Αναλλοίωτα στους αιώνες μένουν τα ηρωικά κατορθώματα των Κρητικών, που με λεβεντιά και αντρεία έχουν συμβάλει στη συγγραφή της ελληνικής ιστορίας.
Οι κάτοικοι του Μυλοποτάμου δεν θα μπορούσαν να λείψουν από τους αγώνες για την ελευθερία και το ιστορικό Μελιδόνι έδωσε το αίμα του παλεύοντας ηρωικά για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Η θυσία 400 κατοίκων του στον «Γεροντόσπηλιο» (370 γυναικόπαιδα και μόλις 30 ένοπλοι) είναι από τις πλέον χαρακτηριστικές της κρητικής επανάστασης.
Αυτή τη θυσία τίμησαν την περασμένη Κυριακή στον Εξάντη (οικισμός της δημοτικής κοινότητας του Μελιδονίου) οι αρχές του Ρεθύμνου και οι κάτοικοι της περιοχής. Σε μια σεμνή εκδήλωσης τιμής και μνήμης έγιναν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου πεσόντων.
Το Μελιδόνι… νέκρωσε το 1823, όταν τον φοβερό εκείνο Οκτώβρη οι 400 κάτοικοι του χωριού που είχαν καταφύγει στον «Γεροντόσπηλιο» προκειμένου να σωθούν από τη μανία του Χουσεΐν Μπέη, βρήκαν ασφυκτικό θάνατο, αφού αντιστάθηκαν γενναία για ένα τρίμηνο στους βομβαρδισμούς και τις επιθέσεις των Τούρκων.
Το αίτημα των κατοίκων του οικισμού για την ανέγερση μνημείου τιμής των τοπικών ηρώων αποδέχτηκε με θέρμη ο Δήμος Μυλοποτάμου, διοργανώνοντας επίσημη εκδήλωση των αποκαλυπτηρίων με την παρουσία των τοπικών Αρχών και πλήθους κόσμου.
Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν η αντιπεριφεριάρχης Ρεθύμνου κ. Μαρία Λιονή, ο δήμαρχος Μυλοποτάμου κ. Δημήτρης Κόκκινος, αντιδήμαρχοι του Μυλοποτάμου, περιφερειακοί και δημοτικοί σύμβουλοι, εκπρόσωποι της ΕΛ.ΑΣ., της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και μέλη διαφόρων φορέων και συλλόγων.
Η έναρξη της τελετής έγινε από τον Πανοσιολογιώτατο Αρχιμανδρίτη και Ηγούμενο της Ι.Μ. Αττάλης – Μπαλή π. Παρθένιο Καλυβιανάκη, εκπρόσωπο του Σεβ. Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Ευγενίου και τον Πανοσιολογιώτατο Αρχιμανδρίτη και Ηγούμενο της Ι.Μ. Χαλέπας π. Πορφύριο Αουάντ.
Για τη συμβολή των κατοίκων του οικισμού Εξάντη στους αγώνες του έθνους, μίλησε ο αιδεσιμότατος πρωτοπρεσβύτερος π. Γεώργιο Τσιρίτας, εφημέριος της Ενορίας Αγίου Κυπριανού του χωριού.
Ο δήμαρχος Μυλοποτάμου στο καλωσόρισμά του, τόνισε μεταξύ άλλων: «Ο Εξάντης, όπως και κάθε ένα χωριό του Μυλοποτάμου, είχε τη δική του συμμετοχή και τους δικούς του ήρωες, που θυσίασαν τη ζωή τους για τα ιδανικά της ελευθερίας και της δημοκρατίας.
Έτσι το μνημείο αυτό έρχεται να αποτελέσει την ελάχιστη τιμή σε αυτούς που έφυγαν μαχόμενοι, για να μπορούμε εμείς σήμερα να απολαμβάνουμε τα αγαθά εκείνα, τα οποία όχι μόνο δεν μας χαρίστηκαν, αλλά οφείλουμε μέσα από την καθημερινή μας δράση να διαφυλάττουμε ως τα πιο πολύτιμα δώρα της ζωής προς εμάς. Αυτά τα μνημεία έχουν τη δική τους ξεχωριστή σημασία για τον τόπο αλλά και για τον χρόνο. Είναι η απόδειξη πράξεων ηρωικών που καταγράφηκαν στην ιστορία. Είναι η μαρτυρία για τη δράση ανδρών γενναίων, που πέρασαν στην αιωνιότητα για την αυτοθυσία τους.
Είναι το παρελθόν που γίνεται παρόν και απευθύνεται στο μέλλον. Είναι η συνεχής υπενθύμιση του χρέους απέναντι στους εαυτούς μας, στην κοινωνία μας και στην πατρίδα μας. Είναι η δέσμευσή μας απέναντι στα διαχρονικά ιδανικά των Ελλήνων. Χαιρόμαστε, λοιπόν, που παραδίδουμε αυτό το μνημείο στον Εξάντη και στον Μυλοπόταμο, που τιμούμε τους νεκρούς ήρωες και αυτού του χωριού που ανήκει στη μαρτυρική κοινότητα του Μελιδονίου, η οποία έχει ηρωικό παρελθόν και έχει πληρώσει με βαρύ φόρο αίματος τη φιλοπατρία και την αγωνιστικότητα των κατοίκων της».