χρόνο μετά την τοποθέτησή του στη διοίκηση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου, τα αποτελέσματα είναι ήδη πολύ χειρότερα από ό,τι πριν την ισχύ του Ν. 5021. Κι αυτό δεν μπορεί πια να καλυφθεί πίσω από τις όποιες προνομιακές σχέσεις με κυβερνητικούς παράγοντες ή ΜΜΕ».
«Δεν απαντά σε βασικά πράγματα»
«Ο κ. Γρυσπολάκης ισχυρίζεται ότι “τα 5 μεγάλα μουσεία της χώρας αναβαθμίστηκαν”. Είναι πράγματι έτσι;
Πριν την “αναβάθμισή” τους τα Μουσεία ήταν σε θέση να προσλαμβάνουν προσωπικό. Συγκεκριμένα, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου πριν το Ν. 5021 προσλάμβανε κάθε χρόνο εγκαίρως 80 ΙΔΟΧ αρχαιοφύλακες, ώστε να βρίσκεται την 1η Απριλίου κάθε έτους (θερινό ωράριο) σε πλήρη λειτουργία, με όλους τους χώρους του ανοιχτούς και ωράριο από 8.00 π.μ. έως 20.00 μ.μ.
Μετά τη θεσμική αλλαγή που έφερε ο Ν. 5021, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου σήμερα λειτουργεί με τις μισές αίθουσες κλειστές και με ωράριο ως τις 3.30 μμ. Αυτό θα είναι το ωράριό του και για όλο το διάστημα των διακοπών του Πάσχα! Το ίδιο και τα άλλα τέσσερα μουσεία του νόμου 5021, των οποίων οι επισκέπτες, για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, θα βρουν τις πόρτες κλειστές μετά τις 3 ή 4 μμ.
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο κ. Γρυσπολάκης, το ΑΜΗ θα είναι σε θέση, ίσως κάποια στιγμή μετά το Πάσχα (στο Δελτίο Τύπου δεν προσδιορίζεται καν πότε θα συμβεί αυτό!) να λειτουργήσει με 8ωρη λειτουργία και με διπλή βάρδια μόνο για δύο μέρες (κάθε Πέμπτη και Κυριακή)».
«Εξωραΐζει την πραγματικότητα»
‘»Τι ισχύει τελικά; Ο Πρόεδρος του Αρχαιολογικού Μουσείου» συνεχίζει η ανακοίνωση «Ηρακλείου εκδίδει ένα δελτίο τύπου εξωραϊσμού της πραγματικότητας. Ένα χρόνο αφότου ανέλαβε, και μετά από αλλεπάλληλες συνεντεύξεις που έχει παραχωρήσει, δεν είναι σε θέση να δώσει κανένα χρονοδιάγραμμα για όλα όσα ελαφρά τη καρδία είχε εξαγγείλει.
Το βασικότερο όμως είναι ότι, σε ένα τρισέλιδο Δελτίο Τύπου, δεν απαντά βασικά πράγματα που αφορούν τη βασική λειτουργία του Μουσείου:
-Από ποια ημερομηνία το Μουσείο θα έχει πλήρες ωράριο (8 πμ έως 8 μμ); Μπορεί να απαντήσει ο Πρόεδρος του Μουσείου;
-Πότε θα αποκτήσει καθαριότητα;
-Πότε θα γίνουν οι αναγκαίες ετήσιες συντηρήσεις και προμήθειες για να λειτουργεί το Μουσείο με ασφάλεια για τις αρχαιότητες και τους επισκέπτες (κλιματισμού, τεχνικών συστημάτων, πυροσβεστήρων, ειδών λειτουργικού εξοπλισμού κλπ);
-Έχει εκθεσιακή πολιτική το Μουσείο; Ποιος είναι ο μουσειακός προγραμματισμός για το 2024;
Όλα τα παραπάνω που δεν θέτει καν ο Πρόεδρος στην ανακοίνωσή του, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου τα επιτύγχανε επί δεκαετίες ως ειδική περιφερειακή Υπηρεσία της ΓΔΑΠΚ. Γιατί αυτή ήταν η νομική μορφή του ΑΜΗ, όπως και άλλων 9 Μουσείων του Υπουργείου (και όχι 210 όπως ισχυρίζεται λανθασμένα ο Πρόεδρος του Μουσείου) πριν τον Ν. 5021. Δεν μας κάνει εντύπωση βέβαια ότι ο Πρόεδρος που διοικεί ένα Μουσείο Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου -και μάλιστα το δεύτερο σημαντικότερο της χώρας- δεν γνωρίζει ούτε τον Οργανισμό του ΥΠΠΟ.
Έχει άλλωστε πολλάκις αποδείξει ότι δεν γνωρίζει ούτε τον Αρχαιολογικό Νόμο, ούτε τους νόμους που διέπουν τη λειτουργία των δημόσιων οργανισμών, ούτε καν τον Νόμο 5021, εξαιτίας του οποίου διορίστηκε.
Οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, όμως, είναι πολύ πιο βασικές για τους επισκέπτες και τους εργαζόμενους του Μουσείου και την κοινωνία του Ηρακλείου από το ζήτημα της πόρτας του εστιατορίου, το οποίο ο κ. Γρυσπολάκης θεωρεί μείζον.
Τι έχει συμβεί ως τώρα;
-Εξαιτίας της δήθεν “αναβάθμισης” του ΑΜΗ σε ΝΠΔΔ, καταργήθηκε το ενιαίο εισιτήριο Κνωσού-Μουσείου, ενώ από 1η Απριλίου αυξήθηκε το αντίτιμο του εισιτηρίου του ΑΜΗ, το οποίο πληρώνουν οι επισκέπτες σήμερα για να δουν το μισό Μουσείο (αφού ο πρώτος όροφος, εκτός της αίθουσας των τοιχογραφιών- είναι κλειστός). Μπορούμε να φανταστούμε από τώρα την αντίστοιχη αύξηση των εισιτηρίων του κατά την επόμενη τουριστική σεζόν. Πάντα στο πλαίσιο της “αναβάθμισης”.
-Το καλοκαίρι του 2023 δεν υπήρχε κλιματισμός στους χώρους της έκθεσης και των γραφείων του Μουσείου, λόγω βλάβης, η οποία αποκαταστάθηκε τελικά τον Σεπτέμβριο του 2023, μετά την λιποθυμία δύο τουριστών. Δεν αναφερόμαστε καθόλου βέβαια στους υπαλλήλους, που κουβαλούσαν ανεμιστηράκια από το σπίτι τους και έχυναν τον ιδρώτα της ζωής τους σε συνθήκες Σαχάρας.
Το σύστημα κλιματισμού είχε προβλήματα, όπως αναφέρει το Δελτίο Τύπου, όμως λειτουργούσε αδιαλείπτως από το 2001. Μετά τη μετατροπή του Μουσείου σε δήθεν “ευέλικτο” και “αυτόνομο” ΝΠΔΔ, ο κλιματισμός έπαψε να λειτουργεί χωρίς να επισκευάζεται για δύο καλοκαιρινούς μήνες το 2023. Σήμερα και πάλι δεν υπάρχει υπογεγραμμένη σύμβαση για τη συντήρηση του κλιματισμού. Πάμε κι όπου βγει.
-Από το 2023 δεν υπήρχε προσωπικό καθαριότητας και ακόμη δεν υπάρχει. Όλο το μουσείο διαθέτει έναν υπάλληλο καθαριότητας! Η καθαριότητα των γραφείων επαφίεται στον “πατριωτισμό” κάποιων συναδέλφων, που καθαρίζουν τις τουαλέτες! Δεν το λες ακριβώς αναβάθμιση και εν πάση περιπτώσει αν αυτό ονομάζεται “αναβάθμιση”, προτιμητέα εστί η παλαιότερη υποβάθμιση.
-Το ΔΣ του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου από τον Απρίλιο 2023 έως το τέλος του 2023 υποτίθεται ότι προετοίμαζε την μετάβαση σε ΝΠΔΔ. Μάλιστα, είχε κάνει αναθέσεις μερικών χιλιάδων ευρώ σε εξωτερικούς συνεργάτες για να το καταφέρει. Κι όμως, οι πρώτες αναγκαίες διοικητικές ενέργειες για την οικονομική λειτουργία του Μουσείου εκδόθηκαν από τον Πρόεδρο μόλις τον Μάρτιο 2024.
Ακόμη και σήμερα, στα τέλη Απριλίου, το “ευέλικτο” ΑΜΗ του κ. Γρυσπολάκη δεν έχει καταφέρει να πληρώσει ούτε 1 ευρώ. Το αποτέλεσμα είναι αυτό που περιγράψαμε παραπάνω: να είναι στον αέρα βασικές λειτουργίες του Μουσείου. Αντί να ζητήσει συγνώμη ο Πρόεδρος του ΑΜΗ για τις καθυστερήσεις που εκθέτουν τη Διοίκηση του Μουσείου, ζητάει και τα ρέστα!
-Είναι αστείο ότι ο κ. Γρυσπολάκης επικαλείται ότι ακόμη τα Μουσεία “δεν λειτουργούν ακόμα πλήρως με τη νέα μορφή τους”. Ένα χρόνο μετά, τα “επιτυχή” ΝΠΔΔ δεν είναι σε θέση να διαθέτουν τον Οργανισμό λειτουργίας τους, που σύμφωνα με τον Ν. 5021 θα τον είχαν στο τέλος του 2023.
Δεν ήταν όμως αυτή η αιτία της καθυστέρησης στις προσλήψεις του εποχικού προσωπικού. Αιτία ήταν η βασική άγνοια της Διοίκησης του Μουσείου για τους νόμους που διέπουν διαδικασίες πρόσληψης προσωπικού (έκδοση ΠΥΣ). Η άγνοια νόμου δεν δικαιολογείται σε διοικούντες δημόσιο Οργανισμό.
-Όχι μόνο δεν έχει μειωθεί η γραφειοκρατία, αλλά έχει αυξηθεί δραματικά. Το ΑΜΗ ως ειδική περιφερειακή υπηρεσία της ΓΔΑΠΚ έκανε τον προγραμματισμό του (Πρόγραμμα δράσης) που εγκρινόταν από το ΚΑΣ στην αρχή του χρόνου και στη συνέχεια υλοποιούνταν με απλές αποφάσεις της Διευθύντριάς του.
Έτσι λειτούργησε επί πολλά χρόνια το Μουσείο, αύξησε την επισκεψιμότητά του, ολοκλήρωσε το έργο της επανέκθεσης, είχε εξωστρεφείς δράσεις, είχε μουσειακό προγραμματισμό ανακοινωμένο εγκαίρως, περιοδικές εκθέσεις και εκδηλώσεις για το κοινό, συνεργασίες με άλλους επιστημονικούς φορείς και μουσεία, εκπαιδευτικά και ερευνητικά προγράμματα, που σχεδιάζονταν από το τέλος του προηγουμένου έτους και υλοποιούνταν κάθε έτος από τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες του Μουσείου.
Σήμερα οι ίδιες δράσεις είτε δεν γίνονται καθόλου είτε χρειάζονται έγκριση του ΔΣ που συνεδριάζει μία φορά το μήνα!
-Επιπλέον, οι υπάλληλοι δεν γνωρίζουν ούτως ή άλλως τα προγράμματα που καταστρώνονται χωρίς αυτούς γι’ αυτούς, αφού η ημερήσια διάταξη του Δ.Σ. αποτελεί επτασφράγιστο μυστικό και δεν δημοσιεύεται πουθενά (παρότι υπάρχει υποχρέωση δημοσίευσης για τα ΝΠΔΔ). Όλα συζητιούνται και αποφασίζονται πίσω από κλειστές πόρτες, όπου το άνωθεν διορισμένο χωρίς προσοντολόγιο Δ.Σ., αποφασίζει για τα πάντα, ακόμη και για αυτά που δεν γνωρίζει καν πώς να τα χειριστεί».
«Ας πάμε τώρα» αναφέρουν «στις “δυσλειτουργίες που διαπιστώθηκαν”, σύμφωνα με τον κ. Γρυσπολάκη:
1. “Η Αίθουσα των περιοδικών εκθέσεων δεν έχει πρόσβαση από τον χώρο του Μουσείου”. Να σημειωθεί ότι πολύ πριν την “αναβάθμισή του” το Μουσείο ως ειδική περιφερειακή υπηρεσία είχε κάνει όλες τις ενέργειες σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού, για να σχεδιαστεί η πρόσβαση από τον κήπο. Δεν υλοποιήθηκε γιατί δεν υπήρχε η οικονομική δυνατότητα. Τώρα επί “αναβάθμισης” του Μουσείου, λοιπόν, να δούμε αν θα υλοποιηθεί η προϋπάρχουσα -τονίζουμε- μελέτη και πότε.
2. “Ανεπαρκέστατη αίθουσα πωλητηρίου”. Ο χώρος του πωλητηρίου είναι μικρός αλλά το θέμα της “θέασης του” θα μπορούσε να λυθεί με μερικές καλαίσθητες πινακίδες. Να σημειωθεί ότι και πάλι υπήρχε από προηγούμενες διευθύνσεις η θέληση να γίνει πωλητήριο του Μουσείου το απέναντι κτήριο του ΕΟΤ, όποτε δεν μιλάμε για πρωτοτυπία σκέψης του Προέδρου, αφού και πάλι, όπως και στην περίπτωση της Αίθουσας Περιοδικών Εκθέσεων, ο λόγος που δεν υλοποιήθηκε μέχρι τώρα ήταν η έλλειψη πολιτικής βούλησης.
3. “Το αναψυκτήριο είναι ανεπαρκές”. Το αναψυκτήριο του Μουσείου δεν είναι ανεπαρκές. Είναι ένα πολύ όμορφο καφέ στον κήπο του Μουσείου. Το πρόβλημα του κ. προέδρου του Δ.Σ. είναι ότι δεν έχει εστιατόριο. Πράγματι ο ιδιώτης που θα το νοικιάσει θα βγάλει περισσότερα χρήματα, αλλά αυτό δεν πιστεύουμε ότι θα βελτιώσει τη ζωή των πολιτών του Ηρακλείου, ούτε ότι θα έπρεπε να είναι βασικό μέλημα της Διοίκησης του Μουσείου. Άλλωστε ο κήπος του Μουσείου είναι και χώρος ανάπαυσης και θέασης εκθεμάτων για όλους τους επισκέπτες και καλό θα ήταν να μην κλείσει η πρόσβαση σε όποιον επισκέπτη έχει πληρώσει εισιτήριο στο Μουσείο, αλλά δεν ενδιαφέρεται να πληρώσει και στον ιδιώτη που διαχειρίζεται το καφέ.
4. Πράγματι η αίθουσα διαλέξεων μπορεί να αναβαθμιστεί. Αλλά παρόλα τα προβλήματά της διαθέτει οπτικοακουστικά μέσα και έχει φιλοξενήσει με επιτυχία πολλές δράσεις του Μουσείου στο παρελθόν. Ούτε μια τέτοια αναβάθμιση είναι πρωτότυπη ιδέα, ούτε χρειαζόταν ένα ΔΣ για να πραγματοποιηθεί.
5.“Η μουσειολογική παρουσίαση των εκθεμάτων χρήζει άμεσης αναβάθμισης, καθότι δεν παρουσιάζονται οι πληροφορίες, οι οποίες αφορούν στην προέλευση και ταυτότητα των εκθεμάτων”. Αυτό το σημείο είναι το πιο προβληματικό στα όσα αναφέρει ο πρόεδρος. Υποστηρίζει ότι τα εκθέματα του Μουσείου δεν έχουν προέλευση και ταυτότητα. Αντικείμενα αυτού του είδους, όπως τα παρουσιάζει, θα μπορούσε να είναι μόνο προϊόντα λαθρανασκαφής! Τα μόνα αντικείμενα του Μουσείου που δεν έχουν προέλευση είναι τα εκθέματα της Αίθουσας 23, που προέρχονται από δύο ιδιωτικές Συλλογές, Γιαμαλάκη και Μεταξά.Όλα τα άλλα εκθέματα του Μουσείου όχι απλώς έχουν προέλευση και ταυτότητα, αλλά η έκθεσή τους έχει σχεδιαστεί με βάση αυτή την ταυτότητα και την προέλευσή τους! Είναι προσβλητική αυτή η ρήση του προέδρου, με την οποία θίγεται η αξιοπιστία του δεύτερου μεγαλύτερου Μουσείου της χώρας. Με τα λεγόμενά του ο Πρόεδρος του ΑΜΗ αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι έναν χρόνο μετά δεν έχει ακόμη γνωρίσει το Μουσείο το οποίο κλήθηκε να διοικήσει!
6. Το εργαστήριο Συντήρησης λειτουργεί άψογα και διαθέτει σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό, παρά τα όσα λέει ο Πρόεδρος ΔΣ. Φυσικά θα μπορούσε να αναβαθμιστεί περαιτέρω, αλλά αυτό δεν αποτελεί ουσιώδες πρόβλημα.
7. Το πωλητήριο μέχρι τώρα ήταν στην αρμοδιότητα του ΟΔΑΠ, που αποτελεί επίσης ΝΠΔΔ με κυβερνητικά διορισμένο ΔΣ. Προσπάθειες αναβάθμισης του πωλητηρίου του Μουσείου είχαν γίνει στο παρελθόν, όταν είχαν ζητηθεί από τα Μουσεία να κάνουν συγκεκριμένες προτάσεις για τα πωλητέα είδη. Οι προτάσεις τους δεν υλοποιήθηκαν ποτέ λόγω και πάλι έλλειψης πολιτικής βούλησης των διορισμένων ΔΣ των ΟΔΑΠ και των Υπουργών που τα διόρισαν. Το νέο πωλητήριο με “ευθύνη του ΔΣ και όχι του ΟΔΑΠ”, θα ανατεθεί σε ιδιώτες. Θα δούμε κατά πόσον το γεγονός αυτό θα αυξήσει τα έσοδα του Μουσείου.
8. Θα θέλαμε να ενημερώσουμε τον κ. Γρυσπολάκη ότι στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσαράς, μουσείο που ανήκει στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου, δηλαδή στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, υπάρχει ήδη ψηφιακό ολόγραμμα του Δίσκου της Φαιστού, διαθέσιμο στους επισκέπτες, και μάλιστα ιδιαίτερα επιτυχημένο. Δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του σχεδιασμού της έκθεσης του Μουσείου Μεσαράς από την ΕΦΑ Ηρακλείου σε συνεργασία με το ΙΤΕ.
Άρα αυτό που εξαγγέλλει ο κ. Γρυσπολάκης δεν είναι καν πρωτότυπο, ούτε χρειάζεται ένα Διοικητικό Συμβούλιο ή μια ιδιωτική χορηγία για να πραγματοποιηθεί! Να ενημερώσουμε επίσης ότι το ολόγραμμα του δίσκου της Φαιστού στο Μουσείο Μεσαράς ήταν ο μοναδικός τρόπος να δει ένας επισκέπτης του Μουσείου ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα της Μεσαράς, το οποίο εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.
Ψηφιακά ολογράμματα ευρημάτων που ο επισκέπτης βλέπει στις προθήκες του Μουσείου είναι μάλλον μια εξαγγελία που στερείται μουσειολογικού νοήματος. Σε ένα μουσείο με τις μισές αίθουσες κλειστές και χωρίς καθαριότητα, μάλλον στερείται και γενικώς νοήματος.
9. Τέλος, σχολιάζοντας το σημείο που ο πρόεδρος του ΔΣ αναφέρεται στην εξωστρέφεια του ΑΜΗ, με το παράδειγμα της Έκθεσης στην Κίνα, θέλουμε να του υπενθυμίσουμε ότι το να στέλνει ένα Μουσείο αντικείμενα που θα απαρτίζουν μέρος των εκθεμάτων μιας έκθεσης στο εξωτερικό είναι μια καθημερινή λειτουργία όλων των μουσείων της χώρας και του εξωτερικού, δεν αποτελεί κάποιο “επίτευγμα” και δεν αποτελεί από μόνο του εξωστρέφεια. Η εξωστρέφεια του Μουσείου είναι η σχέση που αναπτύσσει καταρχάς με τους κατοίκους της πόλης που βρίσκεται, με τους επισκέπτες, με άλλους φορείς και με το κοινό του εξωτερικού.
Η αλλαγή του καθεστώτος στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου μέχρι τώρα έχει φέρει μόνο προβλήματα. Όταν θα δημοσιευθεί ο Οργανισμός, τότε οι προγραμματισμένες πολιτικές του, όπως αναφέρονται από τον πρόεδρο του ΔΣ, θα αρχίσουν να εφαρμόζονται. Τότε η Διοίκησή του θα κριθεί εκ του αποτελέσματος. Ένα χρόνο μετά την τοποθέτησή του στη διοίκηση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου, τα αποτελέσματα είναι ήδη πολύ χειρότερα από ό,τι πριν την ισχύ του Ν. 5021. Κι αυτό δεν μπορεί πια να καλυφθεί πίσω από τις όποιες προνομιακές σχέσεις με κυβερνητικούς παράγοντες ή ΜΜΕ».