Στέκονται εκεί επιβλητικά στο πέρασμα των χρόνων και θυμίζουν την ιστορία, κομίζοντας το μήνυμά τους στο σήμερα.
Είναι τα μεγάλα μοναστήρια της Κρήτης, όπου ειδικά τις μέρες του Πάσχα δέχονται εκατοντάδες πιστούς.
Ηράκλειο
Μονή Αγίου Γεωργίου Γοργολαΐνη
Βρίσκεται 24 χλμ νότια του Ηρακλείου, στην περιοχή των Κάτω Ασιτών και είναι χτισμένη στις υπώρειες του Ψηλορείτη, σε υψόμετρο 530μ. μέσα σ’ ένα καταπράσινο χώρο με τεράστιες βελανιδιές, πλατάνια και κυπαρίσσια. Μάλιστα ένα κυπαρίσσι κι ένα πλατάνι της μονής έχουν ανακηρυχτεί διατηρητέα φυσικά μνημεία. Το ανδρικό μοναστήρι, από τα αρχαιότερα στην Κρήτη, επέζησε από πολλές καταστροφές κατά την Τουρκοκρατία, ενώ αποτέλεσε και ορμητήριο επαναστατών. Εδώ η κατάνυξη έχει κάτι από τη γοητεία του παρελθόντος κυρίως λόγω της απουσίας μεγαφώνων και ηλεκτρικού ρεύματος στις λειτουργίες.
Μονή Αγκαράθου
Είναι αφιερωμένη στην Παναγία και βρίσκεται σε πετρώδες ύψωμα ανάμεσα στα χωριά Σγουροκεφάλι και Σαμπάς σε απόσταση 23 χλμ. από το Ηράκλειο. Το ανδρικό μοναστήρι είναι από τα αρχαιότερα στην Κρήτη, χωρίς να είναι γνωστή η ακριβής ημερομηνία της ίδρυσής του, αλλά εικάζεται ότι έγινε τον 15ο αιώνα. Από μικρό μοναστήρι που ήταν αρχικά, στα μέσα του 16ου αι. αρχίζει να οχυρώνεται και να αποκτά φρουριακή μορφή. Ο ναός της μονής είναι δίκλιτος, με το ένα κλίτος αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου) και το άλλο στον Άγιο Μηνά (11 Νοεμβρίου).
Μονή Αγίου Γεωργίου Επανωσήφη
Βρίσκεται σε υψόμετρο 480 μέτρων, σε απόσταση 32 χλμ. από το Ηράκλειο και θεωρείται ως ένα από τα πλουσιότερα και μεγαλύτερα ανδρικά μοναστήρια της Κρήτης με σημαντική συνεισφορά στον αγώνα της ανεξαρτησίας. Η δομή της μονής θυμίζει τη λαϊκή κρητική αρχιτεκτονική του 17ου αιώνα, με ανεξάρτητα κελιά χτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο. Στο μοναστήρι υπάρχουν σήμερα πολύτιμα κειμήλια, ευαγγέλια, σταυροί με ξυλόγλυπτες παραστάσεις, ένα αργυρό δισκοπότηρο του 1842, άμφια και λείψανα 21 Αγίων αλλά και η Ανωτέρα Εκκλησιαστική Σχολή. Πανηγυρίζει στις 23 Απριλίου και στις 3 Νοεμβρίου (τηλ.: 28940 51231).
Λασίθι
Μονή Τοπλού
Η Ιερά Σταυροπηγιακή Μονή Παναγίας Ακρωτηριανής και Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου αποτελεί το σημαντικότερο φρουριακό μοναστηριακό συγκρότημα της βορειοανατολικής Κρήτης. Βρίσκεται περίπου 10 χλμ. από τη Σητεία. Το εντυπωσιακό συγκρότημα με το επιβλητικό καμπαναριό και διακόσμηση αναγεννησιακού τύπου, διαμορφώθηκε σταδιακά από τον 14ο αιώνα, ενώ από τον 15ο αιώνα εξελίχθηκε σε μία εύρωστη μονή με μεγάλη πνευματική ακτινοβολία. Συμμετείχε σε εθνικούς αγώνες και κατά τη διάρκεια της ιστορίας της υπέφερε συχνά από επιθέσεις. Σημαντική συλλογή εικόνων, χειρογράφων, παλαιτύπων, χαρακτικών και εκκλησιαστικών κειμηλίων φυλάσσεται στη μονή, ενώ οι μοναχοί παράγουν και πωλούν εξαιρετικά προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας όπως κρασί, λάδι και ρακί που φέρουν την ονομασία “Τοπλού”. Γιορτάζει στις 26 Σεπτεμβρίου, στην Μετάσταση του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου και Ευαγγελιστού (τηλ.: 28430 61226, www.imis.gr, ωράριο: όλη τη μέρα).
Ιερά Μονή Φανερωμένης
Είναι γνωστή και ως «Παναγία Γουρνιών» και βρίσκεται πάνω από τη μινωϊκή πόλη Γουρνιά και σε υψόμετρο 540 μέτρων πάνω σε ιδιαίτερα επικλινές έδαφος, εμπρός από ένα κατακόρυφο βράχο. Μπροστά στο φρουριακού χαρακτήρα συγκρότημα απλώνεται πανοραμικά η πόλη του Αγίου Νικολάου και ο κόλπος του Μεραμβέλλου με τις γραφικές ακτές και τα νησάκια του. Σύμφωνα με την παράδοση το μοναστήρι υπήρχε ήδη το 1282 ενώ κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας λειτουργούσε στη μονή κρυφό σχολειό, το οποίο σώζεται ως τις μέρες μας. Καθημερινά τον Αύγουστο συρρέει πλήθος πιστών, ενώ πολλοί ανεβαίνουν με τα πόδια, προκειμένου να εκπληρώσουν κάποιο τάμα τους. Η Μονή Φανερωμένης πανηγυρίζει την Κοίμηση της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου και είναι ενεργή ως ανδρική μονή.
Ρέθυμνο
Μονή Αρκαδίου
Η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Αρκαδίου βρίσκεται στις βορειοδυτικές υπώρειες του Ψηλορείτη, σε υψόμετρο 500 μέτρων και σε απόσταση περίπου 23 χιλιομέτρων από την πόλη του Ρεθύμνου. Η ιστορική μονή έχει καθιερωθεί ως ιστορικό σύμβολο εθελοθυσίας και ελευθερίας, όταν στις 8 Νοεμβρίου 1866 οι πολιορκημένοι προτίμησαν να ανατιναχτούν παρά να παραδοθούν στους Τούρκους. Το Ιερό λάβαρο της επανάστασης καθώς και άλλα κειμήλια όπως εκκλησιαστικά σκεύη, χρυσοκέντητα άμφια και όπλα φυλάσσονται στο μουσείο του μοναστηριού. Η εντυπωσιακή αρχιτεκτονική του συνδυάζει γοτθικά, αναγεννησιακά και μπαρόκ στοιχεία. Το μοναστήρι γιορτάζει στις 21 Μαΐου, στις 6 Αυγούστου και στις 8 Νοεμβρίου, στην επέτειο του Ολοκαυτώματος (τηλ.: 28310 83135, www.arkadimonastery.gr, ωράριο Ιούν.-Αύγ. 9πμ.-8μμ., Σεπτ.-Οκτ. 9πμ.-7μμ.).
Μονή Πρέβελης
Η Σταυροπηγιακή και Πατριαρχική Μονή Πρέβελης (Αγίου Ιωάννη Θεολόγου) βρίσκεται σε απόσταση 37 χλμ. νότια του Ρεθύμνου, σε μια πανέμορφη φυσική τοποθεσία δυτικά από τις εκβολές του ποταμού Κουρταλιώτη με το εξωτικό τοπίο και τα φοινικόδεντρα. Περιλαμβάνει δύο μοναστήρια, την «Κάτω Μονή» που είναι εγκαταλειμμένη και το «Πίσω Μοναστήρι» που λειτουργεί και είναι επισκέψιμο. Το μοναστήρι έχει πλούσια ιστορία κι ένδοξο παρελθόν, λόγω του σημαντικού ρόλου που έπαιξε στους απελευθερωτικούς αγώνες της Κρήτης. Διαθέτει και Μουσείο με αρκετό αρχειακό υλικό, εκκλησιαστικά έγγραφα, άμφια κ.ά (τηλ.: 28320 41444, www.preveli.org).
Χανιά
Μονή της Αγίας Τριάδος των Τζαγκαρόλων
Η Μονή είναι ένα από τα πλουσιότερα και ομορφότερα μοναστήρια της Κρήτης μόλις 15 χλμ. από τα Χανιά και κτίστηκε από τους Ενετούς άρχοντες Ιερεμία και Λαυρέντιο Τζαγκαρόλους. Στο μοναστήρι έχει διαμορφωθεί ένα μικρό μουσείο με διάφορες εικόνες και σκεύη ενώ στους χώρους του παράγονται μοναδικής ποιότητας βιολογικό ελαιόλαδο, κρασί, μέλι, ξύδι και σαπούνι από ελαιόλαδο (Ακρωτήρι, τηλ.: 28210 63572, www.agiatriada-chania.gr).
Μονή Παναγίας Χρυσοσκαλίτισσας
Η κατάλευκη Μονή βρίσκεται 76 χλμ. νοτιοδυτικά από τα Χανιά, πολύ κοντά στο περίφημο Ελαφονήσι με τις άσπρες αμμουδιές του. Είναι ανδρικό μοναστήρι με μορφή φρουρίου, χτισμένο σε βράχο ύψους 35 μ. με απεριόριστη θέα στο Λιβυκό πέλαγος. Η παράδοση λέει ότι το τελευταίο σκαλί, από τα 98 που είχε το μοναστήρι, ήταν χρυσό, γι’ αυτό και ονομάστηκε Μονή Χρυσοσκαλίτισσας. Ο ναός είναι δίκλιτος με τα κλίτη του αφιερωμένα στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στην Αγία Τριάδα και πανηγυρίζει το Δεκαπενταύγουστο.
Μονή της Παναγίας Οδηγήτριας (Γωνιάς)
Η Μονή είναι κτισμένη κατά το πρώτο μισό του 17ου αιώνα βόρεια από το Κολυμπάρι, στη βάση της χερσονήσου Σπάθα και διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην τοπική ιστορία. Ήταν πάντα εστία αντίστασης σε όλους τους κατακτητές της Κρήτης και γι’ αυτό καταστράφηκε πολλές φορές. Το συγκρότημα είναι περιτριγυρισμένο από ψηλό τείχος, θυμίζοντας Ενετικό κάστρο. Ο ναός είναι αφιερωμένος στη Θεοτόκο την Οδηγήτρια και στους χώρους του εκτός από σημαντικά κειμήλια υπάρχει και βιβλιοθήκη με μεγάλο αριθμό παλαίτυπων βιβλίων και μερικά χειρόγραφα του 17ου-19ου αιώνα (Κολυμπάρι, τηλ.: 28240 22281, www.imks.gr).
Πηγή: arttravel.gr