Ποσά που ξεπερνούν τα 80 δισ. ευρώ κατά μέσο όρο σε ετήσια βάση έχουν δώσει χώρες, όπως οι ΗΠΑ και κράτη – μέλη της ΕΕ στην Ουκρανία, σύμφωνα με έρευνα την οποία δημοσίευσε το γερμανικό Ινστιτούτο για την παγκόσμια Οικονομία (IfW, Kiel) στην 3η επέτειο της έκρηξης του πολέμου στα ανατολικά της Ευρώπης και λίγο πριν ο Τραμπ ανακοινώσει την παύση της στήριξης στο Κίεβο.
Οι χορηγοί από την ΕΕ αποτελούν την κύρια πηγή βοήθειας προς την Ουκρανία από το 2022, ιδίως οικονομική και ανθρωπιστική βοήθεια. Ταυτόχρονα, τα στοιχεία δείχνουν μια στροφή προς την προμήθεια όπλων.
Ενώ η στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία στην αρχή του πολέμου προερχόταν κυρίως από τα υπάρχοντα οπλοστάσια όπλων των δωρητών χωρών, τα οποία εκκενώθηκαν με την πάροδο του χρόνου, σήμερα η πλειονότητα της στρατιωτικής βοήθειας αποτελείται από νεοπαραγόμενα όπλα από τη δυτική βιομηχανία όπλων.
Οι πολυμερείς πρωτοβουλίες προμήθειας όπλων διαδραματίζουν μικρό αλλά αυξανόμενο ρόλο. Στις 24 Φεβρουαρίου 2025 σηματοδοτείται η τρίτη επέτειος από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Κοιτάζοντας πίσω, είναι σαφές ότι οι δυτικές χώρες χορηγοί χορηγούν συνεχώς βοήθεια στην Ουκρανία, ακολουθώντας μια σχεδόν γραμμική τάση.
Συνολικά, περίπου 267 δισ. ευρώ (σ.σ. ένα ποσό που ξεπερνά το ΑΕΠ της Ελλάδας) σε βοήθεια χορηγήθηκαν στην Ουκρανία τα τελευταία τρία χρόνια, που ανέρχονται σε περισσότερα από 80 δισ. ευρώ ετησίως. Από αυτά, περίπου 130 δισ. ευρώ (49%) διατέθηκαν για στρατιωτική βοήθεια, 118 δισ. ευρώ (44%) για οικονομική υποστήριξη και 19 δισ. ευρώ (7%) για ανθρωπιστική βοήθεια.
Ωστόσο, σε σύγκριση με τις οικονομικές επιδόσεις των χωρών – δωρητών, η βοήθεια προς την Ουκρανία παραμένει χαμηλή. Η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ, για παράδειγμα, έχουν κινητοποιήσει λιγότερο από το 0,2% του ΑΕΠ τους ετησίως για να στηρίξουν την Ουκρανία, ενώ άλλες πλούσιες χώρες δωρητές όπως η Γαλλία, η Ιταλία ή η Ισπανία έχουν παράσχει μόνο περίπου το 0,1% του ετήσιου ΑΕΠ τους.
Ακόμη και οι μικρές εγχώριες προτεραιότητες είναι πολλές φορές πιο ακριβές από αυτό που γίνεται για την Ουκρανία.
Για παράδειγμα, οι φορολογικές επιδοτήσεις της Γερμανίας για το καύσιμο diesel («προνόμιο ντίζελ») κοστίζουν στους φορολογούμενους τρεις φορές περισσότερο ετησίως από τη γερμανική στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία. Πολλές φορές ακριβότερες είναι και οι φορολογικές επιδοτήσεις για τα εταιρικά αυτοκίνητα ή η νεοεισερχόμενη λεγόμενη «σύνταξη μητέρας».
«Αν κοιτάξετε τους εθνικούς προϋπολογισμούς των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών χορηγών, η υποστήριξη που δόθηκε στην Ουκρανία τα τελευταία τρία χρόνια φαίνεται να είναι περισσότερο ένα μικρό «παράπλευρο έργο» παρά μια σημαντική οικονομική προσπάθεια», λέει ο Christoph Trebesch, επικεφαλής του Ukraine Support Tracker στο IfW Kiel.
Η Ευρώπη ως σύνολο έχει ξεπεράσει τις ΗΠΑ όσον αφορά τη συνολική βοήθεια. Συνολικά, η Ευρώπη έχει παράσχει 70 δισ. ευρώ σε οικονομική και ανθρωπιστική βοήθεια και 62 δισ. ευρώ σε στρατιωτική βοήθεια. Αυτό συγκρίνεται με 64 δισ. ευρώ σε στρατιωτική βοήθεια από τις ΗΠΑ και 50 δισ. ευρώ σε οικονομική και ανθρωπιστική βοήθεια.
Η φθίνουσα σημασία της βοήθειας των ΗΠΑ ξεκίνησε στα μέσα του 2023, εν μέρει επειδή το Κογκρέσο των ΗΠΑ μπλόκαρε νέα πακέτα βοήθειας για την Ουκρανία. Δεδομένης της παύσης της βοήθειας των ΗΠΑ προς την Ουκρανία, οι Ευρωπαίοι χορηγοί θα κληθούν να εντείνουν τις προσπάθειές τους και να καλύψουν το μεγάλο κενό που θα μπορούσαν να αφήσουν πίσω οι ΗΠΑ.
Τα νέα δεδομένα δείχνουν επίσης ότι ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος καθορίζεται όλο και περισσότερο από την παραγωγή όπλων. Στην αρχή του πολέμου, η στρατιωτική βοήθεια προερχόταν σε μεγάλο βαθμό από τα υπάρχοντα οπλοστάσια των χωρών χορηγών, αλλά η συνεχιζόμενη ρωσική επιθετικότητα απαιτεί τώρα ένα αυξανόμενο μερίδιο να προέρχεται απευθείας από τη βιομηχανία.
Τους πρώτους μήνες του πολέμου, περισσότερο από το 90% της στρατιωτικής βοήθειας κινητοποιήθηκε από εθνικά αποθέματα όπλων. Το 2023 και το 2024, ωστόσο, η πλειονότητα της στρατιωτικής βοήθειας – πάνω από το 60% – παραγγέλθηκε από τη βιομηχανία και παρήχθη πρόσφατα.
Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τη Γερμανία, όπου σχεδόν τα 3/4 του στρατιωτικού εξοπλισμού για την Ουκρανία παραγγέλθηκαν απευθείας από τη βιομηχανία. Η Βρετανία μπορεί να χρησιμοποιήσει τα αποθέματά της και παραγγέλνει μόνο το 22% των νέων όπλων, ενώ οι ΗΠΑ το 48%.
Τρία χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου, οι ευρωπαίοι δωρητές αρχίζουν σιγά-σιγά να συντονίζονται καλύτερα και να εισάγουν νέους μηχανισμούς για την κοινή προμήθεια βιομηχανικών όπλων για την Ουκρανία.
Η μεγαλύτερη διεθνής πρωτοβουλία προμηθειών είναι το Διεθνές Ταμείο για την Ουκρανία (IFU), ένας χρηματοδοτικός μηχανισμός υπό την ηγεσία του Ηνωμένου Βασιλείου που συγκεντρώνει συνεισφορές από διάφορες χώρες για την προμήθεια στρατιωτικού εξοπλισμού για την Ουκρανία, με συνολικές χορηγήσεις 1,6 δισ. ευρώ.
Άλλες πρόσφατες προσπάθειες περιλαμβάνουν την Τσεχική Πρωτοβουλία Πυρομαχικών και το Πακέτο Ολοκληρωμένης Βοήθειας του ΝΑΤΟ.
«Ο πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας έχει γίνει ανταγωνισμός στις προμήθειες και την παραγωγή όπλων», λέει ο Christoph Trebesch. «Είναι επομένως απαραίτητο να αυξηθεί η βιομηχανική ικανότητα για την άμυνα της Ευρώπης. Ο καλύτερος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι μέσω της πανευρωπαϊκής συνεργασίας στην παραγωγή και προμήθεια όπλων».