Ο Προμηθέας είναι το φως. Η φωτιά συμβολίζει το πέρασμα του ανθρώπου από την φύση στον πολιτισμό. Είναι μια νοητική διαδικασία που διακρίνει τους ανθρώπους απο τα ζώα. Η αμφίσημη υφή της, επειδή πολύ εύκολα μπορεί να μετατραπεί σε μια φωτιά που κατακαίει και δεν χορταίνει, δείχνει και την ιδιαιτερότητα του ανθρώπου, μας θυμίζει την θεϊκή καταγωγή του αλλά και το ζωώδες στοιχείο που όλοι έχουμε μέσα μας.
Αυτό επισημαίνει μιλώντας στην «Π» ο Αντώνης Ντουράκης ο σκηνοθέτης και ηθοποιός για το έργο που επέλεξε να παρουσιάσει με την θεατρική του ομάδα, την ομάδα Ιυττός.
Το έργο του Αισχύλου «Προμηθέας Δεσμώτης» που θα παρουσιαστεί την Δευτέρα 7 Αυγούστου στις 9.30 το βράδυ στο κηποθέατρο “Ν. Καζαντζάκης”, γοήτευσε τον σκηνοθέτη γι’ αυτό που εκφράζει επειδή-όπως τονίζει-είναι ο αίρων τις αμαρτίες του κόσμου. Είναι ήρωας, όχι μόνο γιατί πάει κόντρα στον Δία και στο καθεστώς φόβου που έχει επιβάλλει, δεν σηκώνει μόνο το βάρος της μοίρας του αλλά την προκαλεί. Έχει γεννηθεί για αυτόν τον σκοπό».
Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί μια μυθολογία οικεία στον θεατή της εποχής του, όπου τοποθετεί τις συγκρούσεις του. Πώς όμως αυτό μπορεί να γίνει οικείο στον σημερινό θεατή;
«Εκεί που στέκομαι περισσότερο-εξηγεί ο σκηνοθέτης – είναι στα εφόδια που προσφέρει στους ανθρώπους για να βγουν απο το σκοτάδι στο φως. Αν δεχτώ οτι ζω στον απόλυτο σκοταδισμό με αφορά απολυτα σήμερα αυτός ο μύθος. Μέσα σε ένα σύμπαν συγκροτημένο εκφράζει την εσωτερική αμφισβήτηση».
Ο ίδιος μιλά ακόμα για τις ιδιαιτερότητές, τις δυσκολίες της συγκεκριμένης τραγωδίας, για το δώρο της γνώσης της πραγματικής ζωής αλλά και τους συνεργάτες του.
«Το δώρο στους ανθρώπους είναι πάντα το ίδιο, η γνώση»
Ποιος είναι ο Προμηθέας;
Ο Προμηθέας είναι αυτός που ξέρει από πριν όσα πρόκειται να ακολουθήσουν. Είναι ένας τραγικός ήρωας που διακατέχεται από ένα παράδοξο πάθος που τον αναγκάζει να αναζητά τον προορισμό του μέσα από την καταστροφή του. Είναι ένας ήρωας με αναπτυγμένη θέληση. Τα ξένα στοιχεία- διαταραχή του νου, υπερφυσικές δυνάμεις, μοίρα (στοιχεία που επηρεάζουν και καθορίζουν τις πράξεις των ηρώων στην αρχαία τραγωδία) εδώ είναι δευτερεύοντα.
Τι αντιπροσωπεύει;
Ο Προμηθέας είναι το φως. Η φωτιά συμβολίζει το πέρασμα του ανθρώπου από την φύση στον πολιτισμό. Είναι μια νοητική διαδικασία που διακρίνει τους ανθρώπους από τα ζώα. Η αμφίσημη υφή της, επειδή πολύ εύκολα μπορεί να μετατραπεί σε μια φωτιά που κατακαίει και δεν χορταίνει, δείχνει και την ιδιαιτερότητα του ανθρώπου, μας θυμίζει την θεϊκή καταγωγή του αλλά και το ζωώδες στοιχείο που όλοι έχουμε μέσα μας.
Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες και ποιες οι δυσκολίες της συγκεκριμένης τραγωδίας;
Είναι η μόνη τραγωδία που με εξαίρεση το πρόσωπο της Ιως, όλοι οι υπόλοιποι ήρωες είναι Θεοί. Στην αρχή με δυσκόλεψε αρκετά και η διαχείριση του χορού που αποτελείται από Ωκεανίδες, θεότητες. Επίσης το γεγονός ότι το κεντρικό πρόσωπο του έργου είναι ακινητοποιημένο σε όλη την διάρκεια της παράστασης. Εκτός απο την έναρξη και το φινάλε, όπου υπάρχει δράση, σε όλη την υπόλοιπη διάρκεια τα πρόσωπα περνούν, συνομιλούν με τον καθηλωμένο Προμηθέα και φεύγουν.
Ο Προμηθέας δίνει τη φωτιά ως δώρο στους ανθρώπους. Ποιό θα ήταν ένα δώρο για τους ανθρώπους σήμερα;
Το ίδιο που έδωσε και τότε. Την γνώση. Την Γνώση της πραγματικής ζωής. Στον Προμηθέα υπάρχει έντονη η παρουσία του χάους, ενός σύμπαντος πριν από την ύπαρξη του ανθρώπινου στον κόσμο.
Αν και σκεπάστηκε, δεν σημαίνει πως καταργήθηκε. Η επικοινωνία με αυτόν τον κόσμο και η συνειδητοποίηση του ανθρώπου πως αυτός είναι ο κόσμος μας κι απο εκεί προερχόμαστε είναι ένα μεγάλο δώρο.
Η φωτιά συμβολίζει
το πέρασμα του ανθρώπου από την
φύση στον πολιτισμό
Στο έργο δεν υπάρχει κανένας θνητός. Έπαιξε αυτό κάποιο ρόλο και πώς το διαχειριστήκατε ως σκηνοθέτης;
Στην αρχή παιδεύτηκα. Πως αντιμετωπίζονται όλα αυτα τα πλάσματα- Θεοί και στοιχειακές δυνάμεις που παρελαύνουν επί σκηνής; Το επεισόδιο με την Ιώ εντείνει την αλληλεγγύη ανάμεσα στον Προμηθέα, τον χορό και την ανθρωπότητα.
Τα μέλη του χορού αν και Ωκεανίδες ξεχνούν πως είναι θεότητες και συμπάσχουν απόλυτα με τα πάθη της Ιώς. Ο Προμηθέας συγκεντρώνει γύρω του αυτούς που έχουν την δύναμη να ανατρέψουν τις συμβάσεις. Ο χορός των Ωκεανίδων αντιπροσωπεύει όλα τα θύματα της τυραννίας του Διός και προβάλλει τα πάθη της στο ανθρώπινο σύμπαν.
«Αν δεχτώ ότι ζω στον απόλυτο σκοταδισμό, με αφορά απόλυτα σήμερα αυτός ο μύθος»
Χρειαζόμαστε έναν Προμηθέα Δεσμώτη σήμερα;
Πάντα χρειαζόμαστε έναν Προμηθέα για να μπορεί να συνεχιστεί η ύπαρξη του ανθρώπινου γένους. Στον Προμηθέα βλέπουμε για πρώτη φορά να απειλείται το ανθρώπινο είδος απο ολοκληρωτικό αφανισμό.
Γιατί επιλέξατε τον Προμηθέα μετά την «Ορέστεια»;
Δεν ξέρω. Πολλές φορές δρούμε με το ένστικτο ή το υποσυνείδητο μας χωρίς να έχουμε ξεκάθαρο τον λόγο. Η απάντηση έρχεται αργότερα. Μια που μου κάνετε αυτήν την ερώτηση θα ήθελα να πω οτι η Ορέστεια δεν πρόλαβε να ανέβει ποτέ στην σκηνή λόγω περιοριστικών μέτρων στην διάρκεια της καραντίνας. Έπεται…
Τι γοητεύει εσάς στο μύθο του Προμηθέα;
Με γοητεύει αυτό που εκφράζει, επειδή είναι ο αίρων τις αμαρτίες του κόσμου. Είναι ήρωας, οχι μόνο γιατί πάει κόντρα στον Δία και στο καθεστώς φόβου που έχει επιβάλλει, δεν σηκώνει μόνο το βάρος της μοίρας του αλλά την προκαλεί. Έχει γεννηθεί για αυτόν τον σκοπό.
Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί μια μυθολογία οικεία στον θεατή της εποχής του, όπου τοποθετεί τις συγκρούσεις του.
Πως αυτό μπορεί να γίνει οικείο στον σημερινό θεατή;
Στην συγκεκριμένη τραγωδία δεν ξέρω κατά πόσο θα έπρεπε να σταθούμε στον μύθο αυτόν καθ αυτόν. Χωρίς την δοκιμασία του Προμηθέα δεν θα υπήρχε ο μύθος. Τι θα ήταν ο Προμηθέας χωρίς την φωτιά; Εκεί που στέκομαι περισσότερο είναι στα εφόδια που προσφέρει στους ανθρώπους για να βγουν από το σκοτάδι στο φως. Αν δεχτώ ότι ζω στον απόλυτο σκοταδισμό, με αφορά απολυτα σήμερα αυτός ο μύθος. Μέσα σ’ ένα σύμπαν συγκροτημένο εκφράζει την εσωτερική αμφισβήτηση.
«Το έργο το βλέπω ως μια παρούσα δυστοπία»
Μπορεί το έργο να ειδωθεί ως μια μελλοντική δυστοπία, όπου το Κράτος και η Βία κυριαρχούν;
Το έργο το βλέπω ως μια παρούσα δυστοπία.
Ποια φράση από το έργο σας σάς έχει επηρρεάσει ιδιαίτερα;
Όταν εξηγεί τους λόγους που έδειξε εύνοια στους ανθρώπους: «…πρώτα είχαν μάτια αλλά μάταια, άκουαν χωρίς να ακούν, όμοιοι με μορφές ονείρων περνούσαν τον μακρύ βίο συμφύροντάς τα όλα…».
Ο τρόπος με τον οποίο η σκηνοθέτις και ηθοποιός Λένα Κιτσοπούλου διαχειρίστηκε την αριστοφανική κωμωδία «Σφήκες» που ανέβηκε στην Επίδαυρο, δημιούργησε αντιδράσεις -και σε προσωπικό επίπεδο-που ακομα δεν έχουν κοπάσει. Ποιά είναι η άποψη σας;
Δεν μπορώ να έχω άποψη για κάτι που δεν έχω δει ιδίοις όμμασι. Το θέατρο όμως είναι ένας χώρος ελευθερίας.
Ο σκηνοθέτης πρέπει να είναι δεσμευμένος από τις συμβάσεις που τα ίδια τα έργα φέρουν;
Δεν μπορώ να απαντήσω μονολεκτικά. Οι συμβάσεις είναι για να τις ακολουθούμε αλλα και να μπορούμε να τις καταργήσουμε όταν πρέπει.
Ευχαριστώ για την ευκαιρία που μου δίνετε να μιλήσω για την παράσταση και που χάρη σε όλη την ομάδα των συνεργατών μου, ανθρώπων με ωραία μυαλά, κατάφερα να πραγματώσω.
Οι συντελεστές της παράστασης
Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης, σκηνοθεσία: Αντώνης Ντουράκης, μουσική: Κωνσταντίνος Πολοπετράκης, γραφιστική επιμέλεια αφίσας: Άννα Παπαδάκη, σκηνικά κουστούμια: Αλέξανδρος Κομπόγιωργας, επιμέλεια μάσκας: Εύα Σπιθούρη, φωτογραφία: Μάνος Πολιτάκης, βοηθός σκηνοθέτη: Ελένη Χριστοδούλου.
Παίζουν: Αντώνης Ντουράκης (Προμηθέας), Φαίδωνας Αναστασάκης (Κράτος), Γιώργος Χαλκιαδάκης (Βία, Ερμής), Πετρής Φαρσαράκης (Ήφαιστος), Γιάννης Καββαλάκης (Ωκεανός), Δάφνη Di Gregorio (Ιώ). Χορός: Εβελίνα Τσιάρα, Αλεξάνδρα Πεπονάκη, Μαρία Τσικριτσάκη, Δάφνη Di Gregorio, Φαίδωνας Αναστασάκης Γιώργος Χαλκιαδάκης, Πετρής Φαρσαράκης, Γιάννης Καββαλάκης, Δάφνη Di Gregorio. •Τιμή εισιτηρίου 15 ευρώ.
- Προπώληση στο ταμείο του Κηποθεάτρου 12 ευρώ.
- Άνεργοι, πολύτεκνοι, φοιτητές, ΑμεΑ 10 ευρώ.
Πληροφορίες 6984174319.