Ένα ζωτικής σημασίας ζητούμενο, που ειδικά στις μέρες μας αναδεικνύεται η αξία του με τον πιο καθολικό τρόπο, και αφορά στην προστασία του υπόγειου υδροφορέα, δρομολογείται, μέσα από μια σχετική μελέτη που βρίσκεται σε εξέλιξη για τον σκοπό αυτό.
Πρόκειται για την πρώτη πανελλαδικά μελέτη που αφορά στη χωροθέτηση ζωνών προστασίας του νερού, που βρίσκεται σε εξέλιξη με ευθύνη της Διεύθυνσης Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης. Μέσα από τη μελέτη θα προκύψει ένας χάρτης χρήσεων γης που πρόκειται να βάλει κανόνες και πλαίσιο σε σχέση με την ανεξέλεγκτη δραστηριότητα που αναπτύσσεται στην Κρήτη, η οποία μπορεί να επηρεάσει τους υπόγειους υδροφορείς.
Ήδη η Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης έχει απογράψει περίπου 14.000 σημεία υδροληψίας που αφορούν σε πηγές, σε γεωτρήσεις, σε πηγάδια. Από αυτά τα σημεία, σε συνεργασία με τους παρόχους νερού ύδρευσης (Δήμους, ΔΕΥΑ, ΟΑΚ), έχουν απογραφεί περίπου 1.200 που χρησιμοποιούνται για ύδρευση.
Για αυτά τα σημεία θα θεσμοθετηθούν για πρώτη φορά σαφείς κανόνες και ζώνες προστασίας, λαμβάνοντας υπόψη τις υδρογεωλογικές συνθήκες κάθε περιοχής. Η επιστημονική μελέτη, που αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του έτους 2025, περιλαμβάνει ανάλυση των υδρογεωλογικών χαρακτηριστικών των υδροφόρων σχηματισμών, απογραφή των ρυπογόνων δραστηριοτήτων, χαρτογράφηση της τρωτότητας και του κινδύνου ρύπανσης των υδροφορέων και εφαρμογή μαθηματικών μοντέλων για τη ροή και την ποιότητα των υπόγειων υδάτων.
Τα αποτελέσματά της θα τεθούν σε δημόσια διαβούλευση, δίνοντας την ευκαιρία στους πολίτες, τους φορείς και τις αρμόδιες αρχές να καταθέσουν τις απόψεις τους. Η διαδικασία αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς η θεσμοθέτηση των ζωνών προστασίας θα επηρεάσει τόσο τη διαχείριση του νερού όσο και τη χρήση γης σε πολλές περιοχές της Κρήτης.
Αφού ολοκληρωθεί η δημόσια διαβούλευση, οι τελικές προτάσεις θα κατατεθούν στις αρμόδιες αρχές για έγκριση και θεσμοθέτηση, διασφαλίζοντας έτσι τη νομική κατοχύρωση των μέτρων προστασίας και την αποτελεσματική εφαρμογή τους.
Η διατήρηση της φυσικής ισορροπίας των υδατικών πόρων του νησιού
Το έργο αυτό σύμφωνα πάντα με τη Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης, αποτελεί μια σημαντική επένδυση στο μέλλον της Κρήτης, καθώς διασφαλίζει ότι οι μελλοντικές γενιές θα έχουν πρόσβαση σε καθαρό, ασφαλές και επαρκές νερό. Παράλληλα, θα συμβάλει στην προστασία της δημόσιας υγείας, στη βιώσιμη ανάπτυξη και στη διατήρηση της φυσικής ισορροπίας των υδατικών πόρων του νησιού. Όπως εξηγεί η Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διεύθυνσης Κρήτης Αγγελική Μαρτίνου «η Κρήτη είναι ένα νησί που εξαρτάται από τα υπόγεια ύδατα, για την κάλυψη των αναγκών μας σε νερό. Σχεδόν το 85-90% του νερού που χρησιμοποιούμε (ύδρευση-άρδευση-βιομηχανία) προέρχεται από τα υπόγεια ύδατα (γεωτρήσεις, πηγάδια, πηγές). Από το νερό αυτό, το νερό ύδρευσης προέρχεται κυρίως από τους καρστικούς υδροφορείς που αναπτύσσονται κυρίως στους ανθρακικούς ορεινούς όγκους των Λευκών Ορέων, του Ψηλορείτη και της Δίκτης που αποτελούν και το σημαντικότερο μέρος του υδατικού δυναμικού του νησιού. Αν και οι καρστικοί υδροφορείς είναι πλούσιοι σε νερό, είναι παράλληλα και πολύ ευαίσθητοι στη ρύπανση, αλλά και γενικά για όλους τους υπόγειους υδροφορείς ισχύει ότι εφόσον αυτοί ρυπανθούν, ο καθαρισμός τους είναι πολύ δύσκολος. Είναι λοιπόν επιτακτική η ανάγκη προστασίας των υπόγειων υδάτων στο νησί μας, καθώς οι οικολογικές, οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες της ρύπανσης, υπερβαίνουν κατά πολύ το κόστος κατάλληλης προστασίας των υπόγειων υδροφορέων. Για την αντιμετώπιση του κρίσιμου αυτού ζητήματος, εκπονείται από την Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης, μια ολοκληρωμένη επιστημονική μελέτη για τη λεπτομερή οριοθέτηση ζωνών προστασίας σημείων υδροληψίας υπόγειων υδάτων που προορίζονται για ύδρευση. Πρόκειται για ένα έργο ορόσημο για την προστασία των υδατικών πόρων της Κρήτης αφού είναι η πρώτη μελέτη στην Ελλάδα, που θα καθορίζει ζώνες προστασίας για όλες τις πηγές και τις γεωτρήσεις από τις οποίες αντλείται νερό για ύδρευση.
Οι ζώνες προστασίας
Ο προσδιορισμός των ζωνών αυτών, που θα λειτουργήσει ως «ασπίδα προστασίας» γύρω από πηγές και γεωτρήσεις, περιλαμβάνει την οριοθέτηση των εδαφικών περιοχών καθώς επίσης και τη θεσμοθέτηση περιοριστικών μέτρων ως προς τις δραστηριότητες που επιτρέπεται να αναπτυχθούν, ώστε να αποτραπεί το ενδεχόμενο, ρύποι να φτάσουν στα έργα υδροληψίας».
Σύμφωνα με τα στελέχη της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης, η προστασία των υπόγειων υδάτων από ρύπανση προκαλούμενη από ανθρώπινες δραστηριότητες είναι ένα από τα σημαντικότερα καθήκοντα της σύγχρονης υδρογεωλογίας σε παγκόσμια κλίμακα. Τα υπόγεια ύδατα έχουν χρόνους παραμονής στους υδροφόρους σχηματισμούς από δεκάδες έως χιλιάδες χρόνια, συνεπακόλουθα η ρύπανσή τους θα διαρκέσει μεγάλη περίοδο.
Αξιοσημείωτο είναι ότι ο καθαρισμός των ρυπασμένων νερών συνήθως προκαλεί τεράστιο κόστος. Επιπλέον, η χρονική υστέρηση μεταξύ της εισαγωγής ενός ρύπου στον υδρολογικό κύκλο και της εμφάνισής του – διαπίστωσής του σε ένα έργο υδροληψίας, μπορεί να καθυστερήσει την ανησυχία του κοινού και τον πραγματικό κίνδυνο της ποιότητα του υπόγειου υδροφορέα. Για την προστασία του υπόγειου υδροφορέα, οριοθετούνται τρεις ζώνες προστασίας, με σκοπό να υπάρχει ο ασφαλής έλεγχος στην είσοδο ρυπαντικών ουσιών που μπορεί να αποβεί μοιραία με τη διείσδυση μολυσματικών ή ρυπογόνων παραγόντων.
Η Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διεύθυνσης Κρήτης Αγγελική Μαρτίνου σημειώνει ότι “οι «ζώνες προστασίας» είναι συγκεκριμένες περιοχές μέσα στις οποίες μπορεί να επιτρέπεται ή να μην επιτρέπεται η ανάπτυξη συγκεκριμένων δραστηριοτήτων. Η θέσπιση «ζωνών προστασίας» έχει αποδειχθεί κατάλληλο εργαλείο και στηρίζεται σε βαθμίδες αναστολής των επικίνδυνων δραστηριοτήτων. Επειδή οι κανονισμοί στις ζώνες προστασίας «περιορίζουν» ή και «αποκλείουν» ανταγωνιστικές χρήσεις γης, η σωστή διαστασιολόγησή τους είναι ένα απαιτητικό έργο”.