Η κλιματική αλλαγή φέρνει στην επιφάνεια την ανάγκη να έχουμε νέες μορφές τουρισμού προσαρμοσμένες στη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται και στην Κρήτη!
Το θέμα θα συζητηθεί σε εκδήλωση με θέμα «Κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της στην Κρήτη» που γίνεται αύριο, Σάββατο, στις 11 το πρωί στον εξωτερικό χώρο του κτηριακού συγκροτήματος του Ενυδρείου Κρήτης.
Η συζήτηση γίνεται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Εθνικού Δικτύου CLIMPACT στην Κρήτη «Μετριασμός & Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή στον Τομέα του Τουρισμού» που γίνονται σήμερα και αύριο με διοργανωτή το Πανεπιστήμιο Κρήτης, με συντονίστρια την καθηγήτρια Μαρία Κανακίδου και την υποστήριξη της Διοικούσας Επιτροπής του δικτύου.
Θα μιλήσουν ο πρόεδρος του ΕΛΚΕΘΕ, Δρ. Αντώνης Μαγουλάς, ο πρόεδρος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, καθηγητής Μανώλης Πλειώνης, ο αντιπεριφερειάρχης Περιβάλλοντος, κ. Νίκος Ξυλούρης και ο αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, καθηγητής Γιώργιος Κοσιώρης.
Σύντομη εισήγηση θα πραγματοποιήσει ο καθηγητής Νίκος Μιχαλόπουλος, επιστημονικός υπεύθυνος του δικτύου.
Ο τουρισμός και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα
Ενώ έχουν σημαντική προσφορά στην οικονομία πολλών χωρών μεταξύ των οποίων και της Ελλάδας, οι τουριστικές δραστηριότητες έχουν σημαντική συνεισφορά στην κλιματική αλλαγή, τόσο με τις παρεμβάσεις στην αλλαγή χρήσης γης για την ανάπτυξη κατάλληλων υποδομών και εγκαταστάσεων, εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος που είναι σημαντικό για την βιοποικιλότητα και την περιβαλλοντική ισορροπία, όσο και με την λειτουργία τους που απαιτεί κατανάλωση ενέργειας, νερού και παραγωγή αποβλήτων στις εγκαταστάσεις, αλλά και για τη μεταφορά των τουριστών σε αυτές.
Εν συντομία το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του τουρισμού είναι σημαντικό, συνδεδεμένο με εκπομπές θερμοκηπικών αερίων που επηρεάζουν άμεσα το κλίμα.
Η κλιματική αλλαγή είναι πλέον ορατή παγκοσμίως και αδιαμφισβήτητη με σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, στα οικοσυστήματα και στην παγκόσμια οικονομία. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες, κυρίως με τις εκπομπές θερμοκηπικών αερίων που αυξάνονται με εξαιρετικά ταχείς ρυθμούς, είναι η κυρίαρχη αιτία πρόκλησης της ραγδαίας αλλαγής που βιώνουμε τις τελευταίες δεκαετίες, όπως τεκμηριώθηκε από την Έκθεση Αξιολόγησης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) το 2014.
Η χώρα μας που βρίσκεται στην κλιματικά ευαίσθητη περιοχή της Ανατολικής Μεσόγειου, θερμαίνεται με ρυθμό σχεδόν διπλάσιο από τον μέσο ρυθμό παγκοσμίως, ενώ υπόκειται σε σοβαρή μείωση της βροχόπτωσης κατά τους χειμερινούς μήνες (Έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδας, 2011). Τα τελευταία χρόνια βιώσαμε τα ακραία καιρικά φαινόμενα, καύσωνες, πυρκαγιές και πλημμύρες, καταιγίδες, με κλιμακούμενη ένταση που κάνουν ορατές τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Σήμερα μπορούμε να μιλάμε πλέον για την κλιματική απειλή.
Η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης, διευθύντρια Εργαστηρίου Περιβαλλοντικών Χημικών Διεργασιών, μέλος Εθνικού Δικτύου για την Κλιματική αλλαγή, Μαρία Κανακίδου, τονίζει πως «αποτελεί πρόκληση για τον παγκόσμιο τουριστικό τομέα να αναπτύξει μια συνεκτική στρατηγική πολιτικής που αποσυνδέει την προβλεπόμενη μαζική αύξηση του τουρισμού τις επόμενες δεκαετίες από την αυξημένη χρήση ενέργειας και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ώστε να επιτρέψει την περαιτέρω ανάπτυξη του τουρισμού, σεβόμενου το περιβάλλον».
Με τη σειρά της η κλιματική αλλαγή με τις πολύπλευρες επιπτώσεις της επηρεάζει τον τουρισμό λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας, της στάθμη της θάλασσας, της μείωσης των χιονοπτώσεων, της αύξησης της ξηρασίας και των έντονων καιρικών φαινομένων. Έτσι διαβρώνει τις ακτές, αλλοιώνει υποδομές (πχ παράκτιες, μνημεία) ή τις απαξιώνει λόγω έλλειψης των κατάλληλων φυσικών συνθηκών για χρήση τους (πχ. έλλειψη χιονιού στα χιονοδρομικά κέντρα, μείωση υδάτινων πόρων για ποτάμιες δραστηριότητες), αλλάζει τη χρονική διάρκεια των περιόδων που μπορούν να προσφερθούν τα τουριστικά προϊόντα π.χ επιμήκυνση της θερινής τουριστικής περιόδου και μείωση ημερών κατάλληλων για χειμερινές δραστηριότητες, αυξάνει τις ανάγκες για ψύξη των εγκαταστάσεων, αλλά μπορεί να επηρεάσει και τον δείκτη ευφορίας των επισκεπτών με αλλαγές στη θερμοκρασία, την υγρασία, την ύπαρξη εντόμων κ.λπ.
Όλο και πιο πολλοί πολίτες συνειδητοποιούν την κλιματική απειλή, ενημερώνονται και ευαισθητοποιούνται αναφορικά με τα αίτια και τις επιπτώσεις της. Ο μοντέρνος τουρίστας, ενεργός πολίτης, θέλει μεν να βρει διέξοδο από την καθημερινότητά του αλλά ενδιαφέρεται και να αφήσει ένα καλύτερο περιβάλλον στις επόμενες γενιές. Επομένως αναζητά νέες μορφές ζωής και τουρισμού πιο φιλικές στο περιβάλλον και πιο κοντά στη φύση χωρίς όμως να θέλει να στερηθεί τις βασικές ανέσεις του, στρέφεται στον εναλλακτικό τουρισμό.
Η κλιματική αλλαγή αναμένεται να ανακατανέμει γεωγραφικά και εποχιακά τον τουρισμό. Ακολουθώντας το ρεύμα της εποχής για βιολογικά προϊόντα, λιγότερη κατανάλωση κρέατος, διατροφή που μειώνει τη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων αλλά και τις εκπομπές θερμοκηπικών αερίων από αγροτικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες, ο αγροτουρισμός και ο οικοτουρισμός με δραστηριότητες πιο κοντά στη φύση αναμένεται να αυξηθούν.
Τέτοιες τουριστικές δράσεις είναι σε εξέλιξη π.χ. στον Κόμβο έρευνας και καινοτομίας που δημιουργείται στον ερευνητικό σταθμό Φινοκαλιά του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Λασίθι με την υποστήριξη προγράμματος ΕΛΙΔΕΚ για τη δημιουργία προγράμματος εκπαίδευσης για την κλιματική αλλαγή και την ενημέρωση τουριστών κατά την τουριστική περίοδο, στον ερευνητικό σταθμό του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος στην κορυφή του Χελμού (2314m) και στο ερευνητικό περιβαλλοντικό παρατηρητήριο Navarino Environmental Observatory (ΝΕΟ) στο Costa Navarino, που εξειδικεύεται στη μελέτη της κλιματικής αλλαγής και στις επιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου με πρότυπη σύμπραξη του ακαδημαϊκού και ιδιωτικού τομέα.
«Είναι επομένως επιτακτική ανάγκη ο τουριστικός τομέας να ανταποκριθεί στην πρόκληση της κλιματικής αλλαγής, ώστε να διατηρηθεί σε ανταγωνιστικά επίπεδα και να αναπτυχθεί περαιτέρω με βιώσιμο τρόπο, εξελισσόμενος σε χαμηλότερου περιβαλλοντικού αποτυπώματος προϊόν, υψηλής ποιότητας και οικονομικής αξίας. Ενώ υπάρχει σημαντικό κόστος για την προσαρμογή αυτή του τουριστικού προϊόντος, το κόστος μη δράσης υπολογίζεται να επιφέρει μείωση του ΑΕΠ της Ελλάδας κατά 2% σε ετήσια βάση έως το 2050 και το τριπλάσιο έως το 2100», τονίζει η κ. Κανακίδου.
Πόσο ανθεκτικός είναι όμως ο τουρισμός στη χώρα μας, αυτό το νευραλγικό κομμάτι της οικονομίας μας, ώστε να ανταπεξέλθει στις σημαντικές προκλήσεις και απειλές που φέρνει η κλιματική αλλαγή; Τι μέτρα μπορούν και πρέπει να παρθούν για τον μετριασμό των επιπτώσεων και την προσαρμογή του τουρισμού στις νέες συνθήκες;
Οι επιστήμονες συσχετίζουν τις κλιματικές μεταβολές με κλιματικούς δείκτες χαρακτηρισμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στον τουρισμό εξειδικευμένους για (α) τουρισμό παραλίας, (β) χειμερινό τουρισμό – χιονοδρομικά κέντρα, και (γ) αστικό τουρισμό στον Ελλαδικό χώρο και ενημερώνουν τους επαγγελματίες τουρισμού. Οι επαγγελματίες τουρισμού από τη μεριά τους αφουγκράζονται και τις επιθυμίες των πελατών τους, συλλογίζονται, και σχεδιάζουν νέες μοντέρνες μορφές τουρισμού που θα επιτρέψουν τη βιώσιμη ανάπτυξη του κλάδου.
Ποιες είναι αυτές και ποιες από αυτές θα επικρατήσουν;
Climpact
Το Εθνικό Δίκτυο για την Κλιματική Αλλαγή – CLIMPACT, είναι μια δράση του Υπουργείου Ανάπτυξης και επενδύσεων, συντονίζεται από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και συμμετέχουν το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Πολυτεχνείο Κρήτης, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η Ακαδημία Αθηνών, το ΕΚΦΕ- Δημόκριτος, το Κέντρο ΑΘΗΝΑ και το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών.
Με απώτερο στόχο την προσαρμογή της χώρας στην κλιματική αλλαγή, το CLIMPACT, αναπτύσσει εργαλεία και υπηρεσίες για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή των πληττόμενων τομέων, συμπεριλαμβανομένου του τουρισμού.