Το πρώτο του βιβλίο κυκλοφόρησε όταν ήταν ήδη 40 χρονών και όπως ομολογεί δεν περίμενε να το δει τυπωμένο, πόσο μάλλον ότι θα φτάσει στο δωδέκατο μυθιστόρημά του που πριν λίγο καιρό βρέθηκε στις προθήκες των βιβλιοπωλείων.
Αν σ’ αυτά προσθέσεις σημαντικά βραβεία όπως το Prix Méditerranée Étranger, το Διεθνές Βραβείο Καβάφη και την αναγόρευσή του από το γαλλικό κράτος ως Ιππότης του Τάγματος Γραμμάτων και Τεχνών για την προσφορά του στον λογοτεχνικό χώρο και τη συμβολή του στην ανάδειξη των γραμμάτων και των τεχνών στη Γαλλία και τον κόσμο, τότε, ο κύριος Δημήτρης Στεφανάκης μπορεί να λέει πως η λογοτεχνία του άλλαξε τη ζωή, όπως είναι άλλωστε ελαφρώς αλλαγμένος ο τίτλος ενός από τα βιβλία του.
Στον “Μινώταυρο”, το τελευταίο του μυθιστόρημα όλα ξεκίνησαν από τις αφηγήσεις του πατέρα του, όμως όπως συμβαίνει συχνά, όλα εξελίχθηκαν εντελώς διαφορετικά, όταν άρχισε η διαδικασία της συγγραφής.
“Συνήθως η αρχή ενός μυθιστορήματος” -τονίζει μιλώντας στην “Π” είναι μια ιδέα, ή αν θέλετε μια πρόθεση, που ο συγγραφέας καταστρατηγεί ήδη στις πρώτες του σελίδες. Τίποτε δεν εξελίσσεται σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο. Το μυθιστόρημα αρχίζει να σου επιβάλλεται και τότε μόνο γράφεται σωστά”.
Η Κρήτη, η γενέθλια γη και η πορεία της μέσα στο χρόνο γίνεται ο καμβάς πάνω στον οποίο τα πρόσωπα “κεντούν” τη δράση τους . ‘’Στα μυθιστορήματα καλείται κανείς να συμφιλιώσει την ανθρώπινη ψυχή με την Ιστορία, τη Γεωγραφία, την Τέχνη, την Πολιτική” λέει χαρακτηριστικά ο συγγραφέας.
Στον “Μινώταυρο”, όπως και σε πολλά από τα βιβλία του οι ήρωες τοποθετούνται σε ένα ιστορικό φόντο αφού όπως τονίζει: “Η Ιστορία είναι παρούσα σε κάθε αφήγηση είτε το θέλουμε είτε όχι. Ιστορία είναι και αυτό που ζούμε σήμερα. Ιστορία είναι, θα έλεγα, το είδωλο της ανθρωπότητας στον καθρέφτη του χρόνου”.
Ο ίδιος ταυτίζεται με την ηρωίδα του βιβλίου τη Μαργώ για το πάθος της για τη ζωή, για την τέχνη, το όραμά της για την Ελλάδα, για τους απλούς ανθρώπους, την δίψα για τη γνώση και την πολύτιμη εμπειρία.
Στη συνέντευξή του στην “Π” ο κ. Στεφανάκης μιλά για τις μεταφράσεις, για την Κρήτη των παιδικών του χρόνων, το Ηράκλειο τού σήμερα, το παιδικό του όνειρο, τη λογοτεχνια που εξακολουθεί να του αλλάζει τη ζωή, ενώ απαντά σε μια ερώτηση… που δεν είχε σκεφτεί.
«Η λογοτεχνία ήταν ένα παιδικό όνειρο που, όσο κι αν προσπάθησα να το ξεφορτωθώ, το έβρισκα πάντοτε στο κέντρο της ύπαρξής μου»
-Mετά τις «Ευτυχισμένες Οικογένειες» απουσιάσατε μια 6ετία μέχρι να εκδοθεί ο “Μινωταυρος”. Δεν μας έχετε συνηθίσει σε τόσο μακροχρόνιες απουσίες. Γιατί συνέβη τώρα;
– Ο καθένας καταφέρνει κάτι κι αυτό που καταφέρνει – έτσι τουλάχιστον με έχει διδάξει η ζωή -πρέπει να λειτουργεί ως δέσμευση. Η δική μου δέσμευση ήταν να αποτραβηχτώ και να δουλέψω με την ησυχία μου το επόμενο βιβλίο.
-Ξέρατε από νωρίς ότι η συγγραφή είναι ο δικός σας δρόμος;
– Από πολύ νωρίς. Η λογοτεχνία ήταν ένα παιδικό όνειρο, που όσο κι αν προσπάθησα να το ξεφορτωθώ, το έβρισκα πάντοτε στο κέντρο της ύπαρξής μου.
-Πότε θεωρείτε ότι ένας συγγραφέας έχει επιτύχει στην αποστολή του;
– Όταν καταφέρνει να αξιοποιήσει το ταλέντο που του δόθηκε με τον καλύτερο τρόπο.
-Δοκιμάζετε πολλά και διάφορα είδη γραφής και αφήγησης. Από ποια εσωτερική ανάγκη προκύπτει;
– Από την ανάγκη να εξελιχθώ ως συγγραφέας. Δεν έχει νόημα να βολεύεται κανείς με τις ευκολίες που ανακαλύπτει στην πορεία. Πρέπει κάθε φορά να αναιρεί τον συγγραφικό του εαυτό, να εξεγείρεται ενάντια σε όσα έχει κατακτήσει, να δοκιμάζει, να αποτυγχάνει και να προχωρά.
«Ιστορία είναι το είδωλο της ανθρωπότητας στον καθρέφτη του χρόνου»
– Δώστε μας την αρχή του μίτου… για να γνωρίσουμε τον «Μινώταυρο»
– Συνήθως η αρχή ενός μυθιστορήματος είναι μια ιδέα ή αν θέλετε μια πρόθεση που ο συγγραφέας καταστρατηγεί ήδη στις πρώτες του σελίδες. Τίποτε δεν εξελίσσεται σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο. Το μυθιστόρημα αρχίζει να σου επιβάλλεται και τότε μόνο γράφεται σωστά. Στον «Μινώταυρο» όλα ξεκίνησαν από τις αφηγήσεις του πατέρα μου, αλλά εξελίχθηκαν εντελώς διαφορετικά.
-Ποια είναι τα “υλικά” αυτή την φορά για να δημιουργήσετε τον… λαβύρινθο του;
– Η ιστορία της Κρήτης είναι σίγουρα η βασική ιδέα, η πορεία του νησιού και των ανθρώπων του μέσα στο χρόνο. Ο αφηγηματικός αυτός άξονας εμπλουτίστηκε με τόπους, πρόσωπα, βιβλία, πίνακες και μεγάλη δόση καθημερινότητας. Στα μυθιστορήματα καλείται κανείς να συμφιλιώσει την ανθρώπινη ψυχή με την Ιστορία, τη Γεωγραφία, την Τέχνη, την Πολιτική…
– «Η Μαργώ είμαι εγώ» έχετε πει για την ηρωίδα σας. Ποια κομμάτια σας βλέπετε σε αυτήν;
– Το πάθος της για τη ζωή, για την τέχνη, το όραμά της για την Ελλάδα, για τους απλούς ανθρώπους, την δίψα για τη γνώση και την πολύτιμη εμπειρία.
-Γιατί σας ελκύει να τοποθετείτε τους ήρωές σας σε ένα ιστορικό φόντο;
– Η Ιστορία είναι παρούσα σε κάθε αφήγηση είτε το θέλουμε είτε όχι. Ιστορία είναι και αυτό που ζούμε σήμερα. Ιστορία είναι, θα έλεγα, το είδωλο της ανθρωπότητας στον καθρέφτη του χρόνου.
-Πως γίνεται αυτή η κατάδυση στον χρόνο ώστε να γεύονται οι αναγνώστες την πραγματικότητα της εποχής;
– Είναι ζήτημα ενόρασης. Ο χρόνος γίνεται η έκτη αίσθηση περικλείοντας όλες τις άλλες μέσα της. Χρειάζεται δηλαδή να ανακτήσεις το παρελθόν με όλες σου τις αισθήσεις. Ο συγγραφέας οφείλει να ξαναζήσει αυτό το παρελθόν να το επινοήσει εκ νέου, έτσι ώστε να παρελάσει ολοζώντανο και πειστικό μπροστά από τα μάτια του αναγνώστη του.
-Όταν ξεκινούσατε να γράφετε πιστεύατε ότι θα φτάνετε στο 12ο σας βιβλίο;
Ήμουν πια σαραντάρης όταν εκδόθηκε το πρώτο μου βιβλίο, ύστερα από προσπάθειες πολλών ετών. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι δεν περίμενα να δω τυπωμένο ούτε καν ένα βιβλίο.
-Υπάρχει κάποια «κλωστή» που ενώνει με κάποιο τρόπο τα βιβλία σας;
Υπάρχει σίγουρα μια βασική ιδέα, είναι η μάνα που γεννά τα παιδιά. Με κάποιο τρόπο όλα τής μοιάζουν, διατηρώντας το καθένα ένα στοιχείο μοναδικό.
-Πώς καταλήγετε ανάμεσα σε πολλά θέματα, να διαλέξετε αυτό που θα διηγηθείτε τελικά;
Νομίζω ότι είναι θέμα έμπνευσης. Κάτι σε παρασύρει, κάτι σε παροτρύνει να ακολουθήσεις μια διαδρομή. Δεν βρίσκω κάποια εξήγηση σε αυτό. Τα πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή μας δεν εξηγούνται.
«Το Ηράκλειο το μαθαίνω από την αρχή»
-Έχετε μεταφράσει και πολλά βιβλία. Τι προσφέρει αυτό σ’ έναν συγγραφέα και το αντίστροφο;
– Η μετάφραση είναι το μεγαλύτερο σχολείο για έναν λογοτέχνη. Είναι μια τέχνη που θυμίζει τη διπλωματία, μια συνεχής διαπραγμάτευση με σκοπό την συμφιλίωση των γλωσσών αλλά κι ένας καθημερινός αγώνας με τις λέξεις που δεν τελειώνει, δεν ολοκληρώνεται ποτέ.
-«Ξεναγήστε» μας στο Ηράκλειο και τους αγαπημένους τόπους των παιδικών και εφηβικών σας χρόνων.
– Το Ηράκλειο του «Μινώταυρου» είναι ένα διαφορετικό Ηράκλειο από αυτό που ήξερα μέχρι σήμερα και οφείλω πολλά στην Ελένη Μπετεινάκη και σε όσα μου αποκάλυψε για αυτό τον μαγευτικό κόσμο πίσω από τα κρύσταλλα του χρόνου. Οι τόποι των παιδικών και εφηβικών μου χρόνων περιέχουν λιγοστές αλλά πολύτιμες εικόνες της Κρήτης. Εικόνες από έναν Άγιο Βασίλειο που έσφυζε από κόσμο, εικόνες από την τροπική Άρβη, με τον παππού μου τον Δημητρό, τον επονομαζόμενο Τσουγκρή, να στέκεται ψηλός και αυστηρός, με τη μπαστούνα του, στη μέση του ροδόκηπου και να ατενίζει το Λιβυκό πέλαγος.
-Πώς βλέπετε το Ηράκλειο σήμερα; Ποια είναι τα στέκια σας;
Το Ηράκλειο το μαθαίνω από την αρχή, προσπαθώντας να ενώσω τα κομμάτια του από διαφορετικές χρονικές περιόδους. Όσο για τα στέκια μου, η περιοχή γύρω από τα Λιοντάρια, οι Επτά Μπαλτάδες, η παλιά συνοικία του Λάκκου, αλλά και το σημείο γύρω από το μέγαρο Καλοκαιρινού μονοπωλούν το ενδιαφέρον μου.
-Εντέλει, η λογοτεχνία σάς άλλαξε τη ζωή;
– Ασφαλώς και το πιο σημαντικό είναι ότι συνεχίζει να μου την αλλάζει. Η ανάγνωση και η γραφή είναι δύο εμπειρίες κοσμογονικές για τον άνθρωπο.
«Να μια ερώτηση που δεν είχα σκεφτεί»
-Έχοντας αποσπάσει δύο πολύ σημαντικές διακρίσεις, όπως το Διεθνές Βραβείο Καβάφη και το Prix Mediterranee Etranger το 2011 έχετε πει ότι αυτό σας κάνει πιο γενναιόδωρο. Απέναντι σε σας ή στους άλλους;
Να μια ερώτηση που δεν είχα σκεφτεί! Υποθέτω πως η γενναιοδωρία μας απευθύνεται στους άλλους. Ίσως όμως κάποιες φορές περιλαμβάνει και τον εαυτό μας. Ίσως είναι αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως επιείκεια. Όσο για τους άλλους, ναι, θεωρώ ότι ένας άνθρωπος που τα καταφέρνει στη ζωή του πρέπει να το αποδεικνύει πρωτίστως με τη γενναιοδωρία του. Διαφορετικά είναι σαν να μην έχει πετύχει τίποτα.
Εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου
Η παρουσίαση του νέου μυθιστορήματος του Δημήτρη Στεφανάκη «Μινώταυρος» θα γίνει τη Δευτέρα 26 Ιουνίου 2023, στις 7 μ.μ., στο Πολύκεντρο Δήμου Ηρακλείου (Ανδρόγεω 4, ισόγειο).
Για το βιβλίο θα μιλήσει ο μεταδιδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας Γεώργιος Τσερεβελάκης.
Ο Δημήτρης Στεφανάκης συνομιλεί με τη συγγραφέα και εκπαιδευτικό Ελένη Μπετεινάκη.
Προλογίζει η Μαρία Χρηστάκη, πρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου Άνω Βιάννου «Περικλής Βλαχάκης».
Ο συγγραφέας θα απαντήσει στις ερωτήσεις του κοινού και θα υπογράψει αντίτυπα του βιβλίου.