Τον βασικό συντελεστή της πνευματικής αναγεννήσεως του σύγχρονου Ηρακλείου, κατά τα χρόνια της Μεταπολίτευσης, τον άνθρωπο που έκανε τη Βικελαία σπουδαία, με μοναδική ακτινοβολία και αίγλη, τον έφορό της Νίκο Χ. Γιανναδάκη τίμησαν με αφορμή τη συμπλήρωση 20 ετών από τον θάνατό του εκπρόσωποι φορέων και αρχών, η οικογένεια Γιανναδάκη και πλήθος κόσμου, σε εκδήλωση που διοργάνωσε η Δημοτική Βιβλιοθήκη Μαλεβιζίου στην κατάμεστη αίθουσα της Ενορίας του Κρουσώνα.
Για τη ζωή και το έργο του Νίκου Χ. Γιανναδάκη μίλησε ο προηγούμενος της Ιεράς Μονής Ιβήρων του Αγίου Όρους π. Βασίλειος Γοντικάκης, ο οποίος με συγκίνηση αναφέρθηκε στην πορεία, τον χαρακτήρα, αλλά και τη σπουδαία προσωπικότητα του Νίκου Χ. Γιανναδάκη, καθηλώνοντας το κοινό.
Είχε προηγηθεί χαιρετισμός από τον δήμαρχο Μαλεβιζίου Κώστα Μαμουλάκη, ο οποίος ευχαρί- στησε τους Κώστα Τριγώνη, δημοτικό σύμβουλο και πρόεδρο της Επιτροπής Εποπτείας Γιώργο Τζωράκη, αρχαιολόγο και ειδικό σύμβουλο και Φίλιππο Γιανναδάκη για την ουσιαστική τους συμβολή στην εκδήλωση, τόνισε ότι αυτή δεν θα μπορούσε να γίνει αλλού πέρα από τον Κρουσώνα, τόπο καταγωγής του Νίκου Γιανναδάκη.
Αν και ο Ν. Γιανναδάκης γεννήθηκε το 1946 στο Ηράκλειο, οι γονείς του κατάγονταν από επιφανείς οικογένειες του χωριού με εξέχουσα προσφορά στους αγώνες, κάθε φορά που η πατρίδα χρειαζόταν θυσίες για τα εθνικά δίκαια.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, το έμφορτο, όπως τονίστηκε από τις διηγήσεις των ηρωικών γεγονότων της Κατοχής, γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Νίκος Γιανναδάκης, και τα δύο ακόμη αδέλφια του, οι μετέπειτα διακεκριμένοι δικηγόροι Κώστας και Φίλιππος.
Η καθημερινότητα της οικογένειας εξελισσόταν βέβαια στο Ηράκλειο, και το 1965 θα εγγραφεί -όπως αναφέρθηκε- στην τελευταία τάξη του θρυλικού ιδιωτικού Λυκείου του Ηρακλείου “ο Κοραής”. Μεταξύ των λαμπρών δασκάλων του ήταν και ο σπουδαίος φιλόλογος Μενέλαος Παρλαμάς, με τον οποίο θα συνδεθεί με ισόβια φιλία.
Τα πλούσια διαβάσματα του Νίκου, σε συνδυασμό με τις αναζητήσεις και τα ενδιαφέροντά του, είχαν αρχίσει ήδη να διαμορφώνουν έναν ολοκληρωμένο άνθρωπο, έναν διανοούμενο με πλούσιες και ποικίλες γνώσεις, οργανωμένο ήδη από τα μαθητικά του χρόνια στη “Νεολαία Λαμπράκη” στο Ηράκλειο.
Στο “Λύκειον ο Κοραής” θα γνωρίσει και την πρώτη σύντροφό του, την Ηρακλειώτισσα, πασίγνωστη σήμερα συγγραφέα, Ρέα Γαλανάκη, με την οποία παντρεύτηκαν δύο χρόνια αργότερα.
Το πώς ήταν τα χρόνια εκείνα ο Νίκος μας το περιγράφει ή ίδια η Ρέα Γαλανάκη αργότερα:
“Ήταν ωραίος. Ήταν αθλητής στη σφαιροβολία. Ήταν ευγενικός και σεμνός. Το πιο σπουδαίο, ήταν ήδη ένας διανοητής με μεθοδική σκέψη, με απέραντες εξωσχολικές γνώσεις, λογοτεχνικές και φιλοσοφικές”.
Τον επόμενο χρόνο ο Νίκος Γιανναδάκης θα εισαχθεί στη Νομική Σχολή της Αθήνας. Και η σύντροφός του θα εισαχθεί στη Φιλοσοφική Σχολή, και θα μένουν στο εξής μαζί στην Αθήνα. Λίγο αργότερα θα παντρευτούν στο Ηράκλειο.
Τον επόμενο χρόνο θα κηρυχτεί η δικτατορία των Συνταγματαρχών. Από τις πρώτες ημέρες ο Νίκος θα βρεθεί σε αναζήτηση συνδέσμων για την οργάνωση αντιστασιακών δράσεων, κατά της Χούντας. Έτσι, συμμετείχε από πολύ νωρίς στη Νεολαία του Πανελληνίου Αντιστασιακού Μετώπου, και ήδη από το καλοκαίρι του 1967, ο ίδιος τύπωνε με τους συντρόφους του στο Ηράκλειο την παράνομη εφημερίδα “Ελεύθερη Κρήτη”. Πρωταγωνιστική όμως υπήρξε και η συμμετοχή του στην ίδρυση του “Ρήγα Φεραίου”, της πρώτης πανελλήνιας αντιδικτατορικής οργάνωσης φοιτητών στην Ελλάδα. Για την οργάνωση του Ρήγα Φεραίου”.
Η αντιστασιακή δράση του Νίκου ανιχνεύεται όμως επιπλέον, με ενάργεια στο κατηγορητήριο της Χούντας, όπως αυτό διατυπώθηκε στο Στρατοδικείο, μετά τη σύλληψη εκείνου και των συντρόφων του, τον Απρίλιο του 1968.
“Ο Νίκος Γιανναδάκης, διαβάζουμε, ανέλαβε την ίδρυσιν του παραρτήματος του “Ρήγα Φεραίου” εις την Κρήτην, με έδρα το Ηράκλειον, καθώς και την εκτύπωσιν και διανομήν εφημερίδος με τον τίτλον “Ελεύθερη Κρήτη” και του πρώτου τεύχους του Θουρείου, δημοσιογραφικού οργάνου της οργάνωσης”.
Ο Νίκος θα συλληφθεί στις 10 Απριλίου του 1968, από άνδρες της Ασφάλειας, οι οποίοι τον οδήγησαν στα δεσμωτήρια της οδού Μπουμπουλίνας, στο κέντρο της Αθήνας. Εκεί θα βασανιστεί με τους γνωστούς τρόπους.
Στο Έκτακτο Στρατοδικείο που ακολούθησε τη σύλληψη, τόσο ο Νίκος όσο και οι σύντροφοί του, θα καταγγείλουν με παρρησία τα βασανιστήρια αυτά. Ο Νίκος θα αναλάβει πλήρως την ευθύνη για τις πράξεις τους, θα προσπαθήσει να καλύψει τους συντρόφους του και θα καταγγείλει με θάρρος την ιδεολογία και της πρακτικές του ανελεύθερου καθεστώτος, σε μια εποχή που η χούντα φαινόταν πανίσχυρη:
“Θέλουμε να επαναφέρουμε τη Δημοκρατία και την ελευθερία στην Ελλάδα και θέλουμε να αποκατασταθεί η ανεξαρτησία της χώρας μας”, θα πει μπροστά στους βλοσυρούς στρατοδίκες. Η ετυμηγορία της δίκης παραμένει και σήμερα ακόμη ανατριχιαστική: 21 χρόνια κάθειρξης στον Νίκο Γιανναδάκη, ο οποίος αναγνωρίζεται ως ο αρχηγός μεταξύ των κατηγορουμένων αντιστασιακών. Ο βασιλικός επίτροπος του στρατοδικείου είχε προτείνει ισόβια δεσμά.
Από τα χρόνια αυτά ο Νίκος θα εκτίσει ένα μέρος, καθώς αποφυλακίστηκε το καλοκαίρι του 1973, μετά την αμνηστία που έδωσε ο Παπαδόπουλος στους πολιτικούς κρατουμένους. Είχε εκτίσει όμως ήδη 6 ολόκληρα χρόνια, από τα πιο καλά, τα πιο καθοριστικά, της ακριβής του νιότης.
Μέσα στη φυλακή, που απέκοπτε τους κρατούμενους φοιτητές από τις σχολές τους, ο Νίκος θα μορφωθεί με τη μέθοδο της αυτομόρφωσης…
Στα διαβάσματα αυτά και στις μετά τη Χούντα σπουδές του στη Φιλοσοφία στη Γαλλία οφείλεται η καλλιέργεια της προσωπικότητας και του πνευματικού αναστήματος του ανθρώπου, που έμελλε αργότερα να ευεργετήσει τόσο πολύ το Ηράκλειο και την Κρήτη, από τη θέση του εφόρου της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης του Ηρακλείου.
Ο άξιος
Από την πλευρά του ο δήμαρχος Ηρακλείου Βασίλης Λαμπρινός στον χαιρετισμό του τόνισε μεταξύ άλλων ότι ο αείμνηστος φίλος Μανόλης Καρέλλης τού ανέθεσε τη θέση του εφόρου της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης. Ο ίδιος, χρόνια αργότερα, ανέφερε σε κείμενό του για τον Γιανναδάκη: «Ήταν σίγουρα εκείνη η επιλογή μου, η πιο επιτυχημένη στιγμή των τεσσάρων θητειών μου στη θέση του δημάρχου Ηρακλείου, η μόνη που δεν αμφισβήτησε ποτέ κανένας και από καμιά πτέρυγα».
Ο Νίκος απεδείχθη άξιος της θέσεως αυτής, καθώς γρήγορα διεμόρφωσε τις συνθήκες και το περιβάλλον, για να αναπτυχθεί η Βικελαία, και από μία Βιβλιοθήκη –ιστορική, αναμφίβολα, και με σπάνιο υλικό– να αναδειχθεί σε πνευματικό κέντρο με πανελλήνια εμβέλεια.
Όπως ανέφερε ο κ. Λαμπρινός ξεκίνησε ένα πολυσήμαντο εκδοτικό πρόγραμμα, οι βάσεις του οποίου τέθηκαν τότε με τη δημιουργία του περιοδικού Παλίμψηστον και δεκάδων σημαντικών άλλων εκδόσεων ενώ πραγματοποίησε τα σχέδιά του για μια Βιβλιοθήκη που θα λειτουργούσε όχι μόνο ως αναγνωστήριο και χώρος αναζήτησης πληροφοριών, αλλά και ως κέντρο επιστημονικής έρευνας και ως Αρχείο της μακραίωνης κρητικής Ιστορίας (από τα σημαντικότερες ενέργειές του προς αυτή την κατεύθυνση ήταν η οργάνωση του Αρχείου των Νοταρίων της Κρήτης, με μικροταινίες των Νοταριακών εγγράφων των Κρατικών Αρχείων της Βενετίας, με την σύμπραξή τού επίσης αλησμόνητου Νίκου Παναγιωτάκη, διευθυντή τότε του «Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών» της Βενετίας).
Αλλά η δράση του Γιανναδάκη υπερέβαινε τα όρια και της Βικελαίας Βιβλιοθήκης. Καθοριστική υπήρξε η συμβολή του στην πραγματοποίηση κορυφαίων πολιτιστικών γεγονότων του 20ού αιώνα για την Κρήτη: της μεγάλης Έκθεσης έργων του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου στην Βασιλική του Αγίου Μάρκου, της Έκθεσης με σπουδαία έργα της Κρητικής Σχολής της βυζαντινής ζωγραφικής, και του «κύκνειου άσματός» του, της Έκθεσης των Φαγιούμ στο Ηράκλειο.
Η εξιστόρηση της πολύπτυχης προσφοράς του Γιανναδάκη ασφαλώς υπερβαίνει τα χρονικά όρια αυτής της εκδηλώσεως. Η γόνιμη πορεία του αποτελεί οδηγό για τις δυνατότητες της πνευματικής Κρήτης και για το σημείο που οφείλουμε να φτάσουμε και σήμερα. Ο ίδιος με τη σεμνότητα, την πνευματικότητα, τις οργανωτικές του ικανότητες, την εργατικότητα, το ήθος, την πίστη στις δυνατότητές μας και τις ευθύνες μας ως ιστορικού τόπου, αποτελούσε και θα αποτελεί πάντα ένα υψηλό παράδειγμα ανθρώπου και πολίτη που προσέφερε ουσιαστικά στην πατρίδα του. Του οφείλουμε παντοτινή ευγνωμοσύνη».
Χαιρετισμό απηύθυνε επίσης ο αδελφός του Νίκου Χ. Γιανναδάκη, Φίλιππος, καθώς και ο σκηνοθέτης Γιάννης Σμαραγδής, ενώ η βραδιά έκλεισε με μουσική από τον Γιώργο Μαυρομανωλάκη (λαούτο, ούτι), τον Δημήτρη Στεφανάκη (λύρα) και την Ελεάνα Χατζάκη (κρουστά).