Με προίκα που ξεπερνά το 1,6 εκ. ευρώ προχωρά η σύσταση του Ιδρύματος του Πανανείου, το οποίο μετά από 35 χρόνια θα κληθεί να διασφαλίσει τη σπουδαία κληρονομιά 81 ακινήτων που προσφέρθηκε από περισσότερους από 25 δωρητές από ολόκληρη την Κρήτη, οι οποίοι παραχώρησαν την περιουσία τους που βρίσκεται εντός του Ηρακλείου αλλά και εκτός της πόλης όπως στο Ρέθυμνο, τη Βιάννο, τον δήμο Μινώα…
Και μάλιστα όλες αυτές οι δωρεές διατέθηκαν στο Ίδρυμα το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, σε χρόνια ταραγμένα από τους πολέμους, τη φτώχεια και την ανέχεια της ελληνικής κοινωνίας, που όπως προκύπτει, είχε ενεργοποιημένα αντανακλαστικά σε σχέση με την ανάγκη περίθαλψης και φροντίδας ανθρώπων που οι ζωές τους δοκιμάζονταν σκληρά.
Το Δημοτικό Συμβούλιο Ηρακλείου είπε προχθές «ναι» στη σύσταση του Ιδρύματος, αλλά με χρονοκαθυστέρηση ώστε να δοθεί η δυνατότητα στη νομική υπηρεσία να επαναπροσδιορίσει τους στόχους του Ιδρύματος και η νέα δημοτική Αρχή που θα εκλεγεί να μπορέσει να επεξεργαστεί το πλαίσιο λειτουργίας του, για το οποίο ήδη καταγράφονται τριβές.
Πρόκειται για μια κομβική εξέλιξη τονίζει με δηλώσεις του στην «Π» ο αντιδήμαρχος Δημοτικής Περιουσίας και Οικονομικών Μανόλης Βασιλάκης, ο οποίος εξηγεί ότι το νέο Ίδρυμα που θα συγκροτηθεί θα προσλάβει το κατάλληλο προσωπικό που θα αναλάβει τη διαχείριση της σπουδαίας προίκας των κληροδοτημάτων και θα φροντίσει για τη διασφάλισή της με την απομάκρυνση των καταπατητών αλλά και την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση της που θα ανοίξει νέες προοπτικές για το μέλλον.
Η χρονοκαθυστέρηση των 35 χρόνων
Εκκρεμότητα 35 χρόνων αποτελεί η σύσταση του Ιδρύματος που θα διαχειριστεί την περιουσία του Πανανείου, που όπως εξηγεί ο αντιδήμαρχος Μ.Βασιλάκης για να φτάσουμε ως εδώ χρειάστηκε να προηγηθεί μια σύνθετη γραφειοκρατική διαδικασία χρόνων.
Όπως εξηγεί, μέσα στις 10ετίες που προηγήθηκαν την τρίτη δημοτική περίοδο της Δημαρχίας Κουράκη, το Δημοτικό Συμβούλιο ενέκρινε τη σύσταση του Δημοτικού Κοινωφελούς Ιδρύματος με την επωνυμία «Πνευματικό Πολιτιστικό Δημοτικό Ίδρυμα Πανάνειο».
Όμως η διεύθυνση κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών δεν ενέκρινε τη σύσταση του επειδή δεν είχε περιλάβει ο Δήμος τα καθαρά έσοδα από τη μέχρι τότε εκμετάλλευση του ιδρύματος, δεν είχε καταγραφεί η βούληση του διαθέτη στα κληροδοτήματα και δεν είχε υποβληθεί αίτηση στο Εφετείο για να προσδιοριστούν οι στόχοι του Ιδρύματος.
Όμως όπως εξηγεί ο κ. Βασιλάκης στην πρώτη θητεία του Β.Λαμπρινού, επί αντιδημαρχίας Αρχοντάκη είχε γίνει καταγραφή των διαθηκών, ενώ στη δεύτερη θητεία του σημερινού δημάρχου έγινε καταγραφή των εσόδων των κληροδοτημάτων με τη βοήθεια ορκωτών εκτιμητών.
Παράλληλα ετοιμάστηκε η πρόταση για να προσφύγουμε στο Εφετείο, προκειμένου επαναπροσδιοριστούν οι στόχοι του Ιδρύματος.
Οι προτεινόμενοι στόχοι
Η πρόταση που κατατέθηκε χθες στο Δημοτικό Συμβούλιο αφορούσε τη σύσταση ιδρύματος με τον τίτλο “Πανάνειο Δημοτικό Ίδρυμα”, στο οποίο θα ενταχθεί το σύνολο των ακινήτων του άλλοτε Πανανείου Νοσοκομείου.
Σύμφωνα με τον κ. Βασιλάκη, δεδομένου ότι η βούληση των δωρητών και διαθετών δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, θα ανατεθεί στο Νομικό Τμήμα να γνωμοδοτήσει και να μεριμνήσει για την προσφυγή του Δήμου Ηρακλείου στο αρμόδιο κατ’ άρθρο 825 Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας Δικαστήριο, προκειμένου αυτό να καθορίσει τον τρόπο της επωφελέστερης ή ασφαλέστερης αξιοποίησης της περιουσίας, καθώς και τον σκοπό και την περιοχή, για την οποία πρέπει αυτή να διατεθεί.
Ωστόσο η πρόταση του αντιδημάρχου προκάλεσε τριβες τόσο από τον κ. Γιαλιτάκη από τη μείζονα αντιπολίτευση που ζήτησε να μη δεσμεύσει η σημερινή δημοτική Αρχή την επόμενη σε ένα τόσο σημαντικό θέμα, ενώ ο επικεφαλής της Λαικής Συσπείρωσης κ. Βρύσαλης ξεκαθάρισε ότι δεν μπορεί ο Δήμος μέσω Ιδρυμάτων να υποκαταστήσει την ευθύνη ευαίσθητων αρμοδιοτήτων όπως είναι η υγεία και η πρόνοια…
Στο πλαίσιο αυτό η νομική υπηρεσία καλείται να επεξεργαστεί το πλαίσιο των σκοπών του Ιδρύματος που ο ίδιος πρότεινε να αφορούν τη στήριξη των δομών Υγείας αλλά και των κοινωνικών, πολιτιστικών και αθλητικών δομών του Δήμου Ηρακλείου, όπως:
Κοινωνικά Ιατρεία, συμπεριλαμβανομένης και της οικίας Ζητάκη, Κοινωνικό Φαρμακείο, Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών, ιδιαίτερα αυτά που δέχονται παιδιά με αναπηρία, συμπεριλαμβανομένου και αυτού του Δήμου Μαλεβιζίου στον Σκαφιδαρά, που λειτουργεί επί ακινήτου του Πανανείου και δέχεται παιδιά και από τον Δήμο Ηρακλείου, “Βοήθεια στο Σπίτι”, Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων, Κέντρα Ανοικτής Προστασίας Ηλικιωμένων, Κέντρα Κοινότητας, Κέντρα Αστέγων, Δημοτικά Συσσίτια, και γενικά δημοτικές υγειονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και αθλητικές δομές.
Τη δημιουργία νέων δομών Υγείας, αλλά και νέων κοινωνικών, πολιτιστικών και αθλητικών δομών. Την ενίσχυση δράσεων και εκδηλώσεων, που συμβάλλουν στην προαγωγή της υγείας των κατοίκων της Κρήτης, μόνιμων και προσωρινών (επισκεπτών, προσφύγων ή μεταναστών).
Βολές κατά της δημοτικής Αρχής
Με ανακοίνωσή της η «Λαϊκή Συσπείρωση» αμέσως μετά τη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου εξέδωσε ανακοίνωση »στην οποία καυτηριάζει τον ρόλο του Δήμου στη διαχείριση του Ιδρύματος τονίζοντας χαρακτηριστικά:
«Η αγωνία της δημοτικής αρχής να επαναφέρει τη σύσταση ιδρύματος του Πανανειου δεν είναι άσχετη με το νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας Περιφερειών και Δήμων, η ΚΕΔΚΕ και η ΕΝΑΕ, όπου πρωτοστατούν οι δυνάμεις της ΝΔ του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΡΙΖΑ οι οποίες είναι υπέρ της απεμπλοκής του κράτους από την ευθύνη παροχής δημόσιας δωρεάν υγείας, πρόνοιας, περίθαλψης στον λαό.
Οι επιθυμία των δωρητών
Τα κληροδοτήματα του Πανανείου είναι ένας σπουδαίος πλούτος για το Ηράκλειο που αποκτήθηκε με αφετηρία τη δωρεά του Πανανού που υλοποιήθηκε με συμβόλαιο του έτους 1902, λίγο μετά την ίδρυση της Κρητικής Πολιτείας (1898).
Όπως εξηγεί ο κ. Βασιλάκης, «η Κρήτη είχε μόλις αποκτήσει την ελευθερία της, μετά από έναν αιώνα επαναστάσεων. Οι διαθήκες γράφτηκαν σταδιακά στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Στο διάστημα αυτό είχαμε διαδοχικά τoν Μακεδονικό Αγώνα, τους Βαλκανικούς Πολέμους, τον Εθνικό Διχασμό, τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την Μικρασιατική Καταστροφή, τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο.
Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες μεγάλο μέρος του πληθυσμού ζούσε σε κατάσταση φτώχειας. Οι δωρητές και διαθέτες, άνθρωποι, κατά τεκμήριο ευαίσθητοι, είχαν κατά νουν τόσο τις ανάγκες του Νοσοκομείου όσο και αυτές των νοσηλευομένων.
Σε διαθήκη του 1946 ορίζεται ότι το ποσοστό της περιουσίας που επρόκειτο να περιέλθει στο Δημοτικό Νοσοκομείο έπρεπε να διατεθεί «δια την καλλιτέραν, αρτιωτέραν και επιστημονικωτέραν λειτουργίαν του Ασύλου Ανιάτων (παραρτήματος του Νοσοκομείου) και την κατά το δυνατόν καλλιτέραν διατροφήν και ανακούφισιν των εν αυτώ νοσηλευομένων και πασχόντων».
Κατά την άποψή μας, η διαθήκη αυτή εκφράζει με τον πλέον σαφή και εύστοχο τρόπο αυτό που όλοι οι δωρητές και διαθέτες είχαν κατά νουν.
Το ιστορικό συγκρότησης του Ιδρύματος
Με συμβόλαιο στις 6-2-1902 ο Πανανός Θεοδουλάκης και η σύζυγος του Αθηνά δώρισαν στον Ιερό Ναό του Αγίου Μηνά μια οικοδομή με το οικόπεδο και τα παραρτήματα της για να χρησιμοποιείται πάντα ως νοσοκομείο με τον τίτλο Πανάνειο Νοσοκομείο.
Με επόμενο συμβόλαιο που ακολούθησε έγινε νέα δωρεά των ίδιων δωρητών, προς τον Ναό του Αγίου Μηνά διαφόρων ακινήτων τα οποία ορίστηκε να ανήκουν στο νοσοκομείο και τα εισοδήματα τους να δαπανώνται για τις ανάγκες του.
Το Πανάνειο Νοσοκομείο ιδρύθηκε και συντηρήθηκε μέχρι το 1939 από τον Ιερό Ναό του Αγίου Μηνά οπότε λόγω ανεπάρκειας εισοδημάτων από τα δωρηθέντα ακίνητα μεταβιβάστηκε στο Δήμο Ηρακλείου ώστε με δαπάνες του να συντηρείται το νοσοκομείο. Ενώ λειτουργούσε το Νοσοκομείο δέχτηκε πολλές άλλες δωρεές από κατοίκους όλης της Κρήτης.
Το νοσοκομείο λειτούργησε με την επωνυμία «Πανάνειο Δημοτικό Νοσοκομείο» μέχρι το 1970 οπότε η λειτουργία διακόπηκε λόγω ελλείψεως επαρκών πόρων.
Στη διάρκεια της Δικτατορίας το Πανάνειο συγχωνεύτηκε και συστήθηκε το νομικό πρόσωπο «Παγκρήτιο Βενιζέλειο και Πανάνειο Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου».
Επί δημαρχίας Μανόλη Καρέλλη με το άρθρο 23 του νόμου 1579/1985 η ακίνητη περιουσία του τέως Πανανείου Νοσοκομείου επανήλθε στο Δήμο Ηρακλείου εκτός από το ακίνητο το οποίο στεγαζόταν το Νοσοκομείο.
Με την αρ 23/23.01.1987 κοινή πράξη του Δημοτικού Συμβουλίου και του Διοικητικού Συμβουλίου του Βενιζελείου μεταβιβάστηκαν στο Δήμο Ηρακλείου 76 ακίνητα, ενώ με την κοινή πράξη των ίδιων οργάνων μεταβιβάστηκαν 5 ακόμα, δηλαδή συνολικά 81 ακίνητα. Ανάμεσα σε αυτά υπάρχουν αστικά ακίνητα στην Ίδης, την Καλοκαιρινού, την Κόσμων, τη 1866, την 25ης Αυγούστου, όπως επίσης και πολλά αγροτικά ακίνητα στο Ρέθυμνο, τη Βιάννο και Δήμο Μινώα.
Κάποια ακίνητα πουλήθηκαν από τους διαθέτες πριν από τον θάνατό τους κάποια δεν έχουν εντοπιστεί, άλλα ρυμοτομήθηκαν, απαλλοτριώθηκαν ή οικοδομήθηκαν με δαπάνες του Δήμου.
Τα έσοδα από αποζημιώσεις λόγω ρυμοτόμησης ή απαλλοτρίωσης από πωλήσεις και εκμισθώσεις ακινήτων του Πανανείου αναγράφονται σε ειδικό κωδικό του ταμειακού υπολοίπου του προϋπολογισμού του Δήμου και ξεπερνούν το 1,6 εκ ευρώ.