«Το οριστικό άνοιγμα στη νομιμότητα πρέπει να συνοδεύεται από το κλείσιμο κάθε δυνατότητας στην παρανομία» ήταν το κεντρικό μήνυμα του πρωθυπουργού στη διάρκεια της συνεδρίασης του Υπουργικού Συμβουλίου, όπου συζητήθηκε το νέο νομοσχέδιο για την αυθαίρετη δόμηση με το οποίο η κυβέρνηση δεσμεύεται ότι με τη χρήση δορυφορικών εικόνων ή φωτογραφιών από drones θα χτίσει ένα υπερσύγχρονο «παρατηρητήριο αυθαίρετης δόμησης» με σκοπό να καταστείλει άμεσα τις νέες γενιές αυθαιρέτων μετά το 2011.
Οι πολιτικές εξαγγελίες της κυβέρνησης έχουν ήδη σηκώσει πολλή σκόνη, καθώς διατυπώνονται εύλογοι προβληματισμοί σε σχέση με το πλαίσιο, τους όρους και τις ταχύτητες που θα υλοποιηθούν οι ανακοινώσεις που αφορούν στην άμεση εκτέλεση των τελεσίδικων πρωτόκολλων κατεδάφισης, που είναι γνωστό ότι μέχρι σήμερα έχουν καταγράψει προκλητικές χρονοκαθυστερήσεις οι οποίες επήλθαν με πολιτική παρέμβαση κυβερνητικών στελεχών. Σε κάθε περίπτωση αυτό το οποίο προκύπτει είναι ότι η κυβέρνηση είναι έτοιμη να θέσει σε διαβούλευση ένα νομοσχέδιο με το οποίο υπόσχεται, σύμφωνα με τον πρωθυπουργό, ότι «με τη χρήση της τεχνολογίας έχουμε τη δυνατότητα να εντοπίζουμε σε πραγματικό χρόνο όποιο αυθαίρετο χτίζεται στην επικράτεια».
Εκτός σχεδίου δόμηση
Στο δρομολογούμενο νομοσχέδιο ανοίγει το κεφάλαιο της αξιοποίησης ακινήτων εκτός σχεδίου οικοπέδων, άνω των τεσσάρων στρεμμάτων, χωρίς «πρόσωπο» σε πολεοδομικά αναγνωρισμένη κοινόχρηστη οδό. Ο δρόμος για να ανοίξει και πάλι η πόρτα για την αξιοποίησή τους, η οποία είχε κλείσει έπειτα από σειρά αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας την τελευταία διετία, θα είναι τα εξής:
-Η ύπαρξη της οδού για την εξυπηρέτηση των ακινήτων θα πρέπει να διακρίνεται σε αεροφωτογραφίες προ της 27ης Ιουλίου 1977.
-Οι δρόμοι στους οποίους τα συγκεκριμένα οικόπεδα έχουν «πρόσωπο» θα πρέπει να είναι συγκεκριμένου πλάτους (πιθανώς άνω των 3,5 μέτρων). Μάλιστα θα πρέπει να συνδέονται με διεθνή, επαρχιακή, δημοτική ή κοινοτική οδό ή εγκαταλελειμμένα τμήματα αυτών και να έχει διανοιχθεί με απόφαση κρατικού οργάνου ή να είναι καταχωρημένη στα κτηματολογικά βιβλία με την ένδειξη «Ειδική Έκταση» ή να έχουν πραγματοποιηθεί εργασίες οδοστρωσίας από αρμόδια αρχή ή οργανισμό, ή να διέρχεται απ’ αυτήν δίκτυο κοινής ωφελείας.
-Οι ιδιοκτήτες θα πρέπει να πληρώνουν ειδικό τίμημα (περιβαλλοντικό ισοδύναμο) για την έκδοση οικοδομικής άδειας, το ύψος του οποίου θα καθοριστεί αργότερα με υπουργική απόφαση και θα κατατίθεται σε ειδικό λογαριασμό του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων, του οποίου τα κονδύλια θα διατίθενται αποκλειστικά για έργα υποδομής και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, στους δήμους όπου θα βρίσκονται τα συγκεκριμένα ακίνητα.
Δεν θα ισχύει η προϋπόθεση του πλάτους οδού για τη δόμηση εκτός σχεδίου οικοπέδων, τα οποία δημιουργήθηκαν μεταξύ 31ης Μαΐου 1985 και 31ης Δεκεμβρίου 2003, εάν υφίσταται δικαιοπραξία (με επαχθή αιτία) της τελευταίας πενταετίας πριν από την ψήφιση της ρύθμισης που προωθεί το ΥΠΕΝ και στη συμβολαιογραφική πράξη αναφέρεται ότι το γήπεδο είναι άρτιο και οικοδομήσιμο.
Η ρύθμιση για την εκτός σχεδίου δόμηση θα είναι μεταβατική έως ότου ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός για όλη την ελληνική επικράτεια που θα καθορίζει με ακρίβεια, για κάθε περιοχή, τους όρους δόμησης και τις χρήσεις γης.
Κατεδαφίσεις αυθαιρέτων
Όσον αφορά στις κατεδαφίσεις αυθαιρέτων, ο κυβερνητικός σχεδιασμός προτεραιοποιεί το γκρέμισμα νεότερων αυθαιρέτων. Σύμφωνα με τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Θόδωρο Σκυλακάκη ο τρόπος που αντιμετωπίζονται τα αυθαίρετα θα αλλάξει, εξασφαλίζοντας ότι «το σύνολο των αυθαιρέτων που θα κτίζονται από τούδε και στο εξής θα κατεδαφίζονται».
Είναι αξιοσημείωτο ότι κατεδαφιστέα είναι όλα τα αυθαίρετα που χτίστηκαν μετά την 28η Ιουλίου 2011, ημερομηνία που αποτελεί τη χρονική «κόκκινη γραμμή» σε όλους τους νόμους για τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων, η οποία έχει γίνει αποδεκτή και από το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ). Με το νέο θεσμικό πλαίσιο θα εντοπίζονται άμεσα οι νέες αυθαίρετες κατασκευές σε όλη τη χώρα, ιδίως σε παράκτιες και τουριστικές περιοχές, μέσω αεροφωτογραφιών, drones για σάρωση από αέρος των πολεοδομικών παρανομιών και συστήματος τεχνητής νοημοσύνης.
Και μέσα από ένα αυτόματο σύστημα επεξεργασίας δεδομένων, σε συνάρτηση με το σύστημα έκδοσης ηλεκτρονικών αδειών δόμησης “e-adeies”, στο οποίο υπάρχει για κάθε οικοδομική άδεια, το στίγμα της, οι συντεταγμένες του ακινήτου, αυτόματα θα ξέρουμε αν η οικοδομή που π.χ. θα διακρίνεται στην εικόνα του drone έχει άδεια ή είναι αυθαίρετη. Έτσι, θα ενεργοποιείται αυτόματα το σύστημα παρέμβασης», εξηγεί ο κ. Ταγαράς.
Τα προβλήματα των παρεκκλίσεων πρέπει να αντιμετωπισθούν
Μετά την κατάργηση των παρεκκλίσεων στα εκτός σχεδίου δόμησης και με τους περιορισμούς που μπαίνουν και γι’ αυτά τα ακίνητα που έχουν έκταση πάνω από 4 στρέμματα, (και μετά τις πρόσφατες αποφάσεις του ΣτΕ) πάρα πολλοί ιδιοκτήτες ακινήτων συνειδητοποιούν ότι η αξία των ακινήτων τους σχεδόν εκμηδενίζεται γιατί από οικόπεδα γίνονται αγροτεμάχια.
Αυτό τονίζει ο πρόεδρος της Ένωσης Ιδιοκτητών Ακινήτων Νομού Ηρακλείου δικηγόρος Κώστας Αράπογλου, σημειώνοντας ότι «εμείς ως Ένωση έχουμε ζητήσει να δοθεί παράταση τριών ετών για να εκδοθούν οικοδομικές άδειες σε αυτά τα οικόπεδα από τους ιδιοκτήτες τους. Το νέο νομοσχέδιο προσπαθεί να διευρύνει τον αριθμό των ακινήτων που θα μπορούν να χτιστούν και έχουν έκταση πάνω από 4 στρέμματα. Επίσης γίνεται μια προσπάθεια για να δημιουργήσει προοπτική σε σχέση με την αξιοποίηση των ακινήτων, το νομοσχέδιο επισπεύδει τις διαδικασίες για εντάξεις περιοχών στα σχέδια πόλης».
Προβληματισμός και επιφυλάξεις από το ΤΕΕ ΤΑΚ
Έντονα προβληματισμένος σε σχέση με τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς εμφανίζεται ο πρόεδρος του ΤΕΕ ΤΑΚ Γιώργος Ταβερναράκης ο οποίος αναμένει να δει το νομοσχέδιο που θα τεθεί σε διαβούλευση προκειμένου να αποσαφηνιστούν σημαντικά ερωτήματα και ζητήματα που υπάρχουν.
Ειδικότερα σε πρώτο επίπεδο εκφράζει τον προβληματισμό του σε σχέση με το συγκεντρωτισμό της διαχείρισης των κατεδαφίσεων που μεταφέρεται από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση στο κεντρικό κράτος, με δεδομένο το γεγονός ότι όλο το προηγούμενο διάστημα καταγράφηκαν σημαντικές καθυστερήσεις στην εκτέλεση τελεσίδικων πρωτόκολλων κατεδάφισης με πολιτικές αποφάσεις κυβερνητικών στελεχών.
Επίσης ο κ. Ταβερναράκης εκφράζει τον προβληματισμό του και σε σχέση με το επίπεδο ετοιμότητας του κράτους να κάνει χρήση του ψηφιακού χάρτη της χώρας και να προχωρήσει σε κατεδαφίσεις όταν υπάρχουν ανοικτά τόσα ζητήματα σε σχέση με το κτηματολόγιο, τους δασικούς χάρτες, τις εκκρεμότητες που υπάρχουν στον χαρακτηρισμό των οδών, τα τοπικά πολεοδομικά σχέδια…
Ο ίδιος σημειώνει ότι υπάρχουν κρίσιμα ερωτήματα και σε σχέση με το πλαίσιο και σε σχέση με τους όρους και σε σχέση με νομικά ζητήματα σε ό,τι αφορά στην ετοιμότητα της πολιτείας να προχωρήσει σε κατεδαφίσεις αυθαιρέτων που είναι κρίσιμο να ξεκαθαριστούν. Σε κάθε περίπτωση όμως – όπως τονίζει- είναι σημαντικό να βγει σε διαβούλευση το νομοσχέδιο και να αποσαφηνιστούν μια σειρά από ζητήματα.