«Το πρόγραμμα θα συνεχιστεί με βάση τον προγραμματισμό, ο οποίος θα οριστικοποιηθεί» διεμήνυσε ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης, αποκαλύπτοντας ότι Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ προσβλέπουν στην αναβίωση του σχήματος 3+1 με την συμμετοχή των ΗΠΑ, οι οποίες θα έχουν και την μεγάλη εποπτεία του Great Sea Interconnector.
Οι ΗΠΑ επανεργοποιούνται στη Μεσόγειο και μάλιστα γίνονται βήματα όχι μόνο να αναλάβουν την διαφύλαξη του έργου ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ αλλά και το ενδεχόμενο αναβίωσης του East Med, στο πλαίσιο της επανενεργοποίησης του 3+1.
«Προσβλέπουμε στη διεύρυνση του σχήματος με την επανενεργοποίηση του «3+1» και τη συμμετοχή των Ηνωμένων Πολιτειών. Το θέμα αυτό είχα την ευκαιρία να το θέσω ο ίδιος στον Υπουργό Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ουάσιγκτον, στην πρόσφατη επίσκεψή μου, από τον οποίο είχα καταρχήν θετική ανταπόκριση» τόνισε ο Γιώργος Γεραπετρίτης μετά το πέρας της Τριμερούς Συνάντησης των Υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ.
«Το 3+1 μπορεί να λειτουργήσει ως πολλαπλασιαστής ισχύος των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο» τόνισε ο υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου, Κωνσταντίνος Κόμπος, με τον Γκίντεον Σάαρ να τονίζει ότι «με τον φίλο Προέδρο της Αμερικής, Ντόναλντ Τραμπ, δίνεται η ευκαιρία να φτιάξουμε τα πράγματα».
Χθες, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου, ο Γιώργος Γεραπετρίτης ξεκαθάρισε ότι το πρόγραμμα ηλεκτρικής διασύνδεσης της Ελλάδας με την Κύπρο και το Ισραήλ θα συνεχιστεί κανονικά.
Συγκεκριμένα, ο δημοσιογράφος Νίκος Μελέτης από την ΕΡΤ ρώτησε τον υπουργό «πώς θα αντιμετωπίσετε ένα σημαντικό ζήτημα που αφορά και την ίδια την αξιοπιστία της συνεργασίας, το θέμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης GSI, η οποία έχει ανασταλεί προσωρινά λόγω και της προσπάθειας της Τουρκίας να επιβάλλει μέσω αυτού τις διεκδικήσεις της στην περιοχή. Μιας χώρας αναθεωρητικής που κατέχει τη βόρεια Κύπρο, αμφισβητεί την κυριαρχία της Ελλάδας και απειλεί ότι θα απελευθερώσει την Ιερουσαλήμ και συγχρόνως επιμένει ότι δεν θα υλοποιηθεί κανένα έργο στη Μεσόγειο χωρίς την άδειά της».
Με τον Γιώργο Γεραπετρίτη να δίνει σαφή απάντηση: «ο «Great Sea Interconnector» είναι ένα πρόγραμμα κοινού ενδιαφέροντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι ένα πρόγραμμα διασυνδεσιμότητας μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και τελικώς Ισραήλ. Θα γίνει και θα ολοκληρωθεί. Μεριμνούμε, έτσι ώστε να μην υπάρξει η οποιαδήποτε εμπλοκή στο έργο αυτό. Αντιλαμβανόμαστε ότι τα έργα διασυνδεσιμότητας είναι πολύ υψηλής σημασίας και για την ενεργειακή σταθερότητα και την ασφάλεια της περιοχής μας, αλλά και για την Ευρώπη ολόκληρη και τον κόσμο. Το πρόγραμμα θα συνεχιστεί με βάση τον προγραμματισμό, ο οποίος θα οριστικοποιηθεί».
Τα ερευνητικά
Την προηγούμενη εβδομάδα έγινε γνωστό ότι αναχώρησε από το λιμάνι του Ηρακλείου με προορισμό την Μυρσίνα της Ιταλίας το ερευνητικό πλοίο “Ievoli Relume”. Είχε προηγηθεί, λίγες ημέρες νωρίτερα, ο απόπλους από την Ελλάδα στην Ιταλία και του άλλου ερευνητικού, “NG WORKER”.
Οι εξελίξεις επιβεβαιώνουν το δημοσίευμα του enikos.gr και τις πληροφορίες της εφημερίδας Realnews για τα «Τρία σενάρια για τις έρευνες στην Κάσο» και την απόφαση της Ελληνικής Κυβέρνησης να μην προχωρήσει σε ενέργειες που θα ανέβαζαν κατακόρυφα την ένταση με την Τουρκία.
Όπως είχαμε αναφέρει, τα σενάρια που επεξεργάζονταν στην κυβέρνηση περιείχαν τις εκτιμήσεις όλων των πιθανών κινδύνων αλλά και την πορεία των ερευνών.
Το πρώτο είναι να αναβληθούν επ’ αόριστον λόγω τεχνικών δυσκολιών που ενδέχεται να προκύψουν από την ανάλυση των αποτελεσμάτων των βυθομετρικών ερευνών που γίνονται αυτή την περίοδο. Το δεύτερο είναι να συνεχιστούν οι έρευνες έπειτα από μια άτυπη συμφωνία με την Τουρκία. Το τρίτο πιθανό σενάριο που εξετάζεται παραπέμπει στη δημιουργία ενός σκηνικού έντασης στο Αιγαίο, καθώς οι Έλληνες αξιωματούχοι αναφέρουν ότι «οι έρευνες θα γίνουν, ακόμα και αν χρειαστεί να βγάλουμε στο Αιγαίο τον Στόλο».
Εδώ και δύο εβδομάδες ήταν να εκδοθούν νέες NAVTEX από τον υδρογραφικό σταθμό Ηρακλείου του Πολεμικού Ναυτικού, όμως, κάτι τέτοιο δεν έγινε.
Από το υπουργείο Εξωτερικών διαμηνύεται σε όλους τους τόνους ότι το έργο θα προχωρήσει κανονικά. Ωστόσο, πηγές προσκείμενες στο υπουργείο Ενέργειας εξέφραζαν την ανησυχία τους για το γεγονός ότι ήδη έχουν καταγραφεί καθυστερήσεις. Βάσει του αρχικού χρονοδιαγράμματος, οι έρευνες βόρεια της Κρήτης, από το ύψος του Ηρακλείου μέχρι τον Άγιο Νικόλαο, θα έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί από τον περασμένο Νοέμβριο. Όμως ακόμη μένουν αρκετά να γίνουν στις περιοχές που δραστηριοποιούντο μέχρι πρόσφατα τα ερευνητικά σκάφη «NG Worker» και «Ievoli Relume».
Η χρηματοδότηση
Η Ε.Ε. χρηματοδοτεί το έργο Great Sea Interconnector, μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, με 500 εκατ. ευρώ, ενώ έχει γραφτεί ότι ο γαλλικός κολοσσός Meridiam SAS συμφώνησε να αγοράσει μερίδιο στο έργο της Ελλάδας, ύψους 1,9 δισ. ευρώ, που αντιστοιχεί στο 49,9%, με τον ΑΔΜΗΕ να διατηρεί το 50,1%.
Τα χρήματα που δαπανώνται είναι πολλά. Υπολογίζεται ότι κάθε ερευνητικό πλοίο που μετέχει στις εργασίες κοστίζει 8 εκατ. ευρώ την ημέρα, ενώ όταν είναι δεμένο η ελληνική κυβέρνηση το πληρώνει και για τον χρόνο αναμονής του σε κάποιο λιμάνι. Εξαιτίας των καθυστερήσεων, το κόστος έχει αυξηθεί περισσότερο από ό,τι αναμενόταν. Σημειώνεται πως τα χρήματα τα καταβάλει το ελληνικό Δημόσιο και, κάποια στιγμή, μέρος αυτών θα επιστραφούν από την Ε.Ε.
Σύμφωνα με επιβεβαιωμένες πληροφορίες του enikos.gr, ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ ) προχώρησε στο «πάγωμα» προς το παρόν στις πληρωμές προς την γαλλική εταιρία Nexans σε συνεννόηση και με την ιταλική εταιρεία των πλοίων και το Υπουργείο Ενέργειας.
Το πάγωμα των πληρωμών μπορεί να πυροδοτήσει ένα ντόμινο εξελίξεων σε περίπτωση που τα πλοία δεν επιστρέψουν σύντομα για τη συνέχιση των ερευνών.
Κι αυτό γιατί αν το έργο σταματήσει ο ΑΔΜΗΕ οφείλει να επιστρέψει τα 160 εκατ. ευρώ που πήρε από την επιχορήγηση των 657 εκατ. ευρώ από την ΕΕ καθώς η ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης -Κύπρου είναι ευρωπαϊκό έργο.
Σε αυτά δεν συνυπολογίζονται τα χρήματα της αποζημίωσης που μπορεί να ζητήσει η γαλλική εταιρεία Nexans.
Ωστόσο, θα πρέπει να επισημανθεί ότι υπάρχει πρόβλεψη ότι αν το έργο καθυστερήσει ή σταματήσει λόγω εξωτερικών παραγόντων τότε ο φορέας υλοποίησης, εν προκειμένω ο ΑΔΜΗΕ, παίρνει το 13% των λειτουργικών και επενδυτικών δαπανών, ποσοστό που καλύπτεται από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Στα τέλη Φεβρουαρίου έληγε μια ακόμη προθεσμία, βάσει της οποίας ο ΑΔΜΗΕ, θα έπρεπε να καταβάλει στη γαλλική εταιρεία, δόσεις ύψους 70 εκατ. ευρώ. Μέχρι σήμερα έχουν καταβληθεί στη γαλλική εταιρεία περίπου 200 εκατ. ευρώ. Αυτό που αναφέρουν πηγές από το υπουργείο Ενέργειας είναι πως το Ιevoli Relume ολοκλήρωσε τη δουλειά του, αλλά δεν έχει εκδοθεί νέα Navtex για την περιοχή Κάσο-Κάρπαθο, ώστε να προχωρήσει παρακάτω.
Οι προκλήσεις
Η Τουρκία από τον Αύγουστο του 2024 έχει προχωρήσει σε σειρά προκλήσεων, με την αποστολή πολεμικών πλοίων νότια της Κάσου, κάθε φορά που βρίσκονταν οι υποθαλάσσιες έρευνες σε εξέλιξη. Αποκορύφωμα ήταν η πρωτοφανής πρόκληση με την αποστολή κορβέτας και φρεγάτας βόρεια των ακτών του Αγίου Νικολάου, με τα ερευνητικά πλοία να κάνουν τις σχετικές έρευνες μόλις ένα ναυτικό μίλι έξω από τα Εθνικά Χωρικά Ύδατα.
Διπλωματικοί κύκλοι επεσήμαναν πως είναι πρωτοφανές να υπάρχει παρουσία τουρκικής κορβέτας βόρεια της Κρήτης, άμα τη εμφανίσει των ερευνητικών πλοίων, μόλις ένα μίλι μετά τα εθνικά χωρικά ύδατα. Αυτή η κίνηση απειλεί να δημιουργήσει ένα επικίνδυνο γεωπολιτικό προηγούμενο, το οποίο μπορεί να προκαλέσει μείζονες αμφισβητήσεις, κατά συνέπεια και προβλήματα, ακόμη και στο μεγάλο πρόγραμμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης όλων των νησιών του Αιγαίου με τον εθνικό κορμό.
Στρατιωτικοί κύκλοι εξέφραζαν τη βεβαιότητα ότι τα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού θα κληθούν να σηκώσουν μεγάλο βάρος όταν η Αθήνα λάβει την απόφαση να προχωρήσει το πρόγραμμα των ερευνών, όπως διατείνεται ότι έχει σκοπό να πράξει. Μάλιστα, παραπέμπουν σε εντάσεις ανάλογες με εκείνες το θερμό καλοκαίρι του 2020, όταν το «Oruc Reis» άρχισε να πλέει νότια του Καστελόριζου. Πέντε χρόνια μετά, η Ελλάδα μπορεί να έχει αποκτήσει αεροπορική υπεροχή, όμως ο Στόλος είναι έτι περαιτέρω ταλαιπωρημένος και αποδυναμωμένος. Προγράμματα ενίσχυσης του Πολεμικού Ναυτικού με μονάδες όπως οι LCS δεν προχώρησαν, ενώ ακόμη συζητείται το πότε και με τι κόστος θα πραγματοποιηθεί η αναβάθμιση των φρεγατών ΜΕΚΟ.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι την προηγούμενη Τετάρτη έγινε ειδική παρουσίαση στην Κομισιόν από τον ίδιο τον υπουργό Ενέργειας της Κύπρου Γιώργο Παπαναστασίου, κατά τη διάρκεια της οποίας έγινε ξεχωριστή μνεία για την σπουδαιότητα του έργου όχι μόνο για την ενεργειακή αυτονομία της Κύπρου αλλά και για το γεωπολιτικό εκτόπισμα που αποκτά η επονομαζόμενη και ως «γαλάζια συμμαχία», Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ.