Η Σουηδία και η Νορβηγία οπισθοδρομούν στα σχέδιά τους για κοινωνίες χωρίς μετρητά λόγω του φόβου ότι τα πλήρως ψηφιακά συστήματα πληρωμών θα τις αφήσουν ευάλωτες στις ρωσικές απειλές για την ασφάλεια και ανησυχούν για όσους δεν μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν. Ένας συνδυασμός καλής κάλυψης υψηλής ταχύτητας στο Διαδίκτυο, υψηλών ποσοστών ψηφιακής παιδείας, μεγάλου αγροτικού πληθυσμού και ταχέως αναπτυσσόμενων βιομηχανιών χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (fintech) είχε βάλει τους σκανδιναβικούς γείτονες σε γρήγορο δρόμο για ένα μέλλον χωρίς μετρητά.
Το Swish, ένα σύστημα πληρωμών μέσω κινητού τηλεφώνου που κυκλοφόρησαν έξι τράπεζες το 2012, χρησιμοποιείται παντού στη Σουηδία, από πάγκους σε αγορές μέχρι καφετέριες και καταστήματα ρούχων. Το νορβηγικό αντίστοιχο, Vipps, το οποίο συγχωνεύτηκε με το δανέζικο MobilePay το 2022 για να σχηματίσει το Vipps MobilePay, είναι επίσης πολύ δημοφιλές. Τον περασμένο μήνα κυκλοφόρησε και στη Σουηδία. Ο πρώην υποδιοικητής της κεντρικής τράπεζας της Σουηδίας προέβλεψε το 2018 ότι η Σουηδία πιθανότατα θα ήταν χωρίς μετρητά μέχρι το 2025.
Ωστόσο, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 και η επακόλουθη αύξηση του διασυνοριακού υβριδικού πολέμου και των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο για τις οποίες η ευθύνη ρίχνεται σε φιλορωσικές ομάδες, έχουν προκαλέσει επανεξέταση του θέματος. Η σουηδική κυβέρνηση έκτοτε αναθεώρησε πλήρως τη στρατηγική άμυνας και ετοιμότητάς της, εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ, ξεκινώντας μια νέα μορφή εθνικής υπηρεσίας και ενεργοποιώντας εκ νέου την υπηρεσία ψυχολογικής άμυνας για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης από τη Ρωσία και άλλους αντιπάλους. Η Νορβηγία έχει αυστηρότερους ελέγχους στα προηγουμένως πορώδη σύνορά της με τη Ρωσία.
Η επανεξέταση της ασφάλειας επεκτείνεται στα θεμελιώδη στοιχεία του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι πληρώνουν για αγαθά και υπηρεσίες. Σε ένα φυλλάδιο με τίτλο «Εάν έρθει η κρίση ή ο πόλεμος» που θα σταλεί σε κάθε σπίτι στη Σουηδία τον επόμενο μήνα, το υπουργείο Άμυνας συμβουλεύει τους ανθρώπους να χρησιμοποιούν τακτικά μετρητά και να διατηρούν προμήθειες τουλάχιστον μιας εβδομάδας σε διάφορες ονομαστικές αξίες καθώς και πρόσβαση σε άλλες μορφές πληρωμών όπως τραπεζικές κάρτες και υπηρεσίες ψηφιακών πληρωμών. «Αν μπορείτε να πληρώσετε με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, ενισχύετε την ετοιμότητά σας», λέει.
Η κυβέρνηση εξετάζει επίσης νομοθεσία για την προστασία της δυνατότητας πληρωμής σε μετρητά για ορισμένα αγαθά. Τα μετρητά είναι νόμιμο χρήμα στη Σουηδία, αλλά τα καταστήματα και τα εστιατόρια μπορούν ουσιαστικά να μείνουν χωρίς μετρητά, αρκεί να εμφανίζουν μια ειδοποίηση που εκθέτει τους περιορισμούς τους στους τρόπους πληρωμής. Οι Νορβηγοί πελάτες λιανικής είχαν πάντα το δικαίωμα να πληρώνουν σε μετρητά, αλλά δεν επιβλήθηκε και τα τελευταία χρόνια αυξανόμενος αριθμός εμπόρων λιανικής ήταν χωρίς μετρητά, αποκλείοντας περίπου 600.000 άτομα που δεν έχουν πρόσβαση σε ψηφιακές υπηρεσίες. Η κυβέρνηση ενήργησε το καλοκαίρι, εισάγοντας νομοθεσία βάσει της οποίας οι λιανοπωλητές μπορούν να επιβληθούν πρόστιμα ή κυρώσεις εάν δεν δεχτούν πληρωμές σε μετρητά από την 1η Οκτωβρίου. Το υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Ασφάλειας είπε ότι «συνιστά σε όλους να έχουν κάποια μετρητά στη διάθεσή τους λόγω της ευπάθειας των λύσεων ψηφιακών πληρωμών σε κυβερνοεπιθέσεις». Ανέφερε ότι η κυβέρνηση έλαβε σοβαρά την ετοιμότητα «δεδομένης της αυξανόμενης παγκόσμιας αστάθειας με τον πόλεμο, τις ψηφιακές απειλές και την κλιματική αλλαγή. Ως αποτέλεσμα, έχουν διασφαλίσει ότι ενισχύεται το δικαίωμα πληρωμής με μετρητά».
Η υπουργός Δικαιοσύνης και Έκτακτης Ανάγκης της χώρας, Emilie Enger Mehl, δήλωσε νωρίτερα αυτό το έτος: «Εάν κανείς δεν πληρώνει με μετρητά και κανείς δεν δέχεται μετρητά, τα μετρητά δεν θα είναι πλέον μια πραγματική λύση έκτακτης ανάγκης μόλις έρθει η κρίση». Παρατεταμένες διακοπές ρεύματος, βλάβες συστήματος ή ψηφιακές επιθέσεις σε συστήματα πληρωμών και τράπεζες θα μπορούσαν να αφήσουν τα μετρητά ως «τη μόνη εναλλακτική που είναι εύκολα διαθέσιμη», είπε.
Ο Μαξ Μπρίμπεργκ, ερευνητής στην κεντρική τράπεζα της Σουηδίας, είπε ότι η απομάκρυνση από τα μετρητά οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον ιδιωτικό τομέα. Πολλές από τις τράπεζες της χώρας κατήργησαν τα μετρητά σε τοπικά υποκαταστήματα πριν από λίγο καιρό, γεγονός που έκανε τις υπηρεσίες ψηφιακών πληρωμών να διατίθενται εύκολα σε ένα πολύ πρόθυμο κοινό. Το ποσοστό των αγορών με μετρητά σε φυσικά καταστήματα μειώθηκε από σχεδόν 40% το 2012 σε περίπου 10% τα τελευταία χρόνια και ο Μπρίμπεργκ είπε ότι υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία για το ότι τα μετρητά καθίστανται παρωχημένα. Η κεντρική τράπεζα εξετάζει τη δημιουργία και την έκδοση μιας «e-krona» που θα λειτουργούσε ως «ψηφιακό συμπλήρωμα στα μετρητά», αλλά η εφαρμογή θα απαιτούσε πολιτική εντολή.
Ο Hans Liwång, καθηγητής επιστήμης συστημάτων για την άμυνα και την ασφάλεια στο Σουηδικό Πανεπιστήμιο Άμυνας, είπε ότι δεν υπάρχουν στοιχεία σχετικά με το εάν τα μετρητά ήταν καλύτερα από τις ψηφιακές πληρωμές ενόψει των σύγχρονων απειλών. Υποδεικνύοντας την Ουκρανία, όπου τα ψηφιακά συστήματα έχουν αποδειχθεί ζωτικής σημασίας για την ανθεκτικότητά της, είπε: «Η Ουκρανία είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα μετάβασης στο μέλλον, ενώ βιώνει πόλεμο, κι όχι το ανάποδο».
Πηγή: The Guardian, ertnews.gr