Μοναδική στα αρχαιολογικά χρονικά της Κρήτης θεωρείται η ανακάλυψη που έγινε κατά τις ανασκαφές πάνω σε λόφο στα έργα που γίνονται για την κατασκευή του αεροδρομίου Καστελλίου.
Σύμφωνα με άκρως έμπειρους ειδικούς, οι οποίοι μίλησαν στην «Π», δεν έχει βρεθεί κάτι ανάλογο στο νησί, γεγονός που δίνει την ιδιαίτερη αξία στο εύρημα.
Ανάλογά του μπορούν να θεωρηθούν κατασκευές στην περιοχή της Ανατολής και συγκεκριμένα στην Μικρά Ασία και την Μεσοποταμία, ενώ στον ελλαδικό χώρο ανάλογό του μπορεί να θεωρηθεί το μοναδικό έως σήμερα στην κατηγορία του «Κυκλικό Κτήριο» στην Τίρυνθα.
Tο θεμέλιο του συγκεκριμένου κτηρίου στην Τίρυνθα αποτελούν ένας κύκλος με διάμετρο 6 μέτρα, διαμορφωμένος στο βράχο, και ομόκεντροι κυκλικοί τοίχοι από ωμόπλινθους. Η κολοσσιαία αυτή κατασκευή, συνολικής διαμέτρου 27,9 μέτρων, μοναδική στο Αιγαίο, αποτελεί έργο συλλογικής εργασίας των κατοίκων της πρωτοελλαδικής Τίρυνθας.
Πρόκειται για κοινοτικό κτίσμα, όμοιο με εκείνα που έχουν ανασκαφεί στη Mεσοποταμία και χρονολογούνται στην Πρωτοδυναστική περίοδο (τέλη 4ης-μέσα 3ης χιλιετίας π.X.), το οποίο εικάζεται ότι λειτουργούσε είτε ως κοινοτική αποθήκη είτε ως πύργος.
Η διάμετρος στη κατασκευή που βρέθηκε στο Καστέλλι στο στενό πάνω μέρος είναι 12 μέτρα, ενώ η διάμετρός του τα 60 μέτρα. Όσον αφορά στην εξαιρετική ανακάλυψη στην Κρήτη, η οποία μπορεί χωρίς υπερβολή ν΄αλλάξει τον χάρτη της ιστορίας του νησιού, φέρεται να ανήκει στην παλαιοανακτορική περίοδο 1900-1700 π.Χ., ενώ πρόκειται για όσους το είδαν από κοντά για εύρημα όχι μόνο πολύ εντυπωσιακό, αλλά και καλά σωζόμενο.
Αν και αρχικώς είχε θεωρηθεί ότι πρόκειται για φρυκτωρία, δηλαδή ένα σύστημα οπτικής επικοινωνίας με φρυκτούς, δηλαδή φλεγόμενους πυρσούς ή δαυλούς, που χρησιμοποιήθηκε κυρίως στην αρχαιότητα για τη μετάδοση μηνύματος σε μακρινή απόσταση, όπως δείχνουν τα στοιχεία το ενδεχόμενο αυτό δείχνει να απομακρύνεται. Το επόμενο δίμηνο θεωρείται κρίσιμο, γιατί οι ανασκαφές αναμένονται να δώσουν απαντήσεις για το εξαιρετικά σπάνιο εύρημα που πρέπει να παραδοθεί στις επόμενες γενιές και μάλιστα στη θέση που βρίσκεται.
Ένταση
Προχθές η υπουργός επισκέφτηκε τον λόφο μαζί με τον υφυπουργό Υποδομών και Μεταφορών, Νίκο Ταχιάο. Στην αρχή της σύσκεψης που ακολούθησε, όπως ανέφερε το patris.gr, έγινε ενημέρωση για το σημείο που είναι κομβικό για το αεροδρόμιο, γιατί εκεί προβλέπεται να κατασκευαστεί το ραντάρ, υπήρξε ένταση κυρίως με τον κ. Ταχιάο ο οποίος αμφισβήτησε κάποια ζητήματα που έχουν να κάνουν με τις ενέργειες της εταιρείας και των αρχαιολόγων, αλλά στη συνέχει δόθηκαν εξηγήσεις και έπεσαν οι τόνοι.
Στη συνέχεια έκαναν αυτοψία στην περιοχή αναζητώντας μια λύση για την αντιμετώπιση του ευρήματος από κοινού, χωρίς να αποφασιστεί τίποτα. Στην κουβέντα έπεσαν διάφορα σενάρια για μεταφορά και μετά επανέκθεση, ή ο τεμαχισμός και η μεταφορά σε άλλο σημείο του ευρήματος.
Δήλωση Μενδώνη
Για το θέμα αυτό η υπουργός Πολιτισμού δήλωσε σχετικά: ´Κάναμε μια αυτοψία με τον κ. Ταχιάο και τους εμπλεκόμενους από την πλευρά του φορείς. Είδαμε το μνημείο που έχει εντοπιστεί, θα γίνουν όσα απαιτούνται ώστε και τα αρχαία να προστατευτούν, όπως είναι υποχρέωση όλων μας, γιατί για το Υπουργείο Πολιτισμού είναι προτεραιότητα. ´Όλοι κατανοούμε το αναπτυξιακό μέγεθος του έργου και είμαι αισιόδοξη ότι και το έργο θα προχωρήσει και τα αρχαία θα προστατευτούν όπως πρέπει.