Γυρίζει σελίδα το ιστορικό κέντρο του Ηρακλείου, μέσα από την Ειδική Αρχιτεκτονική Μελέτη που δρομολογεί σημαντικές αλλαγές στις όψεις των καταστημάτων στην ευρύτερη περιοχή των Λιονταριών.
Μέσα από τη μελέτη επιχειρείται να εναρμονιστεί η προστασία και ανάδειξη της ιστορικής περιοχής και των μνημείων της με το σύγχρονο τρόπο ζωής και την κάλυψη των σημερινών αναγκών της πόλης. Η μελέτη έχει ήδη πάρει το δρόμο των εγκρίσεων από τις αρμόδιες αρχαιολογικές υπηρεσίες, ενώ το επόμενο διάστημα αναμένεται να παρουσιαστεί και στους καταστηματάρχες του κέντρου για να εκφράσουν τις απόψεις τους.
Τελευταίος σταθμός το Δημοτικό Συμβούλιο το οποίο θα κληθεί να πάρει θέσει σε σχέση με τη νέα πραγματικότητα που σχεδιάζεται να διαμορφωθεί στο κέντρο της πόλης, προκειμένου στη συνέχεια να ψηφίσει την κανονιστική πράξη που απαιτείται για να προχωρήσει η υλοποίηση της μελέτης.
Ειδικότερα η περιοχή που έχει ενταχθεί στη μελέτη που έχει στα χέρια της η Λότζια, καλύπτει όλη την έκταση μελέτης γύρω από το Ο.Τ. 33 (δηλαδή το Δουκικό Ανάκτορο) και το ανατολικό τμήμα του Ο.Τ. 50α δηλ. μεταξύ των οδών Ίδης – Απ. Παύλου η πλ. Νικ. Φωκά – πλ. Καλλεργών – Ανδρόγεω – 25ης Αυγούστου – Αρκολέοντος – Καντανολέοντος – Ταγμ. Τζουλάκη – Ίδης.
Περιλαμβάνει επίσης τον δημόσιο χώρο της πλατείας Ελευθερίου Βενιζέλου με τη βενετσιάνικη κρήνη του Μοροζίνη, δηλαδή τα «Λιοντάρια», ενώ τμήμα της εφάπτεται στο νότιο άκρο του πάρκου Θεοτοκοπούλου, που αποτελεί σημαντικό χώρο πρασίνου της πόλης του Ηρακλείου.
Η σημερινή κατάσταση της περιοχής
Σύμφωνα με τη μελέτη, τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες , η εικόνα της περιοχής μελέτης αλλοιώθηκε σημαντικά από επεμβάσεις στα κτήρια και τον δημόσιο χώρο.
Ειδικότερα μετά το 1960, κατ’επέκταση της αρχικής κεραμοσκεπής των καταστημάτων του Ο.Τ. 33, προστέθηκε στέγαστρο πλάτους 2.00μ. περίπου, αφαιρέθηκαν τα κεραμίδια που επικάλυπταν τη στέγη και τοποθετήθηκαν ακαλαίσθητες επιγραφές και ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις με αποτέλεσμα τη σημαντική αλλοίωση της μορφής του κτιριακού συγκροτήματος. Από τη δεκαετία του 1950 μέχρι και το 1970, όλη η δυτική και τμήμα της νοτιοδυτικής πλευράς του οικοδομικού τετραγώνου, που κάποτε καταλάμβανε το ανάκτορο, ανοικοδομήθηκε, με συνέπεια το 1/3 περίπου του συνόλου του να έχει πλήρως αλλοιωθεί.
Όπως είναι γνωστό, τον Ιούνιο του 2017 κατέρρευσε τμήμα της πρόσοψης του ορόφου κτηρίου του Ο.Τ. 33. Ακολούθησε καθαίρεση τμημάτων του ορόφου δύο ιδιοκτησιών. Το ιστορικό περιβάλλον της περιοχής μελέτης έχει αλλοιωθεί σημαντικά λόγω της ανεπιτυχούς συνύπαρξης των σύγχρονων χρήσεων εμπορίου και αναψυχής με το υφιστάμενο ιστορικό περιβάλλον.
Ως κύρια μειονεκτήματα της υφιστάμενης κατάστασης επισημαίνονται στη μελέτη, η οπτική «ακαταστασία» που δημιουργείται από τη χρήση πολλαπλών στοιχείων με διαφορετική αισθητική και τεχνολογία κατασκευής, η «προχειρότητα» των κατασκευών που επιδεινώνει την παραπάνω εικόνα, η απουσία στοιχείων οριοθέτησης της επέκτασης των καταστημάτων στον δημόσιο χώρο και η απόκρυψη μεγάλου τμήματος των υφιστάμενων κτηρίων, ορισμένα από τα οποία έχουν ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και ιστορική αξία.
Η στόχευση της μελέτης
Μέσα από τη μελέτη που ανέθεσε ο Δήμος και σήμερα καλείται να την υλοποιήσει, η βαθύτερη στόχευση είναι μια εκσυγχρονισμένη ανάπλαση που θα έχει παράλληλη σύνδεση και αναφορά στο ιστορικό περιβάλλον της πόλης. Η μελέτη βασίστηκε κύρια στον σχεδιασμό παρεμβάσεων που θα εναρμονίζονται αισθητικά με το υφιστάμενο περιβάλλον και θα σέβονται το ιστορικό του πλαίσιο, καθώς και την ιδιαιτερότητα της υπό μελέτη περιοχής ως δυναμικού πυρήνα του ιστορικού κέντρου της πόλης.
Η μελέτη είναι η πρόταση που καταθέτει ο Δήμος προς τους καταστηματάρχες του κέντρου σε σχέση με τις παρεμβάσεις που θα πρέπει να γίνουν στις όψεις των καταστημάτων τους, ώστε να αναδειχτεί η ιστορική ταυτότητα της περιοχής, να περιφρουρηθεί η προστασία των μνημείων, να αναβαθμιστεί η αισθητική του δημοσίου χώρου, να ενισχυθεί η ασφάλεια και η ελκυστικότητα των κοινόχρηστων χώρων και να διευκολυνθεί η λειτουργία των επιχειρήσεων οι οποίες δραστηριοποιούνται στη περιοχή αλλά και την διέλευση και παραμονή επισκεπτών και κατοίκων.
Σύμφωνα με τον αρμόδιο αντιδήμαρχο τεχνικών έργων Γιάννη Αναστασάκη, «στόχος του έργου είναι η απόδοση μιας εκσυγχρονισμένης ανάπλασης με παράλληλη σύνδεση και αναφορά στο ιστορικό περιβάλλον της πόλης.
Σημαντικό ρόλο κατά την εκπόνηση της μελέτης διαδραμάτισαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής μελέτης, η πολιτιστική και αρχιτεκτονική κληρονομιά του τόπου, οι υφιστάμενες χαράξεις και όρια, αλλά και οι παγιωμένες χρήσεις από τους κατοίκους.
Η μελέτη βασίστηκε κύρια στον σχεδιασμό παρεμβάσεων που θα εναρμονίζονται αισθητικά με το υφιστάμενο περιβάλλον και θα σέβονται το ιστορικό του πλαίσιο, καθώς και την ιδιαιτερότητα της υπό μελέτη περιοχής ως δυναμικού πυρήνα του ιστορικού κέντρου της πόλης. Απαραίτητο πάντα να τηρείται η αρχή της αντιστρεψιμότητας.
Η πρόταση λοιπόν θα πρέπει πάντα να δίνει τη δυνατότητα μελλοντικής αναίρεσής της. Επιπλέον, οι επεμβάσεις και οι προσθήκες πρέπει να γίνονται με τρόπο ώστε να μην οδηγούν σε μια κακή μίμηση του παραδοσιακού, για λόγους μόνο οπτικής ομοιότητας, αλλά να αποτελούν προτάσεις σύγχρονες, τόσο από άποψη μορφολογίας όσο και υλικών».
Οι προτάσεις
Στο πλαίσιο εκπόνησης της μελέτης κρίθηκε αναγκαία η εφαρμογή μέτρων που κλιμακώνονται ως προς την αυστηρότητά τους ανάλογα με τη γειτνίασή τους με σημαντικά στοιχεία του πολιτιστικού και ιστορικού περιβάλλοντος. Αυστηρότερα μέτρα προτείνονται περιμετρικά της κρήνης Μοροζίνη και της Loggia όπου εντοπίζεται και το εντονότερο πρόβλημα αλλοίωσης.
Να φύγουν τα κάγκελα από τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου
Σε ό,τι αφορά την Βασιλική του Αγίου Μάρκου, προτείνεται να απομακρυνθούν τα υφιστάμενα μεταλλικά κιγκλιδώματα. Είναι θεμιτό να εξεταστεί επίσης μελλοντικά η αποκατάσταση του μιναρέ στην αρχική του μορφή με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία τεκμηρίωσης. Το έργο θα μπορούσε να εκτελεστεί με Προγραμματική σύμβαση του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Δήμου Ηρακλείου.
Δύο εναλλακτικές για τη διαμόρφωση του Δουκικού Ανάκτορου
Για το πλέον ανομοιόμορφο και ακαλαίσθητο ισόγειο τμήμα του Ο.Τ. 33 μπροστά από την Κρήνη και την οδό 25ης Αυγούστου εξετάστηκαν δύο εναλλακτικές προτάσεις.
Η εναλλακτική λύση, η οποία προτείνεται προβλέπει τη διατήρηση και αναδιαμόρφωση του υφιστάμενου μεταγενέστερου προβαλλόμενου επιστεγάσματος με ενιαία μορφή, την εφαρμογή κατασκευαστικού και λειτουργικού κανάβου στις όψεις των καταστημάτων με κουφώματα σύγχρονης τεχνολογίας και λιτής μορφής.
Επίσης προτείνει την τοποθέτηση πετασμάτων ελαφριάς κατασκευής για την απόκρυψη του συνόλου των στοιχείων ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού που βρίσκονται στο δώμα των κτηρίων. Η δεύτερη εναλλακτική λύση, προβλέπει την αποκατάσταση του κεραμοσκεπούς στεγάστρου κατά το δυνατό στην αρχική του μορφή και τη διαμόρφωση των όψεων των καταστημάτων με κουφώματα παραδοσιακής μορφής.
Η λύση αυτή περιλαμβάνει, την καθαίρεση της νεώτερης επέκτασης του επιστεγάσματος, την ταυτόχρονη απομάκρυνση και μεταφορά του συνόλου των στοιχείων ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού στο επίπεδο δώμα της οροφής των καταστημάτων.
Επίσης προβλέπει την κατασκευή κτιστού στηθαίου για λόγους απόκρυψης των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων, την επικάλυψη του αρχικού στεγάστρου με κεραμίδια γαλλικού τύπου, την εφαρμογή κατασκευαστικού και λειτουργικού κανάβου στις όψεις των καταστημάτων με ξύλινα κουφώματα υψηλής ενεργειακής απόδοσης σε παραδοσιακή ωστόσο μορφή.
Περιμετρικά των Λιονταριών
Στον δημόσιο χώρο περιμετρικά της κρήνης προτείνεται επιπλέον η απομάκρυνση του επιπρόσθετου αστικού εξοπλισμού που προκαλεί οπτική όχληση, όπως τα νεώτερα καθιστικά και οι επιγραφές ιστορικής αναφοράς του μνημείου, αφήνοντας ελεύθερο τον χώρο που περιβάλλει το μνημείο.
Στα καταστήματα εστίασης που υφίστανται στο άμεσο περιβάλλον της κρήνης και του δημαρχείου προτείνεται η πλήρης απομάκρυνση των προβαλλόμενων τεντών και στεγάστρων με στόχο τη βελτίωση των οπτικών φυγών .
Για τη σκίαση του χώρου προτείνεται η τοποθέτηση ανοιγοκλειόμενων ομπρελών , που αποτελεί συνήθη πρακτική στη διαμόρφωση ιστορικών κέντρων άλλων ευρωπαϊκών πόλεων. Στο πλαίσιο επαναφοράς των αρχικών όψεων του Ο.Τ. 33, δύναται να εξεταστεί μελλοντικά η δυνατότητα παροχής κινήτρων για την ανακατασκευή του καθαιρεθέντος διώροφου κτίσματος στην αρχική του μορφή.
Στο πάρκο Θεοτοκόπουλου
Στον υπαίθριο χώρο που περικλείει το Πάρκο Θεοτοκοπούλου και με στόχο τη βέλτιστη οργάνωση των τραπεζοκαθισμάτων, που αποκρύπτουν σήμερα την εικόνα του πάρκου προτείνεται η κατασκευή περγκολών ελαφριάς και ενιαίας κατασκευαστικής μορφής που θα οριοθετούν την έκταση ανάπτυξης των τραπεζοκαθισμάτων αποτρέποντας την άναρχη τοποθέτησή τους στον δημόσιο χώρο.
Ως μέσο περιορισμού της επέκτασης των τραπεζοκαθισμάτων θα μπορούσε να εξεταστεί η τοποθέτηση ανθοδόχων. Η κατασκευή των στεγάστρων προτείνεται να γίνει από ορθογωνικές διατομές αλουμινίου με παράλληλη πρόβλεψη ενσωμάτωσης ανοιγοκλειόμενων υαλοστασίων ύψους έως 2.00μ.
Επισημαίνεται ότι η προτεινόμενη νέα θέση του στεγάστρου στη βορειοδυτική γωνία του πάρκου συνεπάγεται την ανάλογη μεταφορά του οδηγού όδευσης τυφλών. Σε ό,τι αφορά τους λογοτύπους των καταστημάτων, εν γένει προτείνεται να επιβληθούν λιτές μορφές μικρού μεγέθους, στο ανώτερο τμήμα των υαλοπετασμάτων βιτρίνας.
Σε καταστήματα λιανικού εμπορίου ή εστίασης που βρίσκονται σε απόσταση από την κρήνη και το δημαρχείο, θα μπορούσαν επίσης να τοποθετούνται καλαίσθητες επιγραφές μικρού μεγέθους κάθετα στις όψεις των κτηρίων.
Ομπρέλες στα καταστήματα στην περιοχή της Λότζια και των Λιονταριών
Ανοιγοκλειόμενες ομπρέλες δαπέδου προτείνει η μελέτη στον ευρύτερο χώρο της κρήνης και του Δημαρχείου σε δύο διαστάσεις πλάτους 3.50μ. και 4.00μ αναλόγως με τον διατιθέμενο χώρο.
Επισημαίνεται ότι στη συμβολή των οδών Ελευθερίου Βενιζέλου και Τζουλάκη, κρίθηκε σκόπιμο να καταργηθούν οι παραχωρημένοι χώροι σε επαφή με το Ο.Τ. 50Α, με τρόπο ώστε να είναι δυνατή η πρόσβαση πυροσβεστικού οχήματος και δεδομένης της στενότητας του χώρου λόγω συνύπαρξης σημαντικών στοιχείων υψηλής φύτευσης.