Ευρήματα που εντυπωσιάζουν και έκρυβε στα σπλάχνα της η αρχαία Λύκτος ήρθαν και φέτος στο φως, αποδεικνύοντας τη μεγάλη σημασία που είχε η πόλη κατά τους ιστορικούς χρόνους, για ν’ αναδείχθεί κατά τη ρωμαϊκή εποχή, σε ακμαίο αστικό κέντρο.
Για τα ευρήματα της φετινής, τρίτης κατά σειρά ανασκαφικής περιόδου που διήρκεσε από τον Ιούνιο έως αυτές τις ημέρες, μίλησε στην «Π», ο κ. Άγγελος Χανιώτης, καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας και Κλασικών Σπουδών στο Institute of Advanced Studies του Πανεπιστημίου Princeton.
«Οι ανασκαφές γίνονται παραδοσιακά σε τρεις τομείς ενώ ξεχωρίζουν ο σημαντικός αποθέτης κεραμικής στον πρώτο τομέα, το Σεβαστείο στον δεύτερο τομές όπου αποδίδονταν τιμές στον αυτοκράτορα με τα εντυπωσιακά προπύλαια, τα αγάλματα και την εντυπωσιακή διακόσμηση αλλά και τον κρίκο… που προκάλεσε έκλπηξη στους επιστήμονες.
Εντυπωσιακή είναι στον τρίτο τομέα και η τρίκλιτη βασιλική που ανασκάπτεται η οπόια φανερώνει τους πειραματισμούς του αρχιτέκτονα που την σχεδίασε.
Στον πρώτο τομέα που διευθύνει ο κ. Αντώνης Κοτσώνας, συνεχίστηκε η έρευνα σ’έναν σημαντικό αποθέτη κεραμικής, που δείχνει για άλλη μια φορά τη μεγάλη σημασία που είχε η Λύκτος στους αρχαικούς και κλασικούς χρόνους και τις σχέσεις που είχε με τα μεγάλα κέντρα παραγωγής αγγείων εκείνης της εποχής που είναι η Αθήνα, η Σπάρτη και η Κόρινθος».
Η μνημειώδης σκάλα και ο πολυτελής διάκοσμος
Τον δεύτερο τομέα διευθύνει ο κ. Χανιώτης. «Κάναμε ανασκαφή-υπογραμμίζει – όλο τον Ιούλιο. Πρόκειται για την ανασκαφή ενός μεγάλου δημοσίου κτηρίου των αυτοκρατορικών χρόνων. Αυτό το κτήριο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο για τις διαστάσεις του όσο και για τον πολύ προσεγμένο τρόπο κατασκευής του για τον οποίο μάθαμε πολλά νέα στοιχεία με τη φετινή ανασκαφή.
Βρήκαμε μια μνημειώδη σκάλα που αρχικά πρέπει να είχε ύψος τουλάχιστον 3 μέτρα, μεγάλης έκτασης, η οποια οδηγούσε από έναν αρχαίο δρόμο στο κτήριο αυτό. Η σκάλα είναι πραγματικά εντυπωσιακή ενώ το κτήριο ήταν πολυτελέστατο. Γνωρίζουμε ότι οι τοίχοι του ήταν καλυμμένοι με πολύχρωμα μάρμαρα και μέσα υπήρχαν αγάλματα ρωμαίων αυτοκρατόρων, κυρίως του Αδριανού και γυναικείων μελών της οικογένειας του.
Τα αγάλματα του σεβαστείου
Το άγαλμα που βρέθηκε πέρσι τελικά αποδίδεται στον Τραϊανό, διάδοχος του οποίου είναι ο αυτοκράτορας Ανδριανός.
«Αυτό -αναφέρει ο κ.Χανιώτης -μας επιτρέπει να ερμηνεύσουμε το χώρο αυτό ως σεβαστείο, δηλαδή ως χώρο λατρείας του αυτοκράτορα.
Συνολικά έχουν βρεθεί 11 βάθρα για αγάλματα του Ανδριανού και της γυναίκας του της Σαββίνας, όμως το κτήριο πρέπει να οικοδομήθηκε με βάσει τα στοιχεία που έχουμε για τον προκάτοχο του τον Τραϊανό, το 116 μ.Χ. «Το ακεφαλο άγαλμα που βρέθηκε το 2021 πρέπει να απεικονίζει τον Τραϊανό. Φέτος είχαμε την μεγάλη τύχη να βρούμε ένα μπράτσο του αγάλματος καθώς και το χέρι που κρατάει το κοντάρι καθώς και δύο δάχτυλα» που συμπληρώνουν σιγά-σιγά το παζλ.
Το άγαλμα αυτό δεν ήταν το μόνο που υπήρχε στο χώρο, καθώς βρέθηκε ένα μαρμαρινό άγαλμα ενός νεαρού άνδρα. Μάλιστα την μια μέρα βρέθηκε ο κορμός του και την επόμενη τα πόδια. Το άγαλμα καθαρίζεται και συντηρείται αυτές τις ημέρες».
Τα ενυπωσιακά προπύλαια
Επίσης φαίνεται ότι ο χώρος είχε και μια στοά γιατί βρέθηκαν οι βάσεις από κολώνες ενώ είχε πολυτελή μαρμάρινη διακόσμηση καθώς βρέθηκαν πολλά μαρμάρινα κομμάτια στα προπύλαια του. Αυτό δείχνει ότι οι κάτοικοι της Λύκτου εκείνης της εποχής έμπαιναν στο κτήριο από μια εντυπωσιακή πύλη, η οποία έχει καταστραφεί. Έχουν διασωθεί κομμάτια από την διακόσμηση της, με ανάγλυφα, φυτικά κοσμήματα, ρόδακες και ανθέμια.
Ένα κτήριο σε χρήση για 7 αιώνες
Επίσης βρέθηκαν πολλά στοιχεία για τη μεταγενέστερη χρήση του κτηρίου που χρησιμοποούνταν για 7 ολόκληρους αιώνες, από το 116-795 μ.Χ. Μέσα σ’αυτους τους αιώνες, όπως είναι φυσικό, υπάρχουν μεγάλες αλλαγες, άλλοι τοίχοι γκρεμίζονται και αλλοι χτίζονται. Όλα αυτά είναι κομμάτια ενός παζλ που δείχνουν ότι η Λύκτος ήταν μια ακμάζουσα πολη στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, που όφειλε τον πλούτο της κυρίως στο εμπόριο κρασιού και λαδιού.
Η εντυπωσιακή τρίκλιτη βασιλική και οι αρχιτεκτονικοί πειραματισμοί
Ο τρίτος τομέας τον οποιο διευθύνει η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων κ. Βάσω Συθιακάκη είναι η συνεχίση της ανασκαφης ενός κτηρίου που με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία πρέπει να ήταν τρίκλιτη βασιλική που χρονολογείται στον 8ο μ.Χ.
Το εντυπωσιακό σ’ αυτή τη βασιλική είναι η καλή κατάσταση στην οποία διατηρείται. Μάλιστα οι τοίχοι σώζωνται σε ύψος 2 μέτρων. «Αυτό από την μια πλευρά είναι πολύ θετικό -καταλήγει ο κ. Χανιώτης -στοιχείο, γιατί προχωρώντας την ανασκαφή μπορούμε να περιμένουμε σημαντικά ευρήματα, αλλά από την άλλη σημαίνει και μια δυσκολία γιατί όταν σκάβεις σε βάθος δύο μέτρων χρειάζεται μεγάλη προσοχή.
Και το κτήριο αυτό παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον από αρχιτεκτονικής πλευράς, αλλά η ανασκαφή είναι ακόμα σε πρώιμο στάδιο, ώστε να εξάγουμε συγκεκριμένα συμπεράσματα. Όμως και με τα υπάρχοντα στοιχεία φαίνεται ότι είναι ένα αρχιτεκτονικό έργο μιας μεταβατικής περιόδου, στην οποια ο αρχιτέκτονας μοιάζει να πειραματίζεται με μια νέα μορφή αρχιτεκτονικής. Όλα αυτά με κάποια επιφύλαξη γιατί δεν έχει προχωρήσει η ανασκαφή».
Η αρχαία Λύκτος αναδύεται από τη λήθη
Με αφορμή την ολοκλήρωση της τρίτης ανασκαφικής περιόδου θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση με τίτλο «Λύκτος: μια κρητική πόλη αναδύεται από τη λήθη» που οργανώνει το αρχαιολογικό πρόγραμμα Λύκτου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ «Αειθάλη 2023» αύριο Παρασκευή, 4 Αυγούστου 2023, στις 8.30 το βράδυ, στον αύλειο χώρο του Πολύκεντρου Μιχάλης Σάλλας στο Καστέλλι.
Στόχος είναι η ενημέρωση του κοινού για την πρόοδο των ανασκαφών. Θα μιλήσουν οι συνδιευθυντές της ανασκαφής, δρ. Βάσω Συθιακάκη, έφορος Αρχαιοτήτων, ο καθηγητής Άγγελος Χανιώτης, και η αρχαιολόγος Σαμάνθα Ξημέρη ως εκπρόσωπος του καθηγητή Αντώνη Κοτσώνα.
Ο σπάνιος κρίκος, το πιο σημαντικό εύρημα
«Το πιο σημαντικό κατά την άποψη μου εύρημα -σημειώνει ο κ.Χανιώτης, είναι μια πλάκα που βρέθηκε μέσα στο Σεβαστείο, στην οποία είχε στηριχθεί ένας σιδερένιος κρίκος, κάτι σαν «τζένιο» για τα ζώα. Είναι ο κρίκος που έδεναν το ζώο που επρόκειτο να θυσιαστεί.
Αυτό μας δίνει σημαντικές πληροφορίες για το ότι γίνονταν θυσίες ζώων, μέσα σ’ αυτό τον χώρο, δηλαδη τελετουργίες προς τιμήν του αυτοκράτορα.
Ανάλογοι κρίκοι είναι σχετικά σπάνιοι αφού ένας ανάλογος έχει βρεθεί στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου και αυτό για μας ήταν μεγάλη εκπληξη».