Ο μαυροσκούφης πλέον ως αναπαραγόμενο είδος έχει καταλάβει όλη την Κρήτη, ενώ ο κοκκινολαίμης μας επισκέπτεται με όλο και λιγότερους πληθυσμούς τον χειμώνα…
Είναι ορισμένα μονάχα από τα ενδιαφέροντα στοιχεία που θα δώσει ο βιολόγος – ορνιθολόγος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, κ. Μιχάλης Δρετάκης, στην ομιλία του με θέμα «Ορνιθοπανίδα της Κρήτης: Ποικιλότητα, Διαχείριση πληθυσμών και τάσεις στην εποχή της κλιματικής κρίσης».
Η ομιλία, που απευθύνεται σε παιδιά, και όχι μόνο, και θα είναι απόλυτα κατανοητή για το ευρύ κοινό, θα γίνει αύριο, Κυριακή, στις 11.30 το πρωί στο ΜΦΙΚ, στο πλαίσιο των διήμερων εκδηλώσεων που οργανώνονται σήμερα και αύριο και έχουν δωρεάν είσοδο για το κοινό.
Παράλληλα θα γίνει εργαστήριο ορνιθοπανίδας για παιδιά, για την εξοικείωση με τα διάφορα είδη των πουλιών. Θα μιλήσει για όσα μένουν μόνιμα στο νησί, όσα μεταναστεύουν, αναπαράγονται εδώ και μετά φεύγουν. Άλλα έρχονται φθινόπωρο, περνούν τον χειμώνα εδώ και φεύγουν άνοιξη και κάποια περνάνε εδώ την άνοιξη ως το φθινόπωρο. Έχουμε, ακόμα, και εισβολικά είδη, ξενικά που έχουν αρχίσει και επεκτείνονται και στην Κρήτη.
Η κλιματική αλλαγή και η άνοδος της θερμοκρασίας έχουν συντελέσει στο εξής: έχουν μειωθεί οι πληθυσμοί των πουλιών που έρχονται τον χειμώνα στην Κρήτη, κυρίως για κάποια υδρόβια είδη που διαχειμάζουν σε υγροτόπους, όπως η φαλαρίδα και διάφορα είδη από αγριόπαπιες, αλλά και χαραδιόμορφα πουλιά, που ζουν κοντά στο νερό, όπως ο κοκκινοσκέλης και η καλημάνα. Μικρά στρουθιόμορφα, ωδικά πουλιά, κυρίως, τα βλέπαμε παλιά σε πολύ μεγαλύτερη αφθονία, όπως τον κοκκινολαίμη.
Ήταν γεμάτα τα πάρκα και οι κήποι του Ηρακλείου, συναντούσαμε σχεδόν παντού και τον καρβουνιάρη, όμως πλέον, όσο η κλιματική αλλαγή εντείνεται και ανεβαίνει η θερμοκρασία της γης, παραμένουν βορειότερα σε άλλες περιοχές, δεν αισθάνονται την ανάγκη να κατέβουν πιο νότια. Πάντως ένας μικρός πληθυσμός κοκκινολαίμη αναπαράγεται τα τελευταία 7 χρόνια μέσα στο Ηράκλειο.
Έχουν μειωθεί ακόμα και τα εντομοφάγα πουλιά, που έρχονταν την άνοιξη για να αναπαραχθούν ή να πάνε βορειότερα. Αυτό συμβαίνει σε όλη την Ευρώπη, έχει αναστατωθεί ο κύκλος της ζωής τους που εξαρτάται από τους πληθυσμούς των εντόμων. Τα έντομα έχουν μειωθεί λόγω της κλιματικής αλλαγής αλλά και των αλλαγών στην καλλιεργήσιμη γη, δεν μπορούν να προσαρμοστούν στις ανθρώπινες παρεμβάσεις στα οικοσυστήματα.
Όσον αφορά στα πουλιά που μένουν μόνιμα στην Κρήτη, δε βλέπουμε σημαντικές αλλαγές. Παρατηρείται, ωστόσο, η επικράτηση του μαυροσκούφη σε σχέση με το αηδόνι αλλά και τον μελωδοτσιροβάκο. Από το 2000 που καταγράφηκε για πρώτη φορά αναπαραγωγή του είδους στην Κρήτη, ο μαυροσκούφης σιγά σιγά επέκτεινε την παρουσία του.
Έκανε «κατάληψη» στα μέρη όπου φώλιαζαν τα αηδόνια (κοιλάδες με πλατάνια) από το χειμώνα και όταν έρχονταν τα αηδόνια την άνοιξη δεν μπορούσαν να τις βρουν. «Ο μαυροσκούφης έχει καταλάβει όλο το νησί σχεδόν, αναπαράγεται παντού, ακόμα και σε καλλιέργειες με λίγα δέντρα. Μέσα σε 20 χρόνια κατέλαβε όλο το νησί», αναφέρει ο κ. Δρετάκης.
Ο επιστήμονας του ΜΦΙΚ εξηγεί πως σήμερα δε χάνονται ολόκληρα είδη αλλά μειώνονται οι πληθυσμοί τους. Είναι καίριας σημασίας να προστατευτεί ο μαυροπετρίτης, καθώς το 85% του παγκόσμιου πληθυσμού του είναι στην Ελλάδα και το 15% από αυτό στην Κρήτη.
Είναι εντομοφάγο αλλά τρέφει τους νεοσσούς του με μικρά πουλιά γιατί χρειάζονται ζωική πρωτεΐνη για την ανάπτυξή τους. Ο μαυροπετρίτης επωφελείται από τα μελτέμια και έτσι μπορεί να κινδυνεύει από την κλιματική αλλαγή που φέρνει περισσότερους καύσωνες και λιγότερα μελτέμια. Όταν έχει μελτέμι, ο μαυροπετρίτης μπορεί να πιάσει πιο εύκολα τα πουλιά που φεύγουν προς την Αφρική και να θρέψει τα μικρά του. Έχει παρατηρηθεί ότι τις χρονιές με καύσωνα μειώνεται η αναπαραγωγική επιτυχία, ενώ τις χρονιές με άφθονα μελτέμια πηγαίνει πολύ καλύτερα.
Διάφορα πουλιά με ιδιαίτερες απαιτήσεις ενδιαιτήματος, όπως είναι ο αιγαιοτσιροβάκος, ενδημικό πουλί της ανατολικής Μεσογείου, είναι πολύ ευάλωτα στις αλλαγές της βλάστησης που αναμένεται να προκύψουν από την κλιματική κρίση.
Υπάρχουν πουλιά που μπορεί να μειωθεί ο πληθυσμός τους αν μειωθούν οι εκτάσεις δασοκάλυψης ή να αλλάξει η ποικιλία στη βλάστηση, όταν έχουμε πυρκαγιές αυξάνονται κυρίως τα πεύκα που έχουν, όμως, μικρή βιοποικιλότητα. Επίσης, αν μειωθούν κι άλλο οι εκτάσεις των υγροτόπων, θα επηρεαστούν ιδιαίτερα τα μεταναστευτικά πουλιά, αφού αποτελούν σταθμό ξεκούρασης και διατροφής.