Από αμιαντοσωλήνες αποτελείται μεγάλο μέρος του παλαιωμένου κεντρικού τροφοδοτικού αγωγού των Μαλίων, που εδώ και 61 χρόνια καλύπτει υδροδοτικά το Ηράκλειο με φυσική ροή.
Το στοιχείο αυτό έρχεται να προστεθεί στα τόσα άλλα επιχειρήματα που θέτουν στο τραπέζι οι αυτοδιοικητικοί που ζητούν την αντικατάσταση και τη μετατόπιση του αγωγού, που έχει κλείσει χρόνια τώρα τον κύκλο της ζωής του.
Θιασώτης της μετατόπισης και αντικατάστασης του αγωγού ο δήμαχος Χερσονήσου Ζ. Δοξαστάκης, ο οποίος, με αφορμή το επίμαχο θέμα που ανέδειξε χθες η «Π», τονίζει ότι αποτελεί αναγκαιότητα η αντιμετώπιση του σοβαρού αυτού ζητήματος για μια σειρά από λόγους ανάμεσα στους οποίους είναι το βάρος των διαρροών, που έχουν σαν αποτέλεσμα να χάνονται σημαντικές ποσότητες νερού και μάλιστα σε μια χρονική περίοδο που η ορθολογική διαχείριση του νερού είναι κρίσιμο ζητούμενο.
Με ιδιαίτερη ευαισθησία προσεγγίζει το θέμα ένα ιστορικό στέλεχος της αυτοδιοίκησης, ο πρώην δήμαρχος Μαλίων Κώστας Λαγουδάκης, ο οποίος δεν κρύβει την αγωνία του για «τις αλλεπάλληλες βλάβες που εκδηλώνονται στον αγωγό ύδρευσης Μαλίων-Ηρακλείου, που μεταφέρει στο Ηράκλειο αδιάλειπτα από το 1963 μέχρι και σήμερα τουλάχιστον 13.000 κυβικά άριστης ποιότητας νερού το εικοσιτετράωρο, αντλούμενο από την περιοχή των Μαλίων.
Οι βλάβες αυτές στον αγωγό αποτελούν τη συνέχεια άλλων όμοιων βλαβών που παρουσιάζονται τελευταία και αναδεικνύουν ότι λόγω παλαιότητας χρήζει αντικατάστασης. Από τη ΔΕΥΑΗ επίσης έχει διαπιστωθεί ότι η αντλούμενη ποσότητα νερού από τις γεωτρήσεις των Μαλίων φτάνει εμφανώς μικρότερη στις δεξαμενές της στο Ηράκλειο, γεγονός που καταμαρτυρεί ότι στη διαδρομή του αγωγού κάποιοι έχουν συνδεθεί σ’ αυτόν και αντλούν παράνομα σημαντικές ποσότητες νερού που τις στερείται η πόλη του Ηρακλείου».
Όπως τονίζει ο κ. Λαγουδάκης, «αν η όδευση του αγωγού μεταφοράς του νερού από τις περιοχές των Μαλίων και Σταλίδας τις επιβάρυνε στην έναρξη λειτουργίας του περιορισμένα, ως έχουσες τότε αποκλειστικά αγροτικό χαρακτήρα, στον μετέπειτα χρόνο και ιδιαίτερα σήμερα, το άχθος αυτό καθίσταται ιδιαζόντως καταχρηστικό, δεσμεύοντας αδικαιολόγητα την ακώλυτη και πλήρη αξιοποίηση εκάστης ιδιοκτησίας που σήμερα τοποθετείται στον πλέον ανεπτυγμένο τουριστικό χάρτη της Κρήτης».
Ο πρώην δήμαρχος αναδεικνύοντας την κοινωνική διάσταση του θέματος σημειώνει ότι «σήμερα οι περιοχές των Μαλίων και της Σταλίδας και ιδίως οι ιδιοκτησίες που βρίσκονται βόρεια της παλαιάς εθνικής οδού Ηρακλείου Αγίου Νικολάου, έχουν ανοικοδομηθεί και πολλές εκατοντάδες τουριστικά συγκροτήματα φιλοξενούν κατά την τουριστική περίοδο πολλές χιλιάδες επισκέπτες.
Εξίσου όμως, πέραν των κινδύνων που επαπειλεί σε ανθρώπους και περιουσίες από οποιαδήποτε βλάβη στη λειτουργία του, όπως έχει συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν, πολλές ιδιοκτησίες από τις οποίες διέρχεται ο αγωγός, ιδίως στην περιοχή της Σταλίδας, που έχει οργανωθεί χωροταξικά από τον Ιούλιο του 1991, στερούνται σήμερα ανεπίτρεπτα και καταχρηστικά την ακώλυτη και ελεύθερη αξιοποίηση τους καθ’ οιονδήποτε τρόπο.
Τα Μάλια αποτελούν για το Ηράκλειο σοβαρή υδρολογική βάση εδώ και 60 χρόνια, παρέχοντας αδιάλειπτα μεγάλες ποσότητες άριστου νερού στις ραγδαία αυξημένες ανάγκες του και επειδή η άρση του δυσβάστακτου και καταχρηστικού φορτίου που βαραίνει τις περιοχές των Μαλίων και Σταλίδας πρέπει να λάβει τέλος, με δεδομένη την οικονομική αφαίμαξη της τοπικής αυτοδιοίκησης από την κεντρική εξουσία, προβάλλει ως μοναδική ευκαιρία η συμπερίληψη της μετατόπισής του αγωγού του στο έργο της κατασκευής του ΒΟΑΚ.
Η προσέγγιση του κόστους κατασκευής του που έχει γίνει από την ΔΕΥΑΗ δεν είναι απαγορευτικό, αντιθέτως είναι απόλυτα συμβατό με τις προαναφερόμενες ανάγκες και προτεραιότητες».
Πώς κατασκευάστηκε ο αγωγός των Μαλίων;
Ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο του Δημήτρη Ξυριτάκη «ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΡΑΣΑΔΑΚΗΣ ο βίος, η πολιτεία και το έργο ενός σπουδαίου πολιτικού», δίνει απαντήσεις για το χρονικό της δημιουργίας του αγωγού των Μαλίων που ήρθε να δώσει λύση στο οξύτατο πρόβλημα της ύδρευσης, που αποτελεί το προαιώνιο πρόβλημα του Ηρακλείου:
«Όταν ανέλαβε τον δήμο ο Νικόλαος Κρασαδάκης, η πόλη υδρευόταν από τις καλούμενες παλιές πηγές, δηλαδή την πηγή Μηλιαρά, Νεραϊδόσπηλιο, Φουντάνα, και Καρυδάκη που έδιναν 150 κυβικά νερό όλα κι όλα την ώρα ή 3.600 κυβικά μέτρα νερού το 24ωρο, με τα οποία ο δήμος Ηρακλείου προσπαθούσε να ξεδιψάσει πληθυσμό εκατό χιλιάδων κατοίκων.
Η πόλη βρισκόταν σε απόγνωση και οι δημότες, όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις αυτές, ήταν έτοιμοι να εκραγούν με στόχο τον αναίτιο στην πραγματικότητα δήμαρχό τους. Ο ευρηματικός όμως δήμαρχος σκέφτηκε ότι τη λύση μπορούσαν να δώσουν οι πηγές των Μαλίων όπου κατέληγαν τα νερά του οροπεδίου Λασιθίου και, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, η περιοχή αυτή με τις κατάλληλες γεωτρήσεις θα μπορούσε να προσφέρει στο Ηράκλειο περί τα 300 κυβικά μέτρα νερού την ώρα ή 7.200 κυβικά μέτρα το 24ωρο, αν οι εργασίες αξιοποίησης της γίνονταν σωστά.
Η ελληνική κυβέρνηση όμως δεν έδειχνε διατεθειμένη να χρηματοδοτήσει ένα τέτοιο έργο, πολύ περισσότερο μάλιστα αφού ο δήμαρχος του Ηρακλείου ήταν αντίπαλός της. Τότε ο Κρασαδάκης δε δίστασε να απευθυνθεί στους Αμερικάνους οι οποίοι είχαν κάθε λόγο να φανούν φιλικοί σε μια πόλη δίπλα στην οποία είχαν εγκαταστήσει μια μεγάλης στρατηγικής αξίας στρατιωτική βάση, εκείνη των Γουρνών.
Η επίλυση του προβλήματος αυτού έγινε δεκτή με αισθήματα ανακούφισης από τους κατοίκους της πόλης, οι οποίοι συγκεντρώθηκαν στην Πλατεία Λιονταριών στις 5 Μαΐου 1963 όπου έλαβε χώρα με κάθε επισημότητα η σχετική τελετή.
Οι εφημερίδες της εποχής περιέχουν φωτογραφίες στις οποίες απεικονίζεται η καθιερωμένη εξέδρα με τον Δήμαρχο της πόλης επικεφαλής να εκφωνεί λόγους και τους λοιπούς εκπροσώπους να τον ακούν με προσοχή. Μεταξύ των ακροατών του περιλαμβανόταν και ο Αμερικανός πρεσβευτής Λαμπουις και η σύζυγός του, κόρη της Μαντάμ Κιουρί».