Πώς είναι να επεμβαίνεις στον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης, στον εγκέφαλο; Εκεί που κρύβονται η ίδια η ψυχή, η βούληση, η προσωπικότητας τα συναισθήματα, τα όνειρα, η ικανότητα για επικοινωνία, για κίνηση, οι αγάπες, τα μίση, οι φόβοι του κάθε ανθρώπου;
Ποιο είναι το παρόν και το μέλλον της νευροχειρουργικής;
Τις απαντήσεις δίνει, παρουσιάζοντας στην “Π” το τμήμα της Νευροχειρουργικής Κλινικής του ΠΑΓΝΗ, ο συντονιστής διευθυντής καθηγητής Νευροχειρουργικής κ. Αντώνης Βάκης.
Η ομάδα του τμήματος
Η ομάδα του τμήματος αποτελείται από διακεκριμένους και έμπειρους μεγαλύτερους νευροχειρουργούς και ενθουσιώδεις, ευσυνείδητους και εργατικούς νεότερους νευροχειρουργούς και ειδικευόμενους. Η Νοσηλευτική επίσης ομάδα αποτελείται από υψηλού επιπέδου νοσηλευτές με βαθιά συναίσθηση του νοσηλευτικού αλλά και του ανθρωπιστικού τους έργου.
Είναι οι: Αντώνης Βάκης, καθηγητής Νευροχειρουργικής Πανεπιστημίου Κρήτης, συντονιστής διευθυντής Νευροχειρουργικής Κλινικής Πα.Γ.Ν.Η., Κυριακή Ζερβάκη, προϊσταμένη, Ανδρέας Γιαννόπουλος, διευθυντής Ε.Σ.Υ, Δημήτρης Καραμπέτσος, διευθυντής Ε.Σ.Υ, Νίκος Χοχλιδάκης, επιμελητής Α’ Ε.Σ.Υ, Κατερίνα Μανωλίτση, επιμελήτρια Ε.Σ.Υ, Χρήστος Τσιτσιπάνης, επιμελητής Ε.Σ.Υ και ο νευροχειρουργός Θανάσης Μπουντουτσίδης.
Επεμβαίνοντας στον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης
Σύμφωνα με τον καθηγητή, σίγουρα κάθε χειρουργός παραβιάζει την ακεραιότητα του ανθρώπινου σώματος προκειμένου να θεραπεύσει την νόσο. Όμως στην περίπτωσή μας δεν θα επέμβουμε σε ένα οποιοδήποτε όργανο του σώματος το οποίο σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητο για την διατήρηση της ζωής και της υγείας. Θα επέμβουμε στον ίδιο τον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης, θα αγγίξουμε την φαινομενικά ομοιόμορφη μάζα ιστού η οποία όμως στην πραγματικότητα κρύβει την ίδια την ψυχή, την συνείδηση, την βούληση, την προσωπικότητα, τα συναισθήματα, τα όνειρα, τους φόβους, τις αγάπες τα μίση, την ικανότητα για επικοινωνία, για αίσθηση, για κίνηση κάθε ανθρώπου.
Όλα αυτά δεν βρίσκονται κάπου αλλού, βρίσκονται εκεί, κάτω από το χειρουργικό σου μικροσκόπιο. Αυτή λοιπόν η γνώση είναι που δημιουργεί το ηθικό δέος, την αίσθηση ότι κάτι λείπει και πάντα θα σου λείπει μέχρι… θα δούμε παρακάτω μέχρι πότε…
Μέχρι τότε που το ευρύτερο πεδίο των νευροεπιστημών θα κατορθώσει να χαρτογραφήσει στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό τις εγκεφαλικές λειτουργίες, μέχρι τότε που η βιοτεχνολογία θα θέσει στην διάθεσή μας ακριβέστερα μέσα καταγραφής των λειτουργιών αυτών. Στα παραπάνω συμβάλλει σημαντικά και η Νευροχειρουργική η ίδια σαν πράξη με τα δεδομένα που προσφέρει αλλά και με τους προβληματισμούς που θέτει”.
Τα αντικείμενα του νευροχειρουργού
Η Νευροχειρουργική ως χειρουργική ειδικότητα ασχολείται με χειρουργικές παθήσεις του εγκεφάλου, του κρανίου, της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού καθώς επίσης και με μη χειρουργικές παθήσεις, δηλαδή με λειτουργικές βλάβες του εγκεφάλου μέσω τεχνικών που τροποποιούν την λειτουργία νευρωνικών κυκλωμάτων. Η ανάπτυξη της Νευροχειρουργικής, όπως και της Ιατρικής συνολικά, συμβαδίζει με την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Η χρήση όλο και πιο εξειδικευμένης τεχνολογίας με διεπιστημονική συνεργασία πλήθους διαφορετικών τομέων γίνεται όλο και πιο απαραίτητη για την διάγνωση, τον προεγχειρητικό σχεδιασμό και την τελική αντιμετώπιση. Οι επιμέρους κλάδοι της Νευροχειρουργικής μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:
Χειρουργική τραύματος
Οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις είναι δυστυχώς ακόμα σε πολύ υψηλά επίπεδα. Όμως και η αποκτηθείσα εμπειρία είναι σε πολύ υψηλά επίπεδα. Οι επεμβάσεις που πραγματοποιούνται καλύπτουν όλο το φάσμα των κακώσεων εγκεφάλου και της αποκατάστασης κρανίου αλλά και κρανιοπροσωπικών κακώσεων συχνά σε συνεργασία και με την Γναθοχειρουργική Κλινική. Έχει επίσης αναπτυχθεί ειδική πατενταρισμένη φρέζα για την αποκατάσταση του κρανίου. Η ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του κρανιοεγκεφαλικού ασθενούς δεν θα ήταν δυνατή χωρίς την αρμονικότατη συνεργασία με τις μονάδες εντατικής θεραπείας (ενηλίκων και παίδων).
Η προηγμένη νευροπαρακολούθηση που χρησιμοποιούμε ευρέως (μετρητές ενδοκράνιας πίεσης, κοιλιοστομίες, διακρανιακό Doppler) έχουν σαν αποτέλεσμα την βελτίωση της αποκατάστασης των ασθενών με ποσοστά υψηλότερα από τον διεθνή μέσο όρο. Η άριστη συνεργασία με τις ΜΕΘ βελτιώνει καθοριστικά την πρόγνωση των ασθενών.
Γενική ογκολογία
Η κλινική μας αντιμετωπίζει όλο το φάσμα της χειρουργικής των όγκων εγκεφάλου και νωτιαίου μυελού. Αποτέλεσε το 2003 την πρώτη Νευροχειρουργική κλινική στην Ελλάδα η οποία απέκτησε νευροπλοηγό αυξάνοντας έτσι την ακρίβεια των επεμβάσεων ελαχιστοποιώντας την βλάβη του φυσιολογικού εγκεφαλικού ιστού στις λειτουργικά κρίσιμες περιοχές. Επίσης χρησιμοποιήσαμε ενδοογκική χορήγηση χημειοθεραπείας με ειδικά σχεδιασμένες αντλίες.
Στο ερευνητικό πεδίο έχουμε προχωρήσει σε γονιδιακή έρευνα σε συνεργασία με το εργαστήριο Ιολογίας του Πανεπιστημίου μας. Με τελικό στόχο την δημιουργία εξατομικευμένης θεραπείας, σε συνεργασία με το ΙΤΕ, καλλιεργούμε κύτταρα από γλοιοβλαστώματα τα οποία στην συνέχεια εμφυτεύονται σε πειραματόζωα , όπου μελετάται η βιοχημική τους συμπεριφορά, η ανταπόκριση σε φάρμακα και κατασκευάζονται μαθηματικά μοντέλα συμπεριφοράς επέκτασης των όγκων. Καθοριστική για την διάγνωση και τον προεγχειρητικό σχεδιασμό αποτελεί η Νευροαπεικόνιση. Καθοριστικό επίσης ρόλο έπαιξε η άριστη συνεργασία με το τμήμα νευροαπεικόνισης του Εργαστηρίου Ιατρικής Απεικόνισης.
Εν εγρηγόρσει νευροχειρουργική
Η τεχνική αυτή εφαρμόζεται επίσης εδώ και αρκετά χρόνια στο νοσοκομείο μας για αφαίρεση όγκων εγκεφάλου σε λειτουργικά σημαντικές περιοχές του εγκεφάλου, κυρίως στον αριστερό κροταφικό λοβό όπου βρίσκεται το κέντρο της ομιλίας. Η αφαίρεση κοντά στις κρίσιμες περιοχές γίνεται με τον ασθενή σε εγρήγορση, ενώ ταυτόχρονα διενεργείται εξειδικευμένη νευροφυσιολογική καταγραφή με χαρτογράφηση των φλοιϊκών δυναμικών και ηλεκτρικό ερεθισμό, νευροψυχολογικές δοκιμασίες και οριοθέτηση με χρήση νευροπλοηγού και διεγχειρητικού υπερηχογράφου. Η όλη επέμβαση απαιτεί εξειδικευμένη αναισθησιολογική υποστήριξη πριν και κατά την επέμβαση, η οποία υπάρχει χάρις στο εξειδικευμένο προσωπικό του τμήματος Αναισθησιολογίας.
Χειρουργική βάσης κρανίου
Αφορά κυρίως αφαίρεση όγκων από δυσπρόσιτες περιοχές στην βάση του κρανίου (υπόφυση, οπίσθιος βόθρος, εγκεφαλικό στέλεχος). Αυτές οι επεμβάσεις πραγματοποιούνται εδώ και πολλά χρόνια στην Κλινική μας, το πιο πρόσφατο διάστημα χάρις στην συνεργασία μας με την ΩΡΛ Κλινική πραγματοποιούνται και ενδοσκοπικές, ενδορρινικές επεμβάσεις της περιοχής της υπόφυσης.
Αγγειακή Νευροχειρουργική
Με την αγορά σύγχρονου αγγειογράφου καθίσταται δυνατή πλέον η ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των αγγειακών παθήσεων (ανευρύσματα, δυσπλασίες κ.λ.π) ενδοαγγειακά από το Τμήμα Επεμβατικής Ακτινολογίας, αλλά βελτιώνεται και η ποιότητα της χειρουργικής αντιμετώπισης.
Λειτουργική Νευροχειρουργική
(Σπαστικότητα, πόνος, δυσκινησίες, επιληψία)
Εξειδικευμένη νευροχειρουργική υπηρεσία η οποία παρέχεται πλήρως και συνίσταται στην στερεοτακτική εμφύτευση ηλεκτροδίων σε πυρήνες του εγκεφάλου με στόχο την αντιμετώπιση δυσκινησιών, κυρίως της νόσου του Parkinson, σε εμφύτευση αντλιών συνεχούς ενδοραχιαίας έγχυσης για την αντιμετώπιση σπαστικότητας και πόνου και σε εμφύτευση διεγερτών του πνευμονογαστρικού νεύρου για τη αντιμετώπιση μορφών Επιληψίας.
Δεν θα ήταν δυνατή χωρίς την καθοριστική συμβολή της Νευρολογικής Κλινικής.
Χειρουργική ογκολογία σπονδυλικής στήλης και νωτιαίου μυελού
Χειρουργική διαταραχών κυκλοφορίας εγκεφαλονωτιαίου υγρού
Ανάμεσα στις πολλαπλές εφαρμογές αποκατάστασης της κυκλοφορίας του Ε.Ν.Υ, οι οποίες πολλές φορές αφορούν σε νόσους οξείες και απειλητικές για την ζωή του ασθενούς (οξεία υδροκεφαλία), πρέπει να αναφερθούν και οι αρκετές περιπτώσεις αντιμετώπισης της μοναδικής, μέχρι σήμερα, αντιμετωπίσιμης μορφής άνοιας (υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης).
Χειρουργική εκφυλιστικών παθήσεων σπονδυλικής στήλης
Αφορά ευρύ πεδίο εκφυλιστικών παθήσεων της Σπονδυλικής Στήλης οι οποίες κατά κανόνα αντιμετωπίζονται με ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους. Καθοριστική και εδώ είναι η συμβολή του εξειδικευμένου προσωπικού για τις παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος του εργαστηρίου Ιατρικής απεικόνισης.
Παιδονευροχειρουργική
Πραγματοποιείται σχεδόν όλο το φάσμα των παιδονευροχειρουργικών επεμβάσεων με άριστη συνεργασία της Παιδοαιματολογικής, της Παιδιατρικής Κλινικής και της ΜΕΘ παίδων.
Πάνω από 500 ιατρικές πράξεις ετησίως
Η Κλινική αντιμετωπίζει όλο το φάσμα των νευροχειρουργικών επεμβάσεων και πρωτοπορεί στην αντιμετώπιση δύσκολων ογκολογικών περιστατικών τόσο στο χειρουργικό, όσο και στο ερευνητικό επίπεδο. Πρωτοπορεί επίσης στον τομέα της Λειτουργικής Νευροχειρουργικής για αντιμετώπιση νόσου Πάρκινσον, επιληψίας, σπαστικότητας και πόνου. Κάθε χρόνο πραγματοποιούνται περίπου 500 ετησίως από όλο το φάσμα της Νευροχειρουργικής. Στην Κλινική εξετάζεται επίσης πλήθος ασθενών σε 4 πρωινά και 3 απογευματινά ιατρεία εβδομαδιαίως.
Εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο
Σύμφωνα με τον συντονιστή διευθυντή, στον ερευνητικό τομέα σε συνεργασία με το Ι.Τ.Ε αναπτύσσεται εδώ και πολλά χρόνια ογκολογική έρευνα όπως περιγράφεται παραπάνω στο κομμάτι της Ογκολογίας.
Σε συνεργασία με το ερευνητικό κέντρο Δημόκριτος ερευνώνται διαδικασίες για την συμβολή στην ανάπτυξη Τεχνητής Νοημοσύνης. Η Κλινική μας συμμετέχει επίσης σε πολλές διεθνείς πολυκεντρικές μελέτες. Επιπλέον στον εκπαιδευτικό τομέα έχουν διοργανωθεί τρία διεθνή εκπαιδευτικά workshop και δύο πανελλήνια φοιτητικά συνέδρια νευροεπιστημών με την συμμετοχή και διακεκριμένων νευροεπιστημόνων.
Μέσω της διδασκαλίας των μαθημάτων της Νευροανατομίας και της Νευροχειρουργικής έχουν οργανωθεί πολυάριθμες ομάδες φοιτητών μας (Neuroteam) οι οποίες ασχολούνται με έρευνα και εκπαίδευση έχοντας ήδη παρουσία στον διεθνή χώρο με δημοσιεύσεις, ανακοινώσεις και βραβεία. Η ομάδα αυτή πλαισιώνεται επίσης και με εξωτερικούς συνεργάτες διαφόρων γνωστικών πεδίων προσδίδοντας έτσι και τα χαρακτηριστικά της διεπιστημονικότητας.
Κάθε χρόνο εκπαιδεύονται επίσης φοιτητές από άλλες χώρες και ή κλινική είναι εγγεγραμμένη στην Ευρωπαϊκή Νευροχειρουργική Εταιρεία (EANS) σαν εκπαιδευτικό κέντρο ειδικευομένων από άλλες χώρες. Η Νευροχειρουργική αποτελεί μια ταχέως εξελισσόμενη χειρουργική ειδικότητα και ταυτόχρονα καταλαμβάνει όλο και πιο βαρύνουσα θέση στο ευρύτερο πεδίο των Νευροεπιστημών. Αποτελεί πρόκληση για την Σχολή μας η περαιτέρω ανάπτυξη και επέκταση του γνωστικού αυτού πεδίου».
Οι ανάγκες και ο σχεδιασμός για το αύριο
Οι νευροχειρουργοί χρειάζονται περισσότερο χειρουργικό χρόνο, καθώς σήμερα περίπου 600 ασθενείς βρίσκονται σε λίστα αναμονής, ενώ ο κ. Βάκης σημειώνει: «Aπαιτείται ταχύτερη μεταφορά των τραυματιών από απομακρυσμένες περιοχές της Κρήτης. Εδώ προτείνεται η από αέρος μεταφορά με ένα μόνιμα διαθέσιμο ελικόπτερο σε απευθείας τριτοβάθμιο νοσοκομείο κατά την κρίση του ιατρού που θα στελεχώνει το εναέριο μέσο.
Στελέχωση του τμήματος φυσιοθεραπείας
με φυσιοθεραπευτές και λογοθεραπευτές δεδομένου ότι οι ανάγκες των νευροχειρουργικών ασθενών είναι ιδιαίτερα αυξημένες.
Ίδρυση Κλινικής φυσικής αποκατάστασης
Διεύρυνση των χώρων της Κλινικής
και αύξηση του Νοσηλευτικού προσωπικού με κύριο στόχο την καλύτερη κατανομή των ασθενών για τον περιορισμό των λοιμώξεων.
Εφοδιασμός με τελευταίας τεχνολογίας
εξοπλισμό για την επίτευξη του μέγιστου δυνατού επιπέδου ασφάλειας και αποτελεσματικότητας των επεμβάσεων.
Αύξηση του διαθέσιμου χειρουργικού χρόνου, ο οποίος κρίνεται ιδιαίτερα ανεπαρκής. Να σημειωθεί ότι σήμερα 600 περίπου ασθενείς περιμένουν στη λίστα αναμονής».