Μεγάλο ποσοστό 15χρονων δηλώνουν ενεργά σεξουαλικά άτομα, τι ξέρουν όμως τα παιδιά στην Κρήτη για την συναίνεση στο σεξ, ότι δηλαδή δεν είναι υποχρεωμένοι να κάνουν κάτι αν δεν το θέλουν;
“Ελάχιστα πράγματα και αυτό πρέπει να αλλάξει” λέει στην “Π” η εκπαιδευτικός Μαργαρίτα Γερούκη, μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής για την σεξουαλική εκπαίδευση της Παγκόσμιας Ενωσης για την σεξουαλική υγεία και πρόεδρος του μη κερδοσκοπικού σωματείου Ασφαλή και Ξένοιαστα Παιδιά Τώρα.
Αφορμή για αυτή την συνέντευξη είναι η εκδήλωση που οργανώνεται την Παρασκευή 22 Σεπτεμβρίου στις 6μ.μ. στο Πολιτιστικό Κέντρο Ηρακλείου με θέμα “Συναίνεση” υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Κρήτης.
Η συζήτηση με την κα Γερούκη που μας εξηγεί τι πρέπει να γνωρίζουν τα παιδιά, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί, ακολουθεί:
“Τι εικόνα έχετε στην Κρήτη για την σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων, είναι σε μεγάλη έκταση, μεγαλύτερη από αυτή που πιστεύουμε;
Σεξουαλική κακοποίηση είναι ένας όρος ομπρέλα που εμπεριέχει κάθε μορφή έμφυλης βίας, καταναγκασμού σε ανεπιθύμητες συμπεριφορές και πράξεις και παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αφορούν το σώμα και την προσωπικότητα του ατόμου. Δυστυχώς στατιστικά ειδικά για την Κρήτη δεν έχουμε καθώς πολλές φορές στη χώρα μας αποφεύγουμε να αγγίξουμε τα θέματα που μας «πληγώνουν». Έχουμε όμως μια γενικότερη εικόνα, η οποία δείχνει ότι η βία στις διαπροσωπικές σχέσεις είναι φαινόμενο με σοβαρές διαστάσεις. Για να σας δώσω μερικά ελληνικά στοιχεία από μια μεγαλύτερη έρευνα την «Balkan Epidemiological Study on Child Abuse and Neglect-BECAN» ένα περίπου στα έξι παιδιά στη χώρα μας αναφέρει κάποιας μορφής ανεπιθύμητης σεξουαλικής εμπειρίας υπό μορφή παραβίασης. Για ένα στα δεκατρία παιδιά η εμπειρία εμπεριείχε και σωματική επαφή. Με βάση την ίδια έρευνα, αύξηση στην έκθεση σε σεξουαλική παραβίαση, με ή χωρίς σωματική επαφή, παρατηρείται στις τάξεις Γυμνασίου και Λυκείου. Δεν μιλούμε λοιπόν μόνο για τη σεξουαλική κακοποίηση από ενήλικες σε ανήλικους, αυτή αποτυπώνεται στο 16% στην Ελλάδα, αλλά επίσης θα πρέπει να μας απασχολήσουν τα φαινόμενα βίας και οι κάθε είδους «κακοποιητικές» σχέσεις και συμπεριφορές που εκδηλώνονται μεταξύ των ίδιων των νέων.
Τι γνωρίζουν τα παιδιά στην Κρήτη για την συναίνεση στο σεξ;
Θα έλεγα, με το χέρι στην καρδιά, ότι γνωρίζουν ελάχιστα πράγματα. Και δεν έχει να κάνει με την Κρήτη αλλά με την Ελλάδα γενικότερα αυτή η απύθμενη άγνοια. Επίσης ότι πολλά από αυτά που γνωρίζουν, τις περισσότερες φορές προέρχονται από την έκθεσή τους σε κάθε είδους πορνογραφικό υλικό! Τα έχουμε συζητήσει και παλαιότερα, αλλά δυστυχώς πάλι θα πρέπει να τονίσω ότι όσο εμείς οι μεγάλοι (γονείς και εκπαιδευτικοί) δε δίνουμε στα παιδιά μας τα σωστά μαθήματα, τα παιδιά μας αναγκάζονται να καλύπτουν τα «κενά» με ό,τι υπάρχει «εκεί έξω».
Ούτε για τη συναίνεση, τη σωματική αυτονομία και την αυτενέργεια ως έννοιες και βασικές προϋποθέσεις για ασφαλείς και υγιείς σχέσεις γνωρίζουν, ούτε είχαν ευκαιρία να συζητήσουν για όλα αυτά σε ένα παιδαγωγικό πλαίσιο που θα τα βοηθήσει να καταλάβουν τα συναισθήματά τους από τη μια μεριά, τα δικαιώματά τους από την άλλη και το ρόλο της σωστής επικοινωνίας. 26,4% των δεκαπεντάχρονων Ελληνόπουλων δηλώνουν σεξουαλικά ενεργά άτομα και ταυτόχρονα από αυτά τα παιδιά, ένα στα 5 κορίτσια και ένα στα 13 αγόρια απαντούν σχετικά με την πρώτη ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή τους, είτε ότι δεν ήθελαν πραγματικά να συμβεί, είτε ότι θα προτιμούσαν να έχει συμβεί αργότερα. Τι λέτε λοιπόν; Δε χρειάζεται να μιλήσουμε μαζί τους πριν κάνουν πράγματα τα οποία δεν θα ήθελαν ακριβώς να κάνουν;
Τι θα πρέπει να ξέρουν;
Πρέπει καταρχήν να ξέρουν τα δικαιώματά τους, να μπορούν να αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους σε κάθε συγκεκριμένη στιγμή, να μπορούν να επικοινωνήσουν σωστά τις ανάγκες τους και κυρίως να κατανοήσουν ότι πίσω από τη συναίνεση κρύβεται ο σεβασμός. Ο σεβασμός που αφορά τον εαυτό και τους άλλους.
Θα πρέπει να ξέρουν ότι κάθε κατάσταση στην οποία δε νιώθουν καλά είναι μια κατάσταση που έχουν κάθε δικαίωμα να εγκαταλείψουν. Πρέπει ταυτόχρονα να μάθουν να δείχνουν ενσυναίσθηση. Να μπορούν να καταλάβουν πότε κάποια συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα συναίνεσης και πότε εξαναγκασμού. Επίσης να νιώσουν ενδυναμωμένα ώστε σε καταστάσεις στις οποίες νιώθουν εγκλωβισμένα, να μπορούν να αναζητήσουν βοήθεια και υποστήριξη από τους κατάλληλους ανθρώπους. Η συναίνεση ως προϋπόθεση υγειών σχέσεων (και φυσικά δεν αναφερόμαστε μόνο στις ρομαντικές ή σεξουαλικές σχέσεις) είναι μια άσκηση σε αξιακό επίπεδο.
Τι εννοώ, τα παιδιά μας θα πρέπει να μάθουν να δέχονται και την απόρριψη καθώς και αυτή είναι κομμάτι της ζωής. Σίγουρα σε κανέναν δεν του αρέσει να απορρίπτεται αλλά προσπαθούμε να διδάξουμε στα παιδιά ότι η πίκρα που συνοδεύει την απόρριψη (όταν δηλαδή το άλλο άτομο δε συναινεί σε κάτι που προτείνουμε) είναι μικρότερη από την αίσθηση ότι αποδεχόμενοι και σεβόμενοι τη στάση του άλλου έχουμε κάνει το σωστό.
Το γεγονός ότι υπάρχει άγνοια, που οφείλεται;
Οφείλεται στο γεγονός ότι δεν έχουμε κατανοήσει ότι τα παιδιά μας καθημερινά κυριολεκτικά βομβαρδίζονται από μηνύματα για τη σεξουαλικότητα και τις διαπροσωπικές σχέσεις τα οποία αδυνατούν να επεξεργαστούν κριτικά και να κατανοήσουν σε βάθος, με αποτέλεσμα να δρουν με τρόπο που πολλές φορές επηρεάζει αρνητικά την υγεία και την καλή τους κατάσταση.
Πώς μπορεί να αλλάξει αυτό;
Να τα εκπαιδεύσουμε, έτσι μόνο θα αλλάξει αυτό. Η σεξουαλική εκπαίδευση ενισχύει τη συναισθηματική-σεξουαλική νοημοσύνη καθώς και την ικανότητα ανάπτυξης υγειών δεσμών και διαπροσωπικών σχέσεων. Η παιδαγωγικά κατάλληλη σεξουαλική εκπαίδευση συμβάλλει στη μετάδοση, από τα πρώτα χρόνια της σχολικής εκπαίδευσης, ισχυρών μηνυμάτων υπέρ της ισότητας των φύλων, την προώθηση μη στερεότυπων ρόλων των φύλων, την εκπαίδευση σχετικά με τον αμοιβαίο σεβασμό, τη συναίνεση στις σεξουαλικές σχέσεις, τη μη βίαιη επίλυση συγκρούσεων στις διαπροσωπικές σχέσεις και το σεβασμό της προσωπικής ακεραιότητας. Δεν θα θέλαμε τα παιδιά μας να μεγαλώνουν σε ένα τέτοιο κόσμο; Γι’ αυτό και η ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ αποτέλεσε κεντρική θεματική για την Παγκόσμια Ημέρα Σεξουαλικής Υγείας 2023.
Τα παιδιά γνωρίζουν από ποιούς κινδύνους μπορούν να προστατευθούν;
Υπάρχει τόσο μεγάλη σύγχυση λόγω της πληθώρας των αντιφατικών μηνυμάτων που δέχονται τα παιδιά μας που πραγματικά δε νομίζω ότι έχουν αυτό που λέμε «αίσθηση του κινδύνου». Πολλές φορές είναι και η ηλικία, εννοώ η εφηβική ηλικία, που συμβάλλει σε μια αίσθηση του «ακατανίκητου». Κάτι σαν «ναι αυτά συμβαίνουν σε άλλους, σε εμένα αποκλείεται να συμβούν». Από την άλλη το βασικό μήνυμα που οφείλουμε να περάσουμε στα παιδιά και ως εκπαιδευτικοί και ως γονείς είναι ότι πάνω από όλα είμαστε εδώ να τα φροντίσουμε και να τα προστατεύσουμε και να μας έχουν εμπιστοσύνη!
Οι εκπαιδευτικοί τι πρέπει να τα διδάξουν και πώς;
Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να κάνουν παρεμβάσεις που αφορούν την κατάκτηση γνώσεων, ξεκινώντας για παράδειγμα από το τι σημαίνει ηλικία κοινής συναίνεσης, την καλλιέργεια επικοινωνιακών δεξιοτήτων, πώς μπορώ να δώσω, ζητήσω, δεχτώ ή απορρίψω μια πρόταση, και φυσικά την αναγνώριση των αξιών γύρω από την έννοια της συναίνεσης, δηλαδή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και του σεβασμού. Στην εκδήλωση της Παρασκευής οι εκπαιδευτικοί θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν εκπαιδευτικό υλικό που θα τις/τους βοηθήσει σε αυτή την προσπάθεια.
Οι γονείς τι πρέπει να τους πουν;
Οι γονείς μπορούν να εξασκηθούν και οι ίδιοι ώστε να βοηθήσουν τα παιδιά τους. Η συναίνεση άλλωστε δεν αφορά μόνο τις ρομαντικές ή σεξουαλικές σχέσεις. Αφορά κάθε είδους σχέση και η καλλιέργειά της οδηγεί στη δημιουργία μιας κοινωνίας όπου επικρατεί η ισότητα και ο σεβασμός. Οι γονείς μπορούν να παίξουν μεγάλο ρόλο και γι’ αυτό έχουμε φροντίσει στα πλαίσια της εκδήλωσης «ΣυΝΑΙνεση» την Παρασκευή στις 6 το απόγευμα στο Πολιτιστικό Κέντρο Ηρακλείου να πάρουν έναν μικρό οδηγό για τη Συναίνεση ως μέσο πρόληψης της κακοποίησης στα παιδιά.
Αυτό που έχει σημασία είναι να καταλάβουμε ότι γονείς και εκπαιδευτικοί είμαστε σύμμαχοι στην προσπάθεια να έχουμε ασφαλή και ξένοιαστα παιδιά.