Η απόγνωση σκέπασε τις Μέλαμπες και την ευρύτερη περιοχή του Αμαρίου το καλοκαίρι του 2022. Οι εικόνες των χιλιάδων καμένων ελιών «στοίχειωσαν» εκτός από τους ιδιοκτήτες τους και όσους άλλους τις αντίκρισαν.
Σήμερα οι ελιές αυτές έχουν μια ελπίδα να συνεχίσουν την πορεία τους στον χρόνο, αφού οι περισσότερες ήταν εκατοντάδων ετών. Και η συγκεκριμένη περιοχή διαθέτει τη μοναδική ΠΓΕ (Προστασίας Γεωγραφικής Ένδειξης) στο νησί, τη Θρούμπα Αμπαδιάς.
H φύση στις Μέλαμπες αναγεννιέται, όπως καταγράφεται και στο βραβευμένο ντοκιμαντέρ Ashes, αλλά τώρα οι ιδιοκτήτες των ιστορικών ελαιώνων που θέλουν να συνεχίσουν να καλλιεργούν τις ελιές τους μπορούν να το κάνουν.
Όχι εμπειρικά αλλά με την επιστημονική στήριξη του Οργανοληπτικού Εργαστηρίου Κρήτης ΑΣΡ. Η προσπάθεια αυτή δεν έχει κίνητρα οικονομικά από την πλευρά του εργαστηρίου, αφού, όπως ξεκαθαρίζει μιλώντας στην «Π» η γεωπόνος και επιστημονικά υπεύθυνη για το εργαστήριο Ελευθερία Γερμανάκη:
«Δεν πρόκειται για κάποιο πρόγραμμα, με την έννοια ότι δεν χρηματοδοτείται από κάποιον φορέα. Απλώς η αγάπη μας για το λάδι αλλά και η στόχευσή μας να διατηρηθεί ο μεγαλύτερος ελαιώνας χοντρολιάς θρούμπας στην Κρήτη μάς οδήγησαν να ξεκινήσουμε αυτήν την προσπάθεια, καθώς είναι γνωστό που η φύση αναγεννάται και θα πρέπει να είμαστε εκεί ώστε να λειτουργήσουμε με τον σωστό τρόπο».
Προφανώς οι ιδιοκτήτες του ιστορικού ελαιώνα που εκτείνεται σε χιλιάδες στρέμματα θα έχουν οφέλη από την αναγέννησή του. Ωστόσο, όπως επισημαίνει η κ. Γερμανάκη, υπάρχουν λόγοι που αφορούν τόσο στη διατήρηση του μικροκλίματος στην περιοχή που καταστρέφεται με βίαιες παρεμβάσεις, όπως είναι οι πυρκαγιές, αλλά και συναισθηματικοί και ιστορικοί λόγοι.
Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει: «Τα δέντρα αυτά έζησαν αιώνες και χρέος μας είναι να τα βοηθήσουμε να συνεχίσουν να ζουν. Ήδη οι καμένες ελιές έχουν αρχίσει να ξανανοίγουν και αυτό θέλουμε να επισημάνουμε στους ιδιοκτήτες τους, να μην τις κόβουν για να τις βοηθήσουν να συνεχίσουν τη ζωή τους».
Πώς θα γίνει
Πώς θα διασωθούν όμως αυτές οι ελιές; Όπως λέει η κ. Γερμανάκη: «Μετά τις φωτιές στο Αμάρι, αν υπάρχουν παραγωγοί που θέλουν να «αναστήσουν» τους ελαιώνες τους, με χαρά θα σας βοηθήσουμε με την εμπειρία που έχει αποκτηθεί με τα χρόνια πάνω στην καλλιέργεια της χοντρολιάς και τη διαχείριση πυρόπληκτων ελαιώνων.
Στο μεταξύ μην πειράξετε τίποτα κι ας φαίνονται καμένες. Η χοντρολιά είναι αθάνατο δέντρο». Έτσι, οι παραγωγοί από την περιοχή θα πρέπει να απευθυνθούν στο Οργανοληπτικό Εργαστήριο Ελαιολάδου Ρεθύμνου για να λάβουν συγκεκριμένες οδηγίες για όσα πρέπει και όσα δεν πρέπει να κάνουν».
Θα βλαστήσουν ξανά
Όπως αναφέρει σε δημοσιευμένη μελέτη ομάδα επιστημόνων, οι ελπίδες να αναγεννηθούν οι ελιές είναι πολλές. Χαρακτηριστικά τονίζουν:«Οι εκτιμήσεις μας είναι ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των καμένων ελαιόδεντρων θα αναβλαστήσει είτε από το υπέργειο μέρος (βλαστούς, βραχίονες, κορμό) είτε από το υπόγειο μέρος του τις ρίζες.
Το 2007, για παράδειγμα στην Ηλεία, το 90% των ελαιόδενδρων αναβλάστησε και μόνο το 10% περίπου κάηκε ολοσχερώς και εκριζώθηκαν τα καμένα δένδρα (Εικόνες αναβλάστησης μετά τις ζημιές το 2007).
Ο βαθμός της ζημιάς δεν θα είναι ίδιος σε όλα τα καμένα ελαιόδενδρα, γιατί η ζημιά επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Για τους λόγους αυτούς προτείνεται να γίνει προσεκτική εξέταση των δέντρων, από ειδικούς γεωπόνους σε συνεργασία με τους παραγωγούς και τοπικούς γεωπόνους στο τέλος χειμώνα-αρχές άνοιξης, ώστε να προσδιοριστεί ο βαθμός της ζημιάς των δέντρων.
Επομένως και η διαχείριση των καμένων δένδρων θα διαφέρει ανάλογα με τον βαθμό της ζημιάς, την περιοχή και άλλους εδαφοκλιματικούς παράγοντες. Στη συνέχεια θα δοθούν οι κατάλληλες οδηγίες στους παραγωγούς για τη σωστή και αποτελεσματική αποκατάσταση των δέντρων.
Βασικά κριτήρια για τη διάκριση των ζημιών εκτός των καμένων φύλλων και βλαστών είναι σχισίματα και αποκολλήσεις φλοιού, αλλαγή χρώματος και αλλοιώσεις των ιστών, όπως αυτό του καμβίου (σκούρο ή μαύρο χρώμα του φλοιού και του ξύλου μετά από ανασήκωμα του φλοιού)».
Το κείμενο της μελέτης δημοσιεύθηκε το 2022 από το ΔΣ της Επιστημονικής Εταιρείας Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας και της ειδικής επιτροπής για τη διαχείριση των καμένων, αποτελούμενης από τους: Σταύρο Βέμμο, ομότιμο καθηγητή ΓΠΑ, Ξυλογιάννη Χρήστο, ομότιμο καθηγητή Basilicata, Θεριό Ιωάννη, ομότιμο καθηγητή ΑΠΘ, Λιονάκη Σπύρο, ομότιμο καθηγητή, ΑΤΕΙ Κρήτης, Χατζησαββίδη Χρήστο, αναπληρωτή καθηγητή, Παν. Θράκης, και Κάνταρο Ηλία, γεωπόνο-δημοσιογράφο.