Η «ήπια παρέμβαση» που θα βάλει σε τάξη το κυκλοφοριακό του Ηρακλείου

Ούτε «μια» ούτε «μοναδική» δεν μπορεί να είναι η λύση για το κυκλοφοριακό πρόβλημα στο Ηράκλειο σύμφωνα με τους μελετητές του Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου, που βάζουν στο τραπέζι συνδυαστικές προσεγγίσεις όλων των παραμέτρων που επηρεάζουν την πόλη, καταλήγοντας σε τρία διαφορετικά σενάρια.

Το Σενάριο των Τάσεων, στο Σενάριο της Ήπιας Ανάπτυξης και στο Σενάριο της Έντονης Παρέμβασης. Το προτεινόμενο σενάριο της ήπιας παρέμβασης παρουσιάζει σήμερα η «Π» στο οποίο οι μελετητές προβλέπουν μεταξύ άλλων τη δημιουργία πολλών υπόγειων και υπέργειων χώρων στάθμευσης σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του ΣΒΑΚ και λαμβάνοντας υπόψη τα σύγχρονα δεδομένα προσφοράς-ζήτησης (έμφαση σε περιοχές περιμετρικά των Ενετικών Τειχών, Θέρισος, Αλικαρνασσός, Καμίνια κ.α.).

Επίσης προτείνουν τον τετραπλασιασμό του πρασίνου, εκτεταμένες πεζοδρομήσεις, ενιαίο παραλιακό μέτωπο από τον Ξεροπόταμο έως τον Καρτερό, υπογραμμίζοντας παράλληλα την ανάγκη να εκπονηθεί νέα μελέτη για τη λειτουργία Μέσου Σταθερής Τροχιάς στην πόλη του Ηρακλείου.

• Τι πρέπει να γίνει με τον ΒΟΑΚ;

Σύμφωνα με την πρόταση των μελετητών ο ΒΟΑΚ επανακατασκευάζεται διατηρώντας ωστόσο την υφιστάμενη οριζοντιογραφική χάραξη μέσα από την πόλη, επιχειρώντας άρση της διχοτόμησης στα όρια του Δήμου Ηρακλείου. Η ανακατασκευή γίνεται είτε υπέργεια είτε υπόγεια. Αφενός υπέργεια αναμένεται η υπερύψωση του αυτοκινητόδρομου με ανισόπεδους κόμβους (Α/Κ) σε πλήθος σημείων.

Διατηρείται κατά κανόνα η υφιστάμενη ζώνη απαλλοτρίωσης. Το άνω επίπεδο δρόμου εξυπηρετεί τη διερχόμενη κίνηση (αυτοκινητόδρομος) ενώ τμήματα του υφιστάμενου ΒΟΑΚ (κάτω επίπεδο) αξιοποιούνται για την ενδοαστική μετακίνηση. Εναλλακτικά γίνεται υπόγεια διαμόρφωσή του (υπόγεια – ταπείνωση ΒΟΑΚ) ώστε να δημιουργηθεί το ελάχιστο ύψος γεφύρωσης πάνω από αυτόν με τα σχετικά έργα που θα επιτρέψουν την άρση της υφιστάμενης αποκοπής – τομής της μορφολογίας του εδάφους.

Οι μελετητές θέτουν στόχο την υπερύψωση ή υπογειοποίησή του σε μήκος 8 χλμ. περίπου, ώστε να δημιουργηθούν νέοι κοινόχρηστοι χώροι είτε επάνω ή κάτω από τον ΒΟΑΚ. Έτσι βελτιώνονται τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά σε όλους τους κόμβους και απορροφάται – διοχετεύεται η κίνηση προς την πόλη, με παράλληλη κυκλοφοριακή αποσυμφόρηση των οδών προς την πόλη, ενώ διαμορφώνεται και παράπλευρο οδικό δίκτυο.

• Το παραλιακό μέτωπο του Ηρακλείου

Οι μελετητές προτείνουν τη λειτουργική ενοποίηση του συνόλου του παραλιακού μετώπου από τον Ξεροπόταμο έως τον Καρτερό, περιλαμβάνοντας ένα σύνολο από επιμέρους συνδεδεμένες παρεμβάσεις (Εκβολές Γιόφυρου, Κόλπος Δερματά, Ενετικός λιμένας, Ανατολικό Πολεοδομικό Κέντρο, Παραλιακή ζώνη Νέας Αλικαρνασσού, Αεροδρόμιο, Εκβολές Καρτερού), που δημιουργούν ένα ενιαίο – πολυλειτουργικό αναβαθμισμένο αισθητικά και λειτουργικά αστικό τοπίο με ποικιλία χρήσεων και δραστηριοτήτων, συνδυαζόμενων με μια νέα απαιτούμενη Πολιτική Γαλάζιας Οικονομίας.

Έτσι διαμορφώνεται ενιαίος και συνεκτικός σχεδιασμός με σκοπό την επαφή των κατοίκων προς τη θάλασσα για αναψυχή και την σύνδεση της πόλης με τη θάλασσα.

Διαμορφώνονται πεζόδρομοι, ποδηλατοδρόμοι, παιδικές χαρές, σημεία θέας, χώροι στάθμευσης ποδηλάτων, χώροι υπαίθριων εκδηλώσεων, ελεύθεροι χώροι, περιφραγμένα πάρκα εκτόνωσης κατοικίδιων, καντίνες πώλησης προϊόντων εστίασης, οδοφωτισμός με ΑΠΕ, χώροι επίδειξης πολιτικών για την κυκλική οικονομία για την εξοικονόμηση ενέργειας, κλπ. (προϋπόθεση να γίνει ηπιότερη η κυκλοφορία στον παραλιακό οδικό άξονα ή ακόμα και η υπογειοποίηση του κατά τμήματα, όπου είναι εφικτό).

• Οργάνωση της πόλης με γειτονιές των 15 λεπτών

Στη μελέτη προτείνεται η στρατηγική ενίσχυσης της Γειτονιάς και του Οικισμού. Η κεντρική ιδέα είναι πως «η πόλη των 15 λεπτών» απαιτεί τον ελάχιστο δυνατό χρόνο μετακίνησης (με βιώσιμο τρόπο) μεταξύ κατοικίας, εργασίας, εστίασης, πάρκων, νοσοκομείων και πολιτιστικών εκδηλώσεων, που αποτελούν τις ελάχιστες καθημερινές ανάγκες.

Κι αυτό, επειδή κάθε γειτονιά – προάστειο θα πρέπει να ανταποκρίνεται στις αντίστοιχες έξι βασικές κοινωνικές λειτουργίες: κατοικία, εργασία, προμήθειες, φροντίδα, μάθηση και διασκέδαση.

Γύρω από αυτήν την κεντρική ιδέα δομούνται οι απαντήσεις στις σύγχρονες προκλήσεις των αστικών κέντρων που είναι η μείωση των μετακινήσεων και η ενίσχυση της ήπιας μετακίνησης με περπάτημα και ποδήλατο. Έτσι ενισχύονται οι τοπικές αγορές, προτιμώνται οι πιο ανθρώπινοι ρυθμοί ζωής και δημιουργούνται ανοιχτοί χώροι όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να συναντηθούν.

• Τετραπλασιασμός στο αστικό πράσινο

Στο προτεινόμενο σενάριο της ήπιας παρέμβασης τίθεται ο στόχος αύξησης του πρασίνου 9 τ.μ. / κάτοικο (ελάχιστο όριο κατά τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας), έναντι των 2,4 τ.μ. / κάτοικο που ισχύει σήμερα. Ουσιαστικά προτείνουν οι μελετητές τον τετραπλασιασμό των χώρων Αστικού Πρασίνου, με τη δημιουργία της Πράσινης Ζώνης (Green Belt) νότια της πόλης Ηρακλείου.

Επίσης προτείνουν τη δημιουργία αστικού μονοπατιού (επεξήγηση: παρόδια στάθμευση οχημάτων με κλίση 45*, δενδροφύτευση και χωμάτινες επιφάνειες και εκτεταμένες φυτεύσεις ταρατσών, με πρασίνισμα των πρασιών στα Οικοδομικά Τετράγωνα.

• Επέκταση σχεδίου πόλης

Οι μελετητές υπογραμμίζουν την ανάγκη να ολοκληρωθούν τα Σχέδια Πόλης ολοκληρώνονται και γίνουν επεκτάσεις ακόμη νοτιότερα μέχρι το όριο της Νέας Πράσινης Ζώνης (ανάσχεσης του συνεχούς δομημένου της πόλης).

Η ανάσχεση του συνεχούς δομημένου της πόλης να γίνεται με τη νέα Πράσινη Ζώνη και με αύξηση του Συντελεστή Δόμησης εστιάζοντας σε Πολεοδομικές Ενότητες που έχουν τη σχετική χωρητικότητα.

Ο στόχος είναι ο πληθυσμός να συγκρατηθεί στις περιοχές επεκτάσεων που θα έχουν γίνει ελκυστικές λόγω των έργων υποδομής που θα διαθέτουν (Εφαρμογή του Ρυμοτομικού Σχεδίου (που θα αναφέρεται ήδη στο ΤΠΣ) από την Υπηρεσία Δόμησης του Δήμου Ηρακλείου).

• Συγκεντρώσεις αυθαιρέτων σε εκτός σχεδίου περιοχές

Στο προτεινόμενο σενάριο οι περιοχές με σημαντικές συγκεντρώσεις αυθαιρέτων κτισμάτων εντάσσονται στο Σχέδιο Πόλης και οργανώνονται με έργα αστικής υποδομής. Δίνεται έμφαση στην απορρόφηση της μελλοντικής ανάγκης δόμησης σε όλους τους υφιστάμενους οικισμούς του Δήμου Ηρακλείου.

• Πεζοδρομήσεις

Οι μελετητές προτείνουν νέες πεζοδρομήσεις εντός της πόλης Ηρακλείου και Ν. Αλικαρνασσού. Ενδεικτικά: πεζοδρομείται η οδός Ηροδότου αλλά και στα μεγάλα οικιστικά κέντρα των 3 αγροτικών Δημοτικών Ενοτήτων. Βασικός στόχος είναι ο υπερ-διπλασιασμός του μήκους των πεζοδρομήσεων, στις γειτονιές και προάστια της πόλης και όχι μόνο στο Κέντρο.

Στο Κέντρο της Πόλης υλοποιείται οργανωμένο δίκτυο πεζοδρομήσεων. Επίσης προτείνεται η πεζοδρόμηση κοντά στα σχολεία. Μαζί με το Τεχνικό Έργο της Πεζοδρόμησης υλοποιείται εφόσον απαιτείται και Αναπτυξιακό – Επενδυτικό Πρόγραμμα Επιχορήγησης των Ιδιωτών Περιοίκων για αναζωογόνηση της Τοπικής Μικρής Επιχειρηματικότητας και Επισκευής Όψεων Κτιρίων.

Δίπλα στους πεζόδρομους δημιουργούνται και διαδρομές ποδηλασίας, πολιτιστικές διαδρομές, φυσιολατρικές διαδρομές, παραποτάμιες διαδρομές.

• Κτήρια στάθμευσης-χώροι στάθμευσης

Οι μελετητές προβλέπουν τη δημιουργία πολλών υπόγειων και υπέργειων χώρων στάθμευσης σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του ΣΒΑΚ και λαμβάνοντας υπόψη τα σύγχρονα δεδομένα προσφοράς – ζήτησης (έμφαση σε περιοχές περιμετρικά των Ενετικών Τειχών, Θέρισος, Αλικαρνασσός, Καμίνια κ.α.). Ειδικότερα προτείνουν:

– Τη δημιουργία νέου Υπόγειου Χώρου Στάθμευσης στα Καμίνια κοντά στη γήπεδο ΟΦΗ.

– Εφαρμογή των προτεινόμενων μέτρων – χώροι που προτείνονται από το ΣΒΑΚ.

– Δημιουργούνται νέοι χώροι στάθμευσης ποδηλάτων και μηχανών σε όλη την πόλη.

– Δημιουργούνται νέοι χώροι τύπου park & ride.

– Αλλαγή χρήσης στα ακίνητα που χρησιμοποιούνται ήδη άτυπα ως χώροι στάθμευσης, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχεια λειτουργίας τους ως ‘’χώρων στάθμευσης’’ είτε στην επιφάνεια χρήση ‘’πράσινο’’ και υπόγεια χρήση ‘’στάθμευση’’).

-Απομάκρυνση Παρόδιας Στάθμευσης σε κρίσιμους οδούς του ιεραρχημένου δικτύου (Κνωσού, 62 Μαρτύρων, Ικάρου, ΕΟΚ-Πεταλοειδή), απόδοση της λωρίδας κίνησης στα ΜΜΜ, διοχέτευση της στάθμευσης σε κοντινά αδόμητα οικόπεδα, κοινόχρηστους χώρους.

• Εγκαταστάσεις και λειτουργία Μέσων Μαζικής Μεταφοράς

Στο προτεινόμενο σενάριο της ήπιας παρέμβασης το ΚΤΕΛ Υπεραστικών Λεωφορείων ελευθερώνει στη Χανιόπορτα σημαντικούς χώρους στάθμευσης των Λεωφορείων και λειτουργεί μόνο ως “στάση” των Λεωφορείων. Προστίθεται νέος Σταθμός ΜΜΜ στην περιοχή Γιόφυρος.

Αναβαθμίζονται οι ‘’στάσεις’’ σε όλο το οδικό δίκτυο του Δήμου Ηρακλείου. Δημιουργούνται Λεωφόροι κίνησης των Λεωφορείων (Bus Corridors).

• Ανατολικό & Δυτικό Πολεοδομικό Κέντρο;

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η προσέγγιση των μελετητών σε σχέση με το Ανατολικό Πολεοδομικό Κέντρο, το οποίο προτείνουν να ενεργοποιηθεί σταδιακά και τμηματικά. Όπως αναφέρουν, καταρχήν ανεγείρεται εκεί το Δικαστικό Μέγαρο Ηρακλείου.

Μετέπειτα αφού ολοκληρωθεί η Πολεοδόμηση ανεγείρονται (με διαδικασία ΣΔΙΤ) Κτήρια Διοίκησης για το Δήμο Ηρακλείου και την Περιφέρεια Κρήτης και πλήρες Σχολικό Συγκρότημα όλων των βαθμίδων (βρεφονηπιακός, παιδικός σταθμός, νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο).

Το Δυτικό Διοικητικό Πολεοδομικό Κέντρο δεν ενεργοποιείται. Ένα επιπλέον συμπληρωματικό Νέο Πολεοδομικό Κέντρο αναδύεται ως πιο πιθανό να δημιουργηθεί: στο χώρο του κτιρίου του υφιστάμενου Αεροδρομίου.

• Σύνδεση Ηρακλείου με το αεροδρόμιο Καστελίου – ποια είναι η τρίτη σύνδεση;

Όπως εξηγούν οι μελετητές το αεροδρόμιο αναμένεται να μετεγκατασταθεί από την Νέα Αλικαρνασσό στο Καστέλι Πεδιάδας την Άνοιξη του 2027. Η κύρια οδική σύνδεση θα είναι μέσω του ΒΟΑΚ μέχρι τη Χερσόνησο και εν συνεχεία με κλειστό δρόμο μέχρι το νέο Αεροδρόμιο.

Δεύτερη οδική σύνδεση αποτελεί η οδός Ηρακλείου – Αρκαλοχωρίου και μετά προς Καστέλι. Στο προτεινόμενο σενάριο πέραν των δυο παραπάνω εναλλακτικών οδικών συνδέσεων δημιουργείται και τρίτη εναλλακτική οδική σύνδεση από Ηράκλειο προς Καστέλι μέσω της προτεινόμενης: “Νέας Νότια Οδός Ανατολής – Δύσης Ενδογενούς Ανάπτυξης” η οποία καταλήγει στον Κόμβο Πεζών και μετά μέσω Αγίων Παρασκιών οδηγεί στο αεροδρόμιο στο Καστέλι.

Άρα με τρεις εναλλακτικές οδικές συνδέσεις διαμοιράζεται ο κυκλοφοριακός φόρτος. Παραμένει όμως το αίτημα της σύνδεσης της πόλης του Ηρακλείου και νέου Αεροδρομίου με Μέσο Σταθερής Τροχιάς και γι’ αυτό προωθείται παράλληλα η ωρίμανση σύνδεσης πόλης – αεροδρομίου με Μέσο Σταθερής Τροχιάς.

• Νέα νοτιότερη παράκαμψη της πόλης του Ηρακλείου από τον ΒΟΑΚ

Η ιδέα μιας νέας νοτιότερης παράκαμψης της πόλης από το ΒΟΑΚ έχει απορριφθεί ήδη από το αρμόδιο Υπουργείο, την τρέχουσα και βραχυπρόθεσμη περίοδο. Όμως στο σενάριο της ήπιας παρέμβασης προτείνεται η ιδέα μιας νέας οδικής αρτηρίας (σε κατεύθυνση ανατολής – δύσης) νοτιότερα του ΒΟΑΚ, εν μέρει θα λειτουργήσει ως παράκαμψη της πόλης και εν μέρει ως δρόμος λειτουργίας και εξυπηρέτησης του νότιου τμήματος της πόλης.

Ανατολικό όριο θα είναι ο κόμβος ΠΑΓΝΗ και δυτικό όριο ο κόμβος Σκαλανίου. Η ζώνη διέλευσης αυτής της οδού θα είναι στο όριο της Πράσινης Ζώνης (Green Belt), προκειμένου να υπάρξει χώρος για να κατασκευαστεί).

• Η νέα νότια οδός

Οι μελετητές του Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου σημειώνουν την ανάγκη ενός νέου εγκάρσιου δρόμου Ανατολής – Δύσης στην ενδοχώρα του Δήμου Ηρακλείου που έχει αναδειχθεί ήδη από τη Μελέτη του Ρυθμιστικού Σχεδίου Ηρακλείου (Α φάση) και από το εγκεκριμένο Χωροταξικό Σχέδιο Κρήτης.

Η μορφολογία της ευρύτερης περιοχής του δήμου Ηρακλείου όπου λόφοι και κοιλάδες κείνται σε κατεύθυνση Βορρά- Νότου έχουν καθορίσει ιστορικά και τις αντίστοιχες κύριες οδικές συνδέσεις στην ίδια διεύθυνση Βορρά – Νότου, άρα το οδικό σύστημα έχει σχηματιστεί ακτινωτά με κέντρο την πόλη του Ηρακλείου.

Η πρόταση του νέου εγκάρσιου δρόμου θα επιτύχει νέα απευθείας διασύνδεση περιοχών (χωρίς υποχρεωτική διέλευση από την πόλη του Ηρακλείου), άρα δεν θα είναι μόνο μια οδική σύνδεση αλλά ένας Δρόμος Ενδογενούς Ανάπτυξης της νότιας ενδοχώρας του Δήμου Μαλεβιζίου (Κρουσώνας), του Δήμου Ηρακλείου (Άγιος Μύρωνας, Παλλιανή) με το Δήμο Αρχανών – Αστερουσίων (νότια των Αρχανών, στο κόμβο Πεζών).

Η οδός αυτή θα αποτελεί άλλη μία οδό έμμεσης πρόσβασης των περιοχών Μεσσαράς και Μαλεβιζίου, νότιου Ηρακλείου) προς το νέο Αεροδρόμιο Καστελλίου αφού θα διασυνδέει την ΕΟ 97 (δρόμος Μεσσαράς) με την οδό Ηρακλείου – Αρκαλοχωρίου – Βιάννου (στον Κόμβο Πεζών). Πρόκειται για δύσκολο τεχνικό έργο (υψηλού κόστους) καθώς απαιτεί τούνελ και γέφυρες. Η προτεινόμενη νέα οδός υιοθετείται ως αναγκαία Νέα Επαρχιακή Οδός Υπεραστικού Χαρακτήρα.

• Μέσο σταθερής τροχιάς

Σύμφωνα με το προτεινόμενο σενάριο θα πρέπει να εκπονηθεί νέα μελέτη για τη λειτουργία Μέσου Σταθερής Τροχιάς στην πόλη του Ηρακλείου. Διερευνώνται οι κατευθύνσεις – πόλοι έλξης Ανατολής – Δύσης (Ν. Αλικαρνασσός – Γιόφυρος) και Βορρά – Νότου (Κέντρο – Κνωσσός).

Προσδιορίζεται το δίκτυο και δημιουργείται η υποδομή παράλληλα με παρεμβάσεις αναδιάταξης των οδών διέλευσης του μέσου. Επιλέγονται οι οδοί εγκατάστασης και κοστολογείται το έργο.

Αναζητείται χρηματοδότηση και Φορέας Λειτουργίας. Εγκατάσταση και Λειτουργία. Γίνονται οι αναγκαίες αλλαγές στην κυκλοφορία (και στην πολιτική παρόδιας στάθμευσης) στην πόλη.

Το ΤΡΑΜ εντός πόλης συνδυάζεται με μικρά ηλεκτροκίνητα mini bus.