Οι… Δίδυμοι Πύργοι του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας καταφέρνουν και πάλι να υψώσουν μία ασπίδα προστασίας ενάντια στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Το Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης και Εφαρμογών σε Αστικό και Φυσικό Περιβάλλον του ΙΤΕ τοποθετεί το Ηράκλειο ανάμεσα σε πόλεις, όπως το Άμστερνταμ, το Βερολίνο, το Βανκούβερ, τη Σεούλ, τη Μελβούρνη και τη Σιγκαπούρη.
Με τη συμμετοχή των flux towers (μικρομετεωρολογικοί πύργοι), το Εργαστήριο συμμετείχε σε μία σημαντική έρευνα που αφορά στην αποθήκευση νερού στην αστική επιφάνεια μετά από βροχοπτώσεις. Πρόκειται για κάτι που για πρώτη φορά μπορεί να υπολογίσει κανείς σε τοπικό επίπεδο με τόση ακρίβεια, χάρη στις συγκεκριμένες υποδομές.
Η έρευνα αυτή δημοσιεύτηκε πρόσφατα στην υψηλού επιπέδου Επιστημονική Επιθεώρηση “Geophysical Research Letters”. Μάλιστα, τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας αλλά και άλλων, όπως το έργο CURE (Copernicus for Urban Resilience in Europe), που «τρέχουν» από το Εργαστήριο μπορούν να αποτελέσουν ένα σημαντικό όπλο στη φαρέτρα του Δήμου Ηρακλείου, στο πλαίσιο του Προγράμματος για τις “100 κλιματικές ουδέτερες πόλεις έως το 2030”, στο οποίο το Ηράκλειο είναι υποψήφια πόλη.
Το Ηράκλειο είναι η πρώτη και μοναδική προς το παρόν ελληνική πόλη στην οποία χρησιμοποιείται ανάλογη τεχνολογία, η οποία συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ πόλεων και κλιματικής αλλαγής.
Υγρασία και κλιματική αλλαγή
Όπως τονίζουν οι επιστήμονες, η αποθήκευση της υγρασίας συνεισφέρει στο να μετριαστεί η θερμότητα, ενώ δρα και προστατευτικά απέναντι στο ενδεχόμενο πλημμύρας στο αστικό περιβάλλον. Το να εκτιμήσει, όμως, κανείς την υγρασία σε επίπεδο γειτονιάς, αποτελούσε διαχρονικά μία πρόκληση για την ερευνητική κοινότητα χάρη στην ανομοιομορφία της αστικής επιφάνειας.
Ο διευθυντής ερευνών στο ΙΤΕ και επικεφαλής του Εργαστηρίου, Δρ. Νεκτάριος Χρυσουλάκης, αναφέρει πως η παρούσα παγκόσμια έρευνα έρχεται να αποδείξει πόσο χρήσιμη είναι η συγκεκριμένη ερευνητική υποδομή και τι σημαντικά συμπεράσματα μπορεί να εξάγει κανείς αξιοποιώντας τις παρατηρήσεις των δύο πύργων, σε συνδυασμό με δορυφορικές καταγραφές. Ο ένας είναι εγκατεστημένος το κέντρο της πόλης, στην πλατεία Κορνάρου, και ο άλλος στον Μασταμπά, σε δημοτικό σχολείο της περιοχής.
Όπως εξηγεί, πλέον οι ερευνητές είναι σε θέση να υπολογίσουν πόσο νερό αποθηκεύεται στον αστικό ιστό, παρατηρώντας το ρυθμό με τον οποίο ελαττώνεται η εξατμισοδιανοή για ένα αριθμό ημερών μετά από βροχόπτωση. Έχουν αναπτύξει, με τα νέα εργαλεία που πλέον διαθέτουν, μία καινοτόμα μέθοδο για να είναι σε θέση να εκτιμούν την ποσότητα υγρασίας, ακόμα και στην ανομοιογενή αστική επιφάνεια, μέσω του ρυθμού με τον οποίο μεταβάλλεται η εξάτμιση του νερού, όπως καταγράφεται στους αισθητήρες καταγραφής τυρβωδών ροών των πύργων.
Το Ηράκλειο, λοιπόν, μπαίνει σε μία ελίτ πόλεων που διαθέτουν τέτοιου είδους ερευνητικές υποδομές. Έτσι, είμαστε σε θέση να παρακολουθούμε το περιβαλλοντικό αποτύπωμα παρεμβάσεων που αφορούν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Ο Δρ. Χρυσουλάκης εξηγεί πως για να σχεδιάσει κανείς λύσεις με βάση τη φύση (Nature Based Solutions), αξιοποιώντας την αστική βλάστηση για παράδειγμα, είναι ανάγκη να έχει στα χέρια του συγκεκριμένα ποσοτικά δεδομένα και κρίσιμο είναι να γνωρίζει ποια είναι η διαθέσιμη υγρασία στην αστική επιφάνεια. Αν δεν υπάρχει η κατάλληλη ποσότητα υγρασίας, τότε η όποια προσπάθεια ψύξης, με βάση αυτόν το μηχανισμό, θα πέσει στο κενό.
Για να το καταλάβει κανείς, ο διευθυντής ερευνών του ΙΤΕ φέρνει ως παράδειγμα το εξής: όταν βράζουμε ένα αυγό, ένα ποσοστό ενέργειας, από τη θερμότητα, χρησιμοποιείται για να εξατμίζει το νερό κι έτσι το αυγό να βράσει ομοιόμορφα σε περίπου σταθερή θερμοκρασία. Αν όμως το αυγό τοποθετηθεί σε μπρίκι χωρίς νερό, τότε δεν πρόκειται να ψηθεί όπως θέλουμε, γιατί θα απορροφήσει όλη την προσφερόμενη θερμότητα σε πολύ μικρό χρόνο, με αποτέλεσμα την ταχεία αύξηση της θερμοκρασίας του, κάτι που είναι προφανές σε όλους. Αντίστοιχο ρόλο παίζει η υγρασία στην αστικής επιφάνεια, απορροφώντας ένα ποσό θερμότητας, το οποίο διαφορετικά θα είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση της θερμοκρασίας.
Ο Δρ. Ν. Χρυσουλάκης σημειώνει πως οι όποιες παρεμβάσεις δεν μπορούν να γίνουν μαζικά, πρέπει βήμα-βήμα να σχεδιάζονται, δεν μπορεί να αλλάξει μία πόλη συλλήβδην, η αρχή θα πρέπει να γίνει σε επίπεδο γειτονιάς.
Τέτοιου είδους μελέτες δίνουν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα σε μία πόλη που την κάνει ξεχωριστή σε παγκόσμιο επίπεδο. Προς την κατεύθυνση αυτή, είναι απαραίτητη η παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας των όποιων παρεμβάσεων, σε σχέση με συγκεκριμένους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs – Sustainable Development Goals), με χρήση κατάλληλων εργαλείων.
Οι σύγχρονες δορυφορικές αποστολές παρέχουν τα δεδομένα για την ανάπτυξη τέτοιων εργαλείων σε αστικό περιβάλλον, σε συνδυασμό με τις παρατηρήσεις των πύργων και το Μάιο του 2023, το Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης θα οργανώσει στο Ηράκλειο ένα παγκόσμιο συνέδριο στο αντικείμενο αυτό, το οποίο θα απασχολήσουν θέματα δορυφορικής παρατήρησης του αστικού περιβάλλοντος με γόμωνα την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των πόλεων απέναντι στην κλιματική αλλαγή.
Λεπτομερής παρουσίαση της ερευνητικής υποδομής στην ιστοσελίδα: http://rslab.gr