Το βήμα αυτό γίνεται με την ανάπτυξη και την εφαρμογή του συστήματος «SAvE Whales» (System for the Avoidance of ship-strikes with Endangered Whales), το οποίο έχει, ήδη, δοκιμαστεί, πιλοτικά, το 2020 και το 2021 στη νοτιοδυτική Κρήτη.
Το «SAvE Whales» έχει τη δυνατότητα να εντοπίζει τους φυσητήρες και να μεταδίδει την ακριβή θέση τους στα διερχόμενα πλοία, σε πραγματικό χρόνο, ώστε να επιβραδύνουν ή να τροποποιήσουν την πορεία τους και, συνεπώς, να αποφεύγεται η σύγκρουση. Το «SAvE Whales» θα αξιοποιηθεί στην περιοχή μεταξύ Κυθήρων, ακρωτηρίου Ταινάρου και ακρωτηρίου Μαλέα.
Η συγκεκριμένη περιοχή εντάσσεται στο Εθνικό Πάρκο Ιονίου Πελάγους, η θεσμοθέτηση του οποίου εξαγγέλθηκε στο πλαίσιο του 9ου “Our Ocean Conference” (OOC), που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα τον περασμένο Απρίλιο. Με την υπογραφή του σημερινού Μνημονίου εκκινεί μία σειρά πρωτοβουλιών, για την αποτελεσματική διαχείριση της περιοχής
Η καθιέρωση αυτού του καινοτόμου συστήματος είναι μία από τις 21 δεσμεύσεις (commitments) της Ελλάδας και έχει εκτιμώμενο προϋπολογισμό ύψους 3 εκατ. ευρώ.
Η ανάπτυξη του συστήματος υποστηρίχθηκε και χρηματοδοτήθηκε από τον οργανισμό φυσικού περιβάλλοντος και κλιματικής αλλαγής OceanCare και πραγματοποιήθηκε από ερευνητές του Ινστιτούτου Υπολογιστικών Μαθηματικών του ΙΤΕ, του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος (Ελλάδα), της επίσης Ελληνικής Marine Traffic, της εταιρείας Green2Sustain και του ερευνητικού κέντρου CINTAL – Πανεπιστήμιο του Αλγκάρβε της Πορτογαλίας.
Το MoU για το «SAvE Whales»
Για την καθιέρωση του συστήματος παρακολούθησης και προειδοποίησης διερχόμενων πλοίων, με σκοπό την έγκαιρη αναγνώριση και τον εντοπισμό των φυσητήρων, υπογράφηκε χθες μνημόνιο συνεργασίας από τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θόδωρο Σκυλακάκη, την Πρόεδρο του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ), Μαρία Παπαδοπούλου, τη συν-ιδρύτρια και Διευθύντρια πολιτικής της περιβαλλοντικής δεξαμενής σκέψης The Green Tank, Ιόλη Χριστοπούλου, την Πρόεδρο και Ιδρύτρια της διεθνούς οργάνωσης για τη διατήρηση της θαλάσσιας ζωής OceanCare, Sigrid Lueber και τη Γενική Διευθύντρια του ίδιου οργανισμού, Fabienne McLellan.
Ήδη από τον Ιούλιο ξεκινάει η εφαρμογή του Μνημονίου, με τις έρευνες πεδίου, στα στενά των Κυθήρων, ώστε στο τέλος του 2025 – αρχές 2026 να μπορέσει να εκκινήσει η δοκιμαστική εφαρμογή του αναβαθμισμένου συστήματος «SAvE Whales».
Πως λειτουργεί το «SAvE Whales»
Το «SAvE Whales» αποτελείται από ακουστικούς σταθμούς στη θάλασσα, οι οποίοι φέρουν υδρόφωνα και καταγράφουν τους ήχους (κλικς) των φυσητήρων, τους επεξεργάζονται και στέλνουν τα αποτελέσματα στο κέντρο ανάλυσης. Οι ακουστικοί σταθμοί είναι ενεργειακά αυτόνομοι -τροφοδοτούνται με ηλιακή ενέργεια- και βρίσκονται σε συνεχή σύνδεση μέσω δικτύου κινητής τηλεφωνίας.
Στο κέντρο ανάλυσης λειτουργεί, σε 24ωρη βάση, αυτοματοποιημένο υπολογιστικό σύστημα (περιλαμβάνει μοντέλα ακουστικής διάδοσης και εντοπισμού), στο οποίο λαμβάνονται, ελέγχονται και συνδυάζονται τα δεδομένα από τους διαφορετικούς σταθμούς, και γίνεται η ανίχνευση και ο τρισδιάστατος εντοπισμός των φυσητήρων σε κλάσματα του δευτερολέπτου. Στη συνέχεια, τα αποτελέσματα της ανάλυσης προωθούνται, σε πραγματικό χρόνο, σε πλοία που διαπλέουν την περιοχή. Εάν ένα πλοίο βρίσκεται σε πορεία σύγκρουσης με έναν φυσητήρα, ο καπετάνιος του, που θα ειδοποιηθεί εγκαίρως, θα δύναται να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για να αποφύγει τη σύγκρουση (π.χ. επιβράδυνση της ταχύτητας των πλοίων, ρύθμιση πορείας).
Που αλλού μπορεί να εφαρμοστεί το «SAvE Whales»
Η παραπάνω τεχνογνωσία που έχει αναπτυχθεί στην Ελλάδα μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου, καθώς επίσης του Ατλαντικού, κ.λπ., όπου παρουσιάζονται αντίστοιχα προβλήματα όπως για παράδειγμα στα Κανάρια νησιά, καθιστώντας τη χώρα μας πρωτοπόρο στο συγκεκριμένο πεδίο.
Οι φυσητήρες είναι τα μεγαλύτερα οδοντοκήτη που υπάρχουν στον πλανήτη, με μήκος που μπορεί να φθάσει τα 20 μέτρα και βάρος τους 50 τόνους. Οι φυσητήρες της Ανατολικής Μεσογείου κατατάσσονται ως κινδυνεύον είδος (Red List of IUCN – International Union fοr the Conservation of Nature). Η αυστηρή προστασία τους προβλέπεται από το εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο. Η σύγκρουση με πλοία αποτελεί, σήμερα, την κυριότερη απειλή για τους φυσητήρες στη Μεσόγειο.
Ο ρόλος του ΙΤΕ
Το σύστημα «SAvE Whales», για τη διάσωση φαλαινών, αναπτύχθηκε από τη διεθνή οργάνωση για τη διατήρηση της θαλάσσιας ζωής OceanCare και σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από Έλληνες ερευνητές του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών «ΠΕΛΑΓΟΣ» και του Ιδρύματος Τεχνολογίας & Έρευνας (ομάδα ακουστικής του Ινστιτούτου Υπολογιστικών Μαθηματικών-ΙΤΕ) σε συνεργασία με την Marine Traffic, την εταιρεία Green2Sustain και το ερευνητικό κέντρο CINTAL του Πανεπιστημίου του Αλγκάρβε/ Universidade do Algarve UAlg (Πορτογαλία).