Στα χέρια της Επιτροπής Πολιτών Ιεράπετρας (ΕΠΙ) βρίσκεται το πρώτο βραβείο Ευρωπαϊκής Αρχαιολογικής Κληρονομίας, το οποίο παραδόθηκε από τον ίδιο τον πρόεδρο της Επιτροπής Βράβευσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης Αρχαιολόγων που επισκέφθηκε την Κρήτη για τον σκοπό αυτό. Πρόκειται για ένα σπουδαίο βραβείο που τιμά τον αγώνα μιας συλλογικότητας που υπερασπίστηκε με σθένος τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά του τόπου μας. Για το σπουδαίο αυτό γεγονός μιλά σήμερα στην «Π» ο αρχαιολόγος Μανόλης Κλώντζας μέλος της Επιτροπής Πολιτών Ιεράπετρας που έχει στηρίξει ενεργά την προσπάθειά της.
-Τι σηματοδοτεί κατά την άποψή σας το 1ο Βραβείο Ευρωπαϊκής Αρχαιολογικής Κληρονομιάς στην Επιτροπή Πολιτών Ιεράπετρας;
-Έχει ποικίλων ποιοτήτων διαστάσεις. Είναι σημαντικό ότι το βραβείο αυτό αποδίδεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Ακόμα, είναι η πρώτη φορά που δεν αποδίδεται σε κάποιον οργανισμό, μεμονωμένο επιστήμονα ή αρχαιολογικό χώρο. Μέσω ενός ποιοτικού άλματος βραβεύεται η Επιτροπή μας ως συλλογικότητα τοπικής κοινωνίας και επιστημόνων για τον αγώνα τους και τις νέες οπτικές που ανέδειξε. Αν ψάξουμε την σημασία της βράβευσης από την οπτική γωνία της επιστημονικής κοινότητας, διαπιστώνουμε, στην βάση και των άλλων εξίσου αξιόλογων βραβεύσεων, όπως του αρχαιολογικού πρότζεκτ για την Ρώμη, πως γίνεται συνειδητή προσπάθεια για ένα ποιοτικό άλμα. Η αρχαιολογία σήμερα προσπαθεί να αναδείξει την αξία της διεπιστημονικής συνεργασίας για ολιστικού χαρακτήρα προσεγγίσεις. Προσπαθεί ακόμα να καταφέρει μια ποιοτικά ανώτερη και ενεργή συμμετοχή της ίδιας της κοινωνίας που αποτελεί τον κύριο ιδιοκτήτη των μνημείων, της πληροφορίας και της κληρονομιάς στο σύνολό της.
Για εμάς είναι σημαντικό ότι αξιολογήθηκε θετικά η συλλογική μας προσπάθεια για την υπεράσπιση του κηρυγμένου επίσημα μνημειακού χώρου του ισθμού Ιεράπετρας από την αποδεδειγμένη πια καταστροφή που προκάλεσε η χωροθέτηση Βιομ. ΑΠΕ. Έχει καθοριστική σημασία επίσης ο θετικός τρόπος που η ΕΑΑ (Europ. Association of Archaeologits) δέχθηκε την οπτική μας όχι μόνο για την οργανική ενότητα φυσικού και πολιτιστικού μνημειακού περιβάλλοντος αλλά και για την ισότιμη σημασία της “ζωντανής κληρονομιάς” στα πλαίσια του μνημειακού χώρου. Η εντελώς νέα ποιοτικά, οντολογική- ολιστική προσέγγιση του πολιτισμού μας, της κληρονομιάς μας, είναι κατά τη γνώμη μου το στοιχείο εκείνο που έχει διεθνή σημασία για την αρχαιολογία και τις άλλες επιστήμες της κληρονομιάς μα πάνω από όλα για όλες τις τοπικές κοινωνίες που υπερασπίζονται το “ιδιαίτερο είναι τους.
-Μιλήστε για το γεγονός ότι το βραβείο Ευρωπαϊκής Αρχαιολογικής Κληρονομιάς αποδίδεται σε ομάδα πολιτών. Τι κατά τη γνώμη σας νοηματοδοτεί ευρύτερα ο αγώνας τους;
-Ομάδες πολιτών που αγωνίζονται για την ζωή τους, για την κληρονομιά τους υπάρχουν πάρα πολλές. Η ποιοτική διαφορά κατά την γνώμη μου είναι ότι οι άνθρωποι της ΕΠΙ συναπαρτίζουν μια οργανική ενότητα όπου βιοπαλαιστές της γης, της εργασίας και του πολιτισμού μαζί με επιστήμονες σε εθελοντική, δημοκρατική, και ανοιχτή βάση υπερασπίζονται τον μνημειακό χώρο ο οποίος και τους συνδέει, από κάθε βιασμό και ανατροπή της φυσικής και ιστορικής του υπόστασης. Ταυτόχρονα, γίνεται προσπάθεια μέσα από τις νέες ποιοτικά προσεγγίσεις για καλυτέρευση της ποιότητας ζωής μέσα από την ανάπτυξη αυτής της σχέσης με τον μνημειακό χώρο. Η επίσκεψη του Fr.NICOLIS από την ΕΑΑ για την παράδοση του βραβείου, οι ζεστές, γόνιμες και ειλικρινείς συζητήσεις με τους ανθρώπους της ΕΠΙ πιστεύω ότι θα συμβάλουν καταλυτικά σε αυτή την κατεύθυνση.
Η οπτική των ντόπιων βιοπαλεστών της γης από την ΕΠΙ για την ενότητα οργανικού και ανόργανου μνημειακού τοπίου βοήθησε και εμάς τους αρχαιολόγους, μέλη της επιτροπής, να αναβαθμίσουμε τις μεθοδολογίες μας. Να ξεφύγουμε από την χαοτική πρόσληψη του πολιτισμού που κυριαρχεί σε μεγάλο βαθμό στις αρχαιολογικές προσεγγίσεις. Σήμερα, όλοι μαζί, ως επιτροπή, είμαστε σε θέση να κατανοούμε τον πολιτισμό με τρόπο ολιστικό: Ως ανάπτυγμα του φυσικού κόσμου μας. Έτσι, μπορέσαμε και να ορίσουμε την καταστροφή και την ανατροπή που προκάλεσε η χωροθέτηση βιομηχανικού ΑΠΕ εντός του μνημειακού χώρου, όχι ιδεοληπτικά, στην βάση ενός στενού εμπειρισμού, αλλά με τρόπο διεπιστημονικό, απόλυτο και αντικειμενικό. Να καταδείξουμε επίσης την εσφαλμένη μεθοδολογία προσέγγισης, και τις ξεπερασμένες πρακτικές που ακολουθούνται αρκετές φορές από κρατικές υπηρεσίες προστασίας της κληρονομιάς.
Οι προσεγγίσεις μας αυτές συγκρούονται και αποδομούν κυρίαρχες στους τελευταίους αιώνες ανθρωποκεντρικές προσεγγίσεις που βιάζουν και ανατρέπουν κάθε τι φυσικό και ιστορικό γύρω μας. Για εμάς, ο ανθρωποκεντρισμός εδράζεται σε ένα ξεπερασμένο (από τα ίδια τα νέα συμπεράσματα των φυσικών και ανθρωπιστικών επιστημών) “στενό” αισθητηριακό ορθολογισμό που ως καταλύτης διαμορφώνει ρατσιστικού και εθνικιστικού χαρακτήρα νοοτροπίες που βιάζουν την ίδια την φύση μας. Οι παγκόσμιου χαρακτήρα πολεμικές συγκρούσεις είναι μια μόνο από τις εκφράσεις αυτής της κλιμακούμενης βίας στην εποχή μας. Από αυτή φυσικά την άποψη, ο ίδιος ο βιασμός-ανατροπή του αρχαιολογικού χώρου από το βιομ. αιολικό πάρκο, αποτελεί σίγουρα, ένα μνημείο “πολιτισμού” της εποχής μας».
-Πως τεκμηριώνετε την άποψη σας ότι ο αρχαιολογικός και ο φυσικός μας πλούτος, τα μνημεία μας, συνθέτουν μια οργανική ενότητα και πώς όλα αυτά μπορούν να συμβαδίζουν με προοπτική στο μέλλον;
-Αξίζει να σκεφτούμε πως στα πλαίσια των αρχαιολογικών και μνημειακών χώρων, τα αρχαιολογικά συμφραζόμενα ή στοιχεία, διαπερνούν τα όρια των αρχαιολογικών θέσεων που μπορούμε να αντιληφθούμε με τις αισθήσεις μας. Με διαφορετικές πυκνότητες, αλλά και ποιότητες που δεν γίνονται εύκολα αντιληπτές με τις αισθήσεις μας, τα αρχαιολογικά κατάλοιπα και στοιχεία, οι ενδείξεις πολιτισμού εντάσσονταν ιστορικά (και σήμερα) στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων του τόπου ως λ.χ. τμήματα των τράφων τους (ξερολιθιές), των σπιτιών τους κ.λπ. Επέδρασσαν έτσι σε ότι ζωντανό συμβιώνει δίπλα μας και μας διαμορφώνει ως προσωπικότητες. Αυτό το γεγονός αποδεικνύει την οργανική ενότητα των αρχαιολογικών στοιχείων με την ενότητα τοπικής κοινωνίας και φύσης.
Η νέα “οργανική – οντολογική” προσέγγιση του πολιτισμού και της κληρονομιάς από την ΕΠΙ (χωρίς να παραβλέπει τα όποια επιβεβαιωμένα συμπεράσματα και διαπιστώσεις), αναπτύσσει στην ουσία την μελέτη του πολιτισμού όπως και της ίδιας της κληρονομιάς μας εντός του ίδιου του εσωτερικού δεσμού τους. Έτσι, μπορούν να ενταχθούν ομαλά στην έρευνα για την κατανόηση της ιστορικής και φυσικής εξέλιξης, της ιστορίας μας ως τέτοιας, πλευρές άλλων επιβεβαιωμένων εργαστηριακά και άρα αντικειμενικά υπαρκτών και ισότιμων ποιοτήτων πολιτισμού. Δημιουργούνται έτσι εκτός των άλλων, νέα πεδία έρευνας, νέες μεθοδολογίες κατανόησης της πραγματικότητας, της φυσικής και ιστορικής εξέλιξης κλπ. Συμβάλουμε έτσι ως ΕΠΙ με τον τρόπο μας στην “αποαποικιοποίηση” των επιστημών της κληρονομιάς στην Ελλάδα.
Η αρχαιολογία, οι επιστήμες της κληρονομιάς γενικά, δεν μπορούν να παραβλέπουν τα νέα επιστημονικά δεδομένα. Είναι καιρός η αρχαιολογία και οι επιστήμες της κληρονομιάς να απελευθερωθούν από τις μυστικιστικού χαρακτήρα ανθρωποκεντρικές οπτικές που οδηγούν σε προσεγγίσεις του στυλ: “Συνάδει το χ έργο με το ψ μνημείο” ή “Δεν συνάδει”. Η κατανόηση του πολιτισμού άρα και της κληρονομιάς μας ως ανάπτυγμα του φυσικού κόσμου μας, επιβάλει την αναπροσαρμογή των μεθοδολογιών μας ώστε να συγχρονιστούμε με τις Φυσικές και τις Συμπεριφορικές επιστήμες για να μπορούμε να τους είμαστε και εμείς χρήσιμοι στις έρευνές τους, για να μπορέσουμε κύρια να είμαστε χρήσιμοί και για την κοινωνία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως δεν υφίσταται επιστήμη δίχως αυστηρή επεξήγηση του αντικειμένου και δίχως ικανότητα πρόβλεψης της εξέλιξης του.