Την υπερτροφή της Κρήτης, με τα πιο αγνά όσπρια που παράγονται στο νησί, είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν όσοι βρέθηκαν την Κυριακή στην Μονή Καλλέργη. Μαζί με αυτήν το παραδοσιακό και παντανόστιμο εφτάζυμο ψωμί που ζυμώθηκε και ψήθηκε στον πρόσφατα κατασκευασμένο παραδοσιακό ξυλόφουρνο της Μονής αλλά και πλήθος νηστίσιμων εδεσμάτων που ετοίμασαν οι άνθρωποι της Μονής Καλλέργη και του Φεστιβάλ Κρητικής κουζίνας.
Τα ψαροκόλυβα ή φωτοκόλλυβα ή παλικάρια με ισχυρές αναφορές σε παράδοση και θρησκεία, θα μπορούσε να είναι σε αυτές τις τροφές που κάνουν την Κρήτη να ξεχωρίζει όλο και πιο συχνά διεθνώς και είναι πλέον θέμα να την ανακαλύψουν οι απανταχού γευσιγνώστες του πλανήτη. Σε αυτό συμφώνησαν όσοι δοκίμασαν την τροφή που παρασκευάστηκε στη Μονή και προσφέρθηκε στους πιστούς μετά την λειτουργία.
Η αλήθεια είναι πως η μέρα φαινόταν να ξεκινάει άσχημα με βροχή αλλά όταν χρειάστηκε είχε βγει ο ήλιος και όλα έμοιαζαν σαν Άνοιξη στη μέση του Χειμώνα. Μια ακόμα ευτυχής συγκυρία ήταν ότι η παραμονή των Θεοφανείων ήταν Κυριακή και έτσι το τελετουργικό όχι μόνον επέτρεπε αλλά και επέβαλλε την κατανάλωση λαδιού. Έτσι όλοι δοκίμασαν τα φωτοκόλλυβα. Αλλά όχι μόνον οι άνθρωποι αλλά και τα ζώα της Μονής καθώς και διαβατάρικα πουλιά, καθώς η παράδοση θέλει την μέρα της παραμονής Θεοφανείων να ανοίγουν οι ουρανοί και όλα τα ζωντανά του Θεού να αποκτούν ανθρώπινη λαλιά.
Έτσι λαϊκές δοξασίες αναφέρουν πως οι άνθρωποι την μέρα αυτή καλοταΐζουν τα ζώα τους και μάλιστα με την ίδια τροφή που και οι ίδιοι καταναλώνουν χρησιμοποιώντας τα ως «μεσίτες» στο Θεό, για να έχουν ευνοϊκότερη μεταχείριση φροντίζοντας τα υπόλοιπα πλάσματα του στη γη.
Για την δημιουργία των φωτοκόλλυβων χρησιμοποιούνται όλα τα όσπρια, κουκιά, ρεβίθια, φακές, φάβα, σιτάρι, ζέα, φασόλια, μπίζα, παπούλες ή ψαρές και άλλα. Και φυσικά απαιτείται μια διαδικασία αφού δεν βράζουν την ίδια ώρα όλα.
Αφού ολοκληρώθηκε η θεία λειτουργία και τα φωτοκόλλυβα ήδη ήταν έτοιμα ενώ το εφτάζυμο ψήνονταν και σκορπούσε το μοναδικό του άρωμα σε όλη την γύρω περιοχή ο οικοδεσπότης ηγούμενος της Μονής Καλλέργη που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο Αρχιμανδρίτης π. Σίμων καλωσόρισε τους πιστούς και τους κάλεσε να δοκιμάσουν τα φωτοκόλλυβα, όπως προστάζει η παράδοση της μέρας, δοκιμάζοντας και ο ίδιος και μιλώντας με κολακευτικά λόγια για την εξαιρετική τους γεύση.
Σειρά είχε ο Δήμαρχος Μινώα Πεδιάδος Βασίλης Κεγκέρογλου που τίμησε με την παρουσία του την εκδήλωση, δίνοντας συγχαρητήρια στους διοργανωτές και δοκιμάζοντας και ο ίδιος τα φωτοκόλλυβα. Ο ίδιος μίλησε για τις παιδικές μνήμες που του ξύπνησε η διαδικασία και έκανε λόγο για γνώση της παράδοσης που καλό είναι να μεταδίδεται και στους νεότερους.
Για το ιστορικό των φωτοκόλλυβων όπως καταγράφεται, η πρόεδρος του συλλόγου Φεστιβάλ Κρητικής Κουζίνας Λένα Ηγουμενάκη τόνισε: «Το έθιμό των φωτοκόλλυβων συνδέεται με την ημέρα του αγιασμού του υδάτινου στοιχείου, βασικού συστατικού του ανθρωπίνου σώματος και της ζωής. Συνδέεται επίσης με το πανάρχαιο έθιμο των «καθαρμών» και των «εξαγνισμών». Αξίζει να σημειωθεί ότι εκτός από τον αγιασμό που κάνει ο ιερέας σε όλους τους χώρους κάθε σπιτιού, η νοικοκυρά πετά φωτοκόλλυβα στα ζώα του στάβλου, στο δώμα, στην αυλή του σπιτιού και παραέξω λέγοντας «εσείς πουλιά, αγριόπουλα, φάτε φωτοκόλλυβα από τον κόπο του δούλου του Θεού (αναφέρει το όνομα του νοικοκύρη)». Αλλού λέγονται και πολυσπόρια ή ψαροκόλλυβα ή παλικάρια ή παπούδια της Κρήτης».
Την εξήγηση για το λόγο που ονομάζονται και παλικάρια έδωσε ο πρόεδρος της Λέσχης Αρχιμαγείρων Κρήτης Τάσος Παπαδάκης τονίζοντας: «παλικάρια τα έλεγαν όταν τα έτρωγαν με λάδι, όπως την Κυριακή που πέρασε, γιατί είναι ακόμα πιο δυναμωτικά».
Ο ίδιος τόνισε ότι πρόκειται για μια πραγματική υπερτροφή της Κρήτης που δεν έχει γίνει ιδιαίτερα γνωστή και εκτίμησε ότι οι μεγάλες γαστρονομικές σελίδες, όπως η Taste Atlas, θα δώσουν στα φωτοκόλλυβα μια περίοπτη θέση δίπλα στα πιάτα που ανακοίνωσε πρόσφατα ότι ξεχωρίζουν όπως είναι ο Κρητικός ντάκος.
Στη δράση συμμετείχαν, το Προεδρείο του ΦΕ.Κ.Κ. Λένα Ηγουμενάκη και Αγγελική Πρινάρη, τα μέλη Λάμπρος Βαμβακάς, Δέσποινα Μερκουλίδου, Μαρία Νηστικάκη, Μαρία Καρουζάκη, Μαρία Κουτσαντωνάκη, Πελαγία Καρουζάκη, Μαρία Καλυκάκη, Αριστέα Αποστολάκη, Αργυρώ Μαραβελάκη, Βούλα Καρουζάκη, η Πρόεδρος της Κοινότητας Καστελλίου Μαρία Σκουλούδη και ο Πρόεδρος του Π.Σ. Καστελλίου Στέλιος Παπαδάκης. Επίσης Προϊσταμένη του Τμήματος Τουρισμού της Περιφέρειας Κρήτης Ελένη Βουγιουκαλάκη, ο Τάσος Παπαδάκης – Executive Chef / Πρόεδρος της Λέσχης Αρχιμαγείρων Κρήτης και ο Γεώργιος Απλαδάς – Λέκτορας στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Τουρισμού του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου.