Η αναγέννηση της υπαίθρου αποτελεί έναν από τους στόχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης είναι ένας πολύτιμος σύμμαχος σε αυτή την προσπάθεια.
Ο δρ Χαράλαμπος Φασουλάς, επιστημονικός υπεύθυνος έργου ΜΦΙΚ, αναφέρει στην «Π» πως το Μουσείο θα λειτουργήσει ως ένα Κέντρο Κληρονομιάς Υπαίθρου στις εγκαταστάσεις της έκθεσής του, στο Ηράκλειο.
Η Κομισιόν για την ύπαιθρο
Το ερώτημα που τίθεται είναι αν οι προκλήσεις που μας έφερε η COVID-19 θα μετατραπούν σε ευκαιρίες.
Βασιζόμενοι στη μεθοδολογία που ανέπτυξε το RURITAGE (www.ruritage.eu), το πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχει το ΜΦΙΚ και που βασίζεται σε έξι Συστημικές Περιοχές Παρέμβασης και έξι Κεφάλαια-Πόρους για αυτήν την αναγέννηση, αναπτύχθηκε το Οραματικό Κείμενο του RURITAGE για να στηριχθεί η διαδικασία που ξεκίνησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη διαμόρφωση του μακροπρόθεσμου οράματος της ΕΕ για την ύπαιθρο.
Οι επιστήμονες προτείνουν τη διαφοροποίηση των επενδύσεων σε αγροτικές περιοχές για τη στήριξη της δημιουργίας θέσεων εργασίας υψηλής ειδίκευσης και δημιουργικότητας: Μέσα από το RURITAGE ενθαρρύνει το πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης (RDP) και άλλες σχετικές περιφερειακές πολιτικές για τη στήριξη της διαφοροποίησης των θέσεων εργασίας και των εισοδημάτων των αγροτικών κοινοτήτων μέσω ειδικής χρηματοδότησης σε τομείς πολιτιστικής και τοπικής κληρονομιάς αναγνωρίζοντάς τους ως συμμετέχοντες στη βιώσιμη ανάπτυξη.
Παράλληλα, προτείνεται η αναβάθμιση και προστασία του φυσικού κεφαλαίου: Προτείνεται να αναπτυχθούν ακριβείς πολιτικές και να αφιερωθεί χρηματοδότηση για την ενίσχυση και την προστασία του κεφαλαίου και των υπηρεσιών του φυσικού περιβάλλοντος της υπαίθρου. Αυτό αναμένεται να ενισχύσει τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό για βιώσιμο τουρισμό που βασίζεται στη φύση και ενθαρρύνει την ανακάλυψη των τοπικών περιοχών.
Σύνθημα των επιστημόνων είναι «κάντε τον πολιτισμό μοχλό για βιώσιμη ανάπτυξη της υπαίθρου». Τα μέλη του προγράμματος πιστεύουν ότι η πολιτιστική και φυσική κληρονομιά πρέπει να είναι ο πυρήνας της βιώσιμης ανάπτυξης για τις αγροτικές κοινότητες και περιοχές. Επομένως, προτείνεται μια καλύτερη ενσωμάτωση των χρηματοδοτήσεων από το Ταμείο Συνοχής και τη νέα προγραμματική περίοδο για τη Δημιουργική Ευρώπη (2021-2027).
Ακόμα, προτείνουν την ενίσχυση της καινοτομίας και της τοπικής επιχειρηματικότητας, δηλαδή την προώθηση πρωτοβουλιών και την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις υπάρχουσες ευκαιρίες για να ξεπεραστεί αυτό το ψηφιακό και επιχειρηματικό χάσμα μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών, αναγνωρίζοντας την πιθανότητα μη-γεωργικών και υψηλής εξειδίκευσης επιχειρήσεων να σχετίζονται με αγροτικές περιοχές. Ενθαρρύνουμε τη βελτιωμένη διακυβέρνηση για καλύτερη τοπική εκπαίδευση και κατάρτιση.
Επιπλέον στόχος είναι η βελτίωση της φυσικής και ψηφιακής προσβασιμότητας της υπαίθρου. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν τη στοχευμένη χρηματοδότηση για την κινητικότητα της υπαίθρου, τις μεταφορές και την ψηφιοποίηση ώστε να αυξηθεί η προσβασιμότητα. Η προσφορά στις αγροτικές περιοχές αξιόπιστου και υψηλής ταχύτητας ίντερνετ και η προσβασιμότητα σε βασικές υπηρεσίες (π.χ. υγεία) θα υποστηρίξει έντονα την επανεγκατάσταση στην ύπαιθρο.
Στόχος είναι η ανάπτυξη έρευνας και καινοτομίας με επίκεντρο την ύπαιθρο, ενθαρρύνεται η ενίσχυση της έρευνας για τη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς αγροτική ανάπτυξη για την υποστήριξη μελλοντικών κοινοτήτων.
Αυτό πρέπει να γίνει επίσης μέσω προσεγγίσεων από κάτω προς τα πάνω και ξεκλειδώματος διαδικασιών καινοτομίας σε τοπικό επίπεδο μέσω άμεσων χρηματοδοτήσεων πιλοτικών δράσεων στις προσεχείς προκλήσεις του έργου Horizon Europe. Από εκεί πιστεύουν ότι οι τοπικές αρχές και οι μικρές επιχειρήσεις μπορούν να αναπτυχθούν και να στηριχθούν για μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα.
Στις προτάσεις περιλαμβάνεται η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής των πρωτοβουλιών της ΕΕ ώστε να συμπεριληφθούν αγροτικές περιοχές: Υποστηρίζεται η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής των υφιστάμενων ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών (όπως Ευρωπαϊκή Πράσινη Πρωτεύουσα, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης) ή τη δημιουργία νέων προσαρμοσμένων πρωτοβουλιών για να συμπεριληφθούν αγροτικές περιοχές και κοινότητες. Πιστεύουν ότι τέτοιες πρωτοβουλίες θα συμβάλουν στην ενίσχυση της καινοτομίας και της βιώσιμης αναγέννησης των αγροτικών κοινοτήτων.
Τέλος, στόχος είναι η προώθηση μιας διακυβέρνησης πολλών ενδιαφερομένων και της συμμετοχής των πολιτών. Οι επιστήμονες θέλουν να βοηθήσουν τις συμμετοχικές προσεγγίσεις για την ενίσχυση της τοπικής συνεργασίας και διοίκησης. Με την ενθάρρυνση της σύμπτυξης των δυνάμεων, δεν παρουσιάζονται μόνο ευνοϊκές ευκαιρίες για την εκμετάλλευση των τοπικών πόρων και κεφαλαίου που οδηγούν στην επανεγκατάσταση πολιτών, αλλά και αυξημένη ανθεκτικότητα και αλληλεγγύη μεταξύ των τοπικών κοινοτήτων. Η τρέχουσα κρίση δείχνει ότι η συνεργασία ήταν και είναι απαραίτητη.
Τι είναι τo RURITAGE
Το έργο RURITAGE χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω του προγράμματος Horizon 2020 και θα διαρκέσει τέσσερα χρόνια, από τον Ιούνιο του 2018 έως το Μάιο του 2022. To RURITAGE συντονίζεται από το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, Ιταλίας και απαρτίζεται από 38 εταίρους που προέρχονται από 14 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Ισλανδία, την Τουρκία, την Βραζιλία, την Κολομβία και την Ιαπωνία.
Οι εταίροι αντιπροσωπεύουν ένα ποικιλόμορφο σχήμα που περιλαμβάνει Δημοτικές και Περιφερειακές οντότητες, πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα, διεθνή δίκτυα και οργανισμούς, μη κυβερνητικές οργανώσεις και κέντρα καινοτομίας.
Βασικός στόχος του RURITAGE είναι να δημιουργήσει ένα νέο παράδειγμα αναγέννησης της υπαίθρου ικανό να μετατρέψει τις αγροτικές περιοχές σε εργαστήρια επίδειξης βιώσιμης ανάπτυξης, μέσω της ανάδειξης της δικής τους ιδιαίτερης πολιτισμικής και φυσικής κληρονομιάς.
Για το σκοπό αυτό το RURITAGE έχει αναγνωρίσει έξι Συστημικές Περιοχές Καινοτομίας (Systemic Innovation Areas) όπως ο προσκυνηματικός τουρισμός, η βιώσιμη τοπική παραγωγή τροφής, η μετανάστευση, οι τέχνες και τα φεστιβάλ, η ανθεκτικότητα στις καταστροφές και η ολοκληρωμένη διαχείριση τοπίου, περιοχές που αναδεικνύουν το δυναμικό της τοπικής κληρονομιάς ως μια ισχυρή ατμομηχανή για οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών.
Για να το επιτύχουν αυτό, τόσο οι Περιοχές Επίδειξης, όσο και οι Περιοχές Πολλαπλασιασμού θα δημιουργήσουν από ένα Τοπικό Κέντρο Κληρονομιάς Υπαίθρου (Local Rural Heritage Hub (RHH)) ως το βασικό χώρο καινοτομίας για τις ορθές πρακτικές που έχουν να επιδείξουν. Στις Περιοχές Πολλαπλασιασμού τα κέντρα θα λειτουργήσουν ως ζωντανά εργαστήρια όπου οι πολιτικές αναγέννησης μέσω της κληρονομιάς θα σχεδιάζονται από κοινού και θα υλοποιούνται, ενώ στις περιοχές Επίδειξης, τα κέντρα θα ενισχύσουν το αίσθημα ιδιοκτησίας για τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιάς και θα μεταφέρουν τα αποτελέσματα του έργου.
Ο δρ Χαράλαμπος Φασουλάς, επιστημονικός υπεύθυνος έργου ΜΦΙΚ, αναφέρει στην «Π» πως «το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, ως ο Επιστημονικός Σύμβουλος του Γεωπάρκου του Ψηλορείτη, αποτελεί την 9η Περιοχή Επίδειξης στη Συστημική Περιοχή Καινοτομίας της αύξησης της ανθεκτικότητας των κοινωνιών απέναντι στις καταστροφές μέσω της εκπαίδευσης και ενημέρωσης.
Παράλληλα, μέσω του Παγκόσμιου Γεωπάρκου UNESCO του Ψηλορείτη έχει να προβάλλει πρακτικές στα θέματα του πολιτισμού και των τεχνών, στην παραγωγή τοπικών προϊόντων και στη μετανάστευση. Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας θα λειτουργήσει ένα Κέντρο Κληρονομιάς Υπαίθρου στις εγκαταστάσεις της έκθεσής του, στο Ηράκλειο Κρήτης».