Το Μικρό Πάσχα του καλοκαιριού είναι αφιερωμένο στην Παναγία, με χιλιάδες εκκλησίες και μοναστήρια να είναι αφιερωμένα στη Χάρη της. Οι Έλληνες αγαπούν την Παναγία και ζητούν τη βοήθειά της σε κάθε δύσκολη στιγμή και αυτές τις ημέρες συρρέουν σε Μονές και ναούς για να ανάψουν ένα κερί.
Σήμερα η «Π», με αφορμή την μεγάλη γιορτή, σας παρουσιάζει ναούς και μοναστήρια που πανηγυρίζουν στην Κρήτη.
Παναγίτσα Μασταμπά, ο δημοφιλής ναός που χτίστηκε από πρόσφυγες
Από τους μεγάλους ναούς της πόλης και τους αγαπημένους των Ηρακλειωτών είναι ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Μασταμπά. Ο ναός που έχει καθιερωθεί να ονομάζεται «Παναγίτσα» χτίστηκε από πρόσφυγες που ήρθαν στο Ηράκλειο από τη Μικρά Ασία το 1922. Παρά τα βάσανα, την ταλαιπωρία και τη φτώχεια τους, οι άνθρωποι αυτοί έχτισαν την εκκλησία θέλοντας να τιμήσουν την Παναγία, στην εικόνα της οποίας έβλεπαν μια μάνα και η τρυφερότητά τους ήταν τέτοια που την έλεγαν Παναγίτσα, όπως συνηθίζεται να ονομάζεται μέχρι και σήμερα ο ναός. Ο ναός πανηγυρίζει τον Δεκαπενταύγουστο και πλήθος πιστών συρρέει από κάθε περιοχή του Ηρακλείου για να ανάψει ένα κερί, να προσευχηθεί και να προσκυνήσει.
Μονή Παλιανής, η ιστορική Μονή με τα πολλά μετόχια
Η γυναικεία Μονή Παλιανής βρίσκεται σε υψόμετρο 280m δίπλα στο χωριό Βενεράτο, 20km νότια του Ηρακλείου, κοντά στο φαράγγι του Βενεράτου. Το καθολικό της είναι αφιερωμένο στη κοίμηση της Θεοτόκου, που εορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο.
Η Μονή Παλιανής θεωρείται μια από τις αρχαιότερες Μονές της Κρήτης, χωρίς να είναι γνωστή η ακριβής χρονολογία της ίδρυσής της. Το όνομά της συνδέεται με την ονομασία Παλιά Μονή, που με το πέρασμα των αιώνων έγινε Μονή. Ωστόσο, υπάρχει μια δεύτερη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία το όνομα Παλιανή συνδέεται με την Απολωνία, μια αρχαία πόλη που βρισκόταν πολύ κοντά.
Η Μονή υπήρξε πατριαρχική και ανά περιόδους είχε τεράστια περιουσία και πολλά μετόχια. Ειδικά κατά τη Τουρκοκρατία, η Παλιανή πλήρωσε πολύ βαρύ τίμημα, καθώς καταστράφηκε από τους Τούρκους και οι μοναχές της σφαγιάστηκαν. Ανασυγκροτήθηκε πολύ γρήγορα και έκτοτε ανήκει στα πλουσιότερα μοναστήρια της Κρήτης.
Γύρω από τον ναό υπάρχουν τα κελιά των μοναζουσών και οι βοηθητικοί χώροι, ενώ ο επισκέπτης μπορεί ακόμη να διακρίνει ίχνη του φρουριακού τείχους που προστάτευε παλαιότερα τη Παλιανή. Στη Παλιανή ανήκει και ο βυζαντινός ναός του Αγίου Ιωάννου με τις τοιχογραφίες του 14ου αιώνα.
Χαρακιανή, η Παναγιά που συγκέντρωνε σε καλύβες τους πιστούς τον Δεκαπενταύγουστο
Κάποτε ήταν πολλοί αυτοί που “δεκαπεντάριζαν” σε καλύβες έξω από την Παναγία την Χαρακιανή στην εθνική οδό Ηρακλείου Ρεθύμνου. Ο λόγος που οι πιστοί έμεναν εκεί ήταν για να “συντροφεύουν” και να παίρνουν ευλογία από την εικόνα της Παναγίας της Χαρακιανής που κάθε Δεκαπενταύγουστο μεταφέρεται από την ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη που φυλάσσεται στην εκκλησία.
Μπορεί πλέον το έθιμο αυτό να έχει εξασθενήσει και να τείνει να εγκαταλειφθεί ωστόσο οι πιστοί αντιμετωπίζουν την Παναγία Χαρακιανή με ιδιαίτερο σεβασμό, δέος και κατάνυξη, μιας και αποτελεί ένα σημαντικό παγκρήτιο προσκύνημα.
Στο Χάρακα Μυλοποτάμου δένουν απόλυτα οι μοναστικές και ασκητικές μνήμες της ευρύτερης περιοχής, γεγονός που επιτρέπει από το παρελθόν στους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής και όχι μόνο να κάνουν λόγο για έναν ιερό τόπο όπου η λατρεία αποδίδεται από τους πιστούς με όλες τις ιδιαίτερες συναισθηματικές εκφάνσεις των Κρητών
. Η Παναγία η Χαρακιανή βρίσκεται στην τοποθεσία Μπαλί, 38 μόλις χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο και ανήκει στη Μονή του Αγίου Ιωάννη.
Πρόκειται για μία από τις τρεις εκκλησίες στο νομό όπου αναγνωρίζεται και υπάρχει το οικόσημο μίας εκ των σημαντικών οικογενειών του Βυζαντίου και κατόπιν από τις πιο ισχυρές οικογένειες της Κρήτης κατά την Ενετοκρατία, εκείνης των Καλλεργών.
Οδηγήτρια, το ιστορικό μοναστήρι του 14ου αιώνα στο Κρητικό “Άγιον Όρος”
Η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Οδηγήτριας είναι από τα ιστορικότερα στην Κρήτη και βρίσκεται πάνω στον ορεινό όγκο των Αστερουσίων Ορέων στα νότια του νομού Ηρακλείου, που αποτελούν το «Άγιον Όρος» της Κρήτης. Ιδρύθηκε το 14ο αιώνα και σχετίζεται με την οικογένεια των Καλλέργηδων στους οποίους ανήκε.
Το μοναστήρι διαθέτει μια τεράστια περιουσία, με πολλά παρεκκλήσια και τεράστιες εκτάσεις γης στα Αστερούσια Όρη.
Είναι φρουριακού τύπου, με ένα μεγάλο οχυρό πύργο μέσα στον περίβολο για να προστατεύει τους μοναχούς από τους πειρατές που έφταναν από τη νότια θάλασσα.
Ο δίκλιτος ναός που βρίσκεται στο κέντρο του περιβόλου είναι αφιερωμένος στην Παναγία και στους Αγίους Αποστόλους. Στο αρχικό κτίσμα έχουν γίνει διαδοχικές προσθήκες και στο εσωτερικό του σώζονται τοιχογραφίες, φορητές εικόνες γνωστών ζωγράφων, το περίτεχνο τέμπλο και σπουδαία ιερά άμφια.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας η Μονή υπήρξε έδρα και καταφύγιο των επαναστατών και η ιστορία της συνδέθηκε με τον ήρωα Ξωπατέρα, ένα δυναμικό καλόγερο που πολέμησε μόνος του με ολόκληρη στρατιά Οθωμανών. Το 1828, ενώ ένας στρατός 3.000 Οθωμανών πολιορκούσε τη Μονή, εκείνος οχυρώθηκε στον πύργο και όταν τέλειωσαν οι σφαίρες του, κατέβηκε στην αυλή για να πολεμήσει με το σπαθί του. Τελικά οι Τούρκοι τον σκότωσαν, έβαλαν φωτιά στον πύργο και κατέστρεψαν το μοναστήρι.
Στη Μονή μόνασαν και οι αδελφοί Παρθένιος και Ευμένιος, οι οποίοι αργότερα ίδρυσαν την Μονή Κουδουμά και σήμερα τιμώνται ως Άγιοι.
Μεγάλη Παναγία Νεάπολης, χτιζόταν για 57 χρόνια
Η εκκλησία της Μεγάλης Παναγίας αποτελεί σήμα κατατεθέν για την πόλη της Νεάπολης Λασιθίου. Πρόκειται για την έδρα της Ιεράς Μητρόπολης Πέτρας και Χερρονήσου και υψώνεται μεγαλοπρεπής στο βόρειο άκρο της κεντρικής πλατείας της Νεάπολης. Είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και τέτοιες μέρες συγκεντρώνει πολύ κόσμο και από τις γύρω περιοχές.
Ο ναός είναι τρίκλιτη βασιλική σταυροειδής με τρούλο, με το κεντρικό κλίτος αφιερωμένο στην Παναγία να γιορτάζει τις 15 Αυγούστου, το νότιο κλίτος είναι αφιερωμένο στους Άγιους Δέκα και το βόρειο στην Αγία Τριάδα. Ο ναός άρχισε να κατασκευάζεται το 1889 σε σχέδιο του αρχιτέκτονα Κ. Τσαντηράκη και η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1946. Η ανέγερση του καθυστέρησε να ολοκληρωθεί λόγω των οικονομικών δυσχερειών εκείνης της εποχής.
Χαρακτηριστικό είναι ότι είχε θεμελιωθεί το έτος 1889 από τον επίσκοπο Μελέτιο Χλαπουτάκη, οικοδομήθηκε κατά το μεγαλύτερο μέρος από τον διάδοχό του επίσκοπο Τίτο Ζωγραφίδη και ολοκληρώθηκε από τον επίσκοπο Διονύσιο Μαραγκουδάκη, ο οποίος και τον εγκαινίασε στις 27 Σεπτεμβρίου 1927.
Σκαρφαλωμένη” στο βράχο η Χρυσοσκαλίτισσα “ατενίζει” τη θάλασσα
Από τα πιο γνωστά αξιοθέατα στην περιοχή των Χανίων, η Χρυσοσκαλίτισσα είναι χτισμένη πάνω σε ένα λόφο που βρίσκεται σε έναν κολπίσκο με βραχώδη, τραχιά ακτογραμμή. Βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα από τη διάσημη παραλία σε όλο τον κόσμο, στο Ελαφονήσι.
Είναι γυναικείο μοναστήρι με μορφή φρουρίου, σκαρφαλωμένο σε βράχο 35m με απεριόριστη θέα στη θάλασσα.
Το όνομα το πήρε, (κατά την παράδοση πάντα), από ένα χρυσό σκαλοπάτι, το τελευταίο από τα ενενήντα οκτώ που είχε τότε. Τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ο Πατριάρχης αναγκάστηκε να πουλήσει τα κτήματα της Μονής καθώς και το χρυσό σκαλοπάτι, για να πληρώσει τους βαρύτατους φόρους που είχε επιβάλει ο σουλτάνος, με συνέπεια την ερήμωση του Μοναστηριού.
Την ημέρα του Πάσχα του έτους 1824 έγινε η μεγάλη σφαγή στο Λαφονήσι από τους Τουρκοαιγύπτιους. Στο πέρασμά τους χάλασαν δέκα εκκλησίες της περιοχής. Πέρασαν και από τη Χρυσοσκαλίτισσα που ήταν έρημη. Ήθελαν να την ισοπεδώσουν, αλλά τους εμπόδισε ένα σμήνος μελισσών, που είχε για κυψέλη την κόγχη που βρίσκεται το εικονοστάσι το οποίο συναντούμε, όταν ανεβαίνουμε στη Μονή.
Μονή Κουδουμά, ένας ιερός χώρος, στη μαγεία του Λιβυκού πελάγους
Η Μονή Κουδουμά βρίσκεται στη νότια Κρήτη, στα νότια παράλια του Νομού Ηρακλείου. Από το Ηράκλειο απέχει 2-2,5 ώρες, μια διαδρομή 80 περίπου χιλιομέτρων, όπου τα τελευταία 24 χιλιόμετρα είναι βατός χωματόδρομος που ξεκινά από το χωριό Στέρνες, ανηφορίζει στο Όρος Κόφινας και στη συνέχεια κατηφορίζει στη Μονή Κουδουμά, από τα 800 – 900 μέτρα στο επίπεδο της θάλασσας. Ο ναός της Μονής είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και το ιερό του βρίσκεται μέσα σε ένα μικρό σπήλαιο.
Η επανίδρυση
Η Ι. Μονή Κουδουμά, όπως σημειώνει στην ιστοσελίδα της η Ιερά Μητρόπολης Γορτύνης και Αρκαδίας, επανιδρύθηκε στο τέλος του 19ου αιώνος από του αυταδέλφους Παρθένιο και Ευμένιο, αδελφούς της Ι. Μονής Οδηγήτριας. Αναζητούσαν ησυχαστικό χώρο για περισσότερη άσκηση. Οι Άγιοι Πατέρες βρήκαν μικρό σπηλαιώδη Ναό και υπολείμματα παλαιών κτηρίων του 14ου αιώνος στην παραλία του Κουδουμά. Η αγιότητα του βίου των και τα θαύματα τους βοήθησαν στην γρήγορη δημιουργία μιας αδελφότητας και την αναγνώριση της Μονής σε προσκύνημα, το οποίο μέχρι σήμερα ευλαβούνται οι πιστοί.
Φανερωμένη, μέσα σε σπηλιά το καθολικό, δημοφιλές και σπουδαίο προσκύνημα
Η Μονή Φανερωμένης ή Παναγία των Γουρνιών αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα προσκυνήματα της Ανατολικής Κρήτης, σε ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς τοποθεσία.
Βρίσκεται βορειοδυτικά της Παχειάς Άμμου, 24km νότια του Αγίου Νικολάου. Είναι ανδρική μονή κτισμένη σε απότομη πλαγιά σε υψόμετρο 540 μέτρων με εκπληκτική θέα στη θάλασσα. Το καθολικό της Μονής είναι κτισμένο μέσα σε μια σπηλιά.
Η Μονή Φανερωμένης πανηγυρίζει την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου. Πλήθος πιστών κατακλύζει κατ’ έτος την Μονή κυρίως την ημέρα της εορτής. Η Παναγία η Φανερωμένη είναι θαυματουργός, γι’ αυτό και είναι πασίγνωστη σ’ ολόκληρη την Κρήτη και ιδιαίτερα στο Νομό Λασιθίου και στις επαρχίες Πεδιάδος και Βιάννου του Ν. Ηρακλείου.
Μονή Καλυβιανής, το αγαπημένο μοναστήρι της Μεσσαράς
Δίπλα στα ερείπια της Φαιστού, στο νοτιότερο άκρο εκεί που τελειώνει το Λιβυκό πέλαγος, στο μεγάλο κάμπο της Μεσσαράς, βρίσκεται η γυναικεία κοινοβιακή Μονή της Παναγίας της Καλυβιανής. Η Μονή της Παναγίας της Καλυβιανής βρίσκεται σε υψόμετρο 80m περίπου 60km νότια από το Ηράκλειο, κοντά στις Μοίρες και στο χωριό Καλύβια. Είναι σχετικά νέα Μονή η οποία χτίστηκε πάνω στα ερείπια παλιάς εκκλησίας.
Ο σημερινός ναός χτίστηκε το 1873 πάνω στα ερείπια παλαιού μοναστηριού, στο οποίο βρέθηκε εικόνα της Παναγίας την ίδια χρονιά. Στο συγκρότημα της Καλυβιανής θα δείτε τον παλιό ναό, αλλά και τον νεότερο μεγάλο ναό που κτίστηκε το 1924 και φιλοξενεί την παλιά εικόνα. Ο νεότερος ναός είναι τρίκλιτος με τα κλίτη αφιερωμένα στο Γενέσιο, τον Ευαγγελισμό και την Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου). Επίσης στο συγκρότημα ανήκει ο ναός του οσίου Χαράλαμπου, ο οποίος ασκήτευε στη μονή, και εορτάζει στις 23 Αυγούστου.
Από το 1956, ο δραστήριος μητροπολίτης Τιμόθεος Παπουτσάκης δημιούργησε μια Χριστιανική Πολιτεία με κέντρο το Μοναστήρι, κτίζοντας ορφανοτροφείο, γηροκομείο, οικοκυρική σχολή, ίδρυμα νεανίδων, δημοτικό σχολείο, νηπιαγωγείο, κατασκηνώσεις, εργαστήρια υφαντικής, πλεκτικής και ιεροραπτικής κ.α..