Του Γιώργου Α. Καλογεράκη
Συμπληρώνονται φέτος 80 χρόνια από το βράδυ της Τετάρτης 26 Απριλίου 1944, όταν έντεκα Κρητικοί αντάρτες και δύο Βρετανοί αξιωματικοί προχώρησαν σε μία παράτολμη πολεμική ενέργεια στην Κρήτη. Επιχείρησαν και πέτυχαν να απαγάγουν τον Γερμανό Διοικητή των κατοχικών δυνάμεων των νομών Ηρακλείου και Λασιθίου, τον Στρατηγό Χάινριχ Κράιπε, (Θεόφιλος είχε ονομαστεί συνθηματικά από τον Πάτρικ Λη Φέρμορ και τους άντρες της αντίστασης). Το εγχείρημα σχεδιάστηκε από τον επικεφαλής της ομάδας Βρετανό Πάτρικ Λη Φέρμορ και τον Αρχηγό της Εθνικής Οργάνωσης Δολιοφθοράς Πληροφοριών Ηρακλείου – Λασιθίου (ΕΟΔΠ) Μιχάλη Ακουμιανάκη.
Οι άντρες της ομάδας απαγωγής ήταν οι: Πάτρικ Λη Φέρμορ, Στάνλεϋ Μος, Μανόλης Πατεράκης, Γιώργης Τυράκης, Γρηγόρης Χναράκης, Στρατής Σαβιολής, Αντώνης Ζωιδάκης, Νίκος Αθανασάκης, Μιχάλης Ακουμιανάκης, Παύλος Ζωγραφιστός, Νίκος Κόμης, Δημήτρης Τζατζάς και Αντώνης Παπαλεωνίδας.
Η απαγωγή έγινε στη διακλάδωση των Αρχανών προς τις Πατσίδες και το Καστέλλι, στην καθημερινή διαδρομή του Στρατηγού από την έδρα του στις Αρχάνες ως στον τόπο διαμονής του τη βίλα Αριάδνη στην Κνωσό.
Μετά την επιχείρηση, η ομάδα των απαγωγέων χωρίστηκε σε τέσσερις υποομάδες.
Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ με τον Στάνλεϋ Μος, τον Στρατή Σαβιολή, τον Γιώργη Τυράκη και τον Μανόλη Πατεράκη, επιβίβασαν τον Στρατηγό στο αυτοκίνητό του και περνώντας από την πόλη του Ηρακλείου, έφτασαν στο Γενή Γκαβέ, εγκατέλειψαν το όχημα και οδήγησαν τον Κράιπε στον Ψηλορείτη. Ο Μιχάλης Ακουμιανάκης με τον Ηλία Αθανασάκη κατευθύνθηκαν στην πόλη του Ηρακλείου για να σκορπίσουν προκηρύξεις και να καταγράψουν τις αντιδράσεις των αρχών κατοχής. Ο Παύλος Ζωγραφιστός με τον Δημήτρη Τζατζά επέστρεψαν στα σπίτια τους.
Δεν ακολούθησαν, γιατί οι επισκέπτες της αγροικίας που φιλοξενούνταν οι απαγωγείς τους είχαν δει. Αν διέρρεε αυτή η είδηση, δεν έπρεπε να υποψιαστούν οι Γερμανοί με την απουσία των δύο αντρών από τις καθημερινές εργασίες τους. Ο Αντώνης Παπαλεωνίδας, ο Γρηγόρης Χναράκης, ο Αντώνης Ζωιδάκης και ο Νίκος Κόμης με τον οδηγό του Κράιπε, προχώρησαν πεζοί προς το χωριό Άγιος Σύλλας με πορεία προς τον Ψηλορείτη. Επειδή ο οδηγός τους καθυστερούσε, τον άφησαν στο σπίτι των αδερφών Κωνσταντίνου και Χαράλαμπου Τυμπακιανάκη, οικογένειας που ήταν ενταγμένη από την πρώτη ημέρα κατάληψης της Κρήτης στην Αντίσταση.
Οι οδηγίες τους ήταν να φέρουν τον οδηγό στον Ψηλορείτη, στο λημέρι της Ανεξάρτητης Ομάδας Ανωγείων στα Πετροδολάκια. Τα αδέρφια Κωστής και Χαράλαμπος, τα ξημερώματα της 27ης Απριλίου, πριν ακόμη φωτίσει η ημέρα, ξεκίνησαν.
Φτάνοντας έξω από το χωριό Άγιος Σύλλας, ο οδηγός συνεχώς διαμαρτύρονταν και δεν ήταν πρόθυμος να τους ακολουθήσει. Εκτιμώντας την κατάσταση, τα δυο αδέρφια αποφάσισαν ότι θέτει σε κίνδυνο ολόκληρη την επιχείρηση και τον εκτέλεσαν έξω από το χωριό σε μια σπηλιά. Δύσκολή απόφαση αλλά απαραίτητη κατά την κρίση των δύο αδερφών. Ο Κωνσταντίνος Τυμπακιανάκης τρεις μήνες αργότερα έπεφτε νεκρός από τα πυρά γερμανικής περιπόλου, έξω από το χωριό Άγιος Σύλλας, στις 29 Αυγούστου 1944.
Η συμμετοχή των Κρητών στην ομάδα απαγωγής αλλά και η βοήθεια που προσέφερε ο πληθυσμός στην απόκρυψη, στον εφοδιασμό και στη διαφυγή των απαγωγέων και του Στρατηγού Κράιπε από την παραλία «Περιστερέ» του Ροδακίνου στη Μέση Ανατολή, αποτελεί μεγάλο ύμνο και τιμή στο έπος της Κρητικής Αντίστασης.
Όλοι, αλλά και όσοι από τους συμμετέχοντες της απαγωγής έγραψαν ή αναφέρθηκαν σ’αυτήν, συμφωνούν ότι χωρίς τη βοήθεια των Κρητών, η επιχείρηση Κράιπε δεν θα είχε επιτυχία. Ήταν μια απαγωγή που έγινε ύμνος και τραγούδι στα στόματα των Κρητικών. Ο θρύλος της απαγωγής απλώθηκε σ’ όλο το νησί, έτσι ώστε δεν υπήρχε Κρητικός που να μην έλαβε μέρος με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Όποιον κι αν ρωτούσες θα σου έλεγε: «…ήμουν κι εγώ εκεί…».
Το εγχείρημα αιφνιδίασε τους Γερμανούς και καταρράκωσε το ηθικό τους. Σε έναν τόπο που οι ίδιοι αποκαλούσαν «Φρούριο Κρήτη», με χιλιάδες στρατιώτες και άφθονο πολεμικό υλικό, με δεκάδες ομαδικές εκτελέσεις και απίστευτη βαρβαρότητα απέναντι στους Κρητικούς, δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι κάποιοι τόλμησαν να απαγάγουν έναν Γερμανό Στρατηγό, τον επικεφαλής των κατοχικών δυνάμεων των νομών Ηρακλείου και Λασιθίου, τον Κράιπε.
Στην επιχείρηση της απαγωγής αλλά και της μεταφοράς και απομάκρυνσης του Στρατηγού από το Ροδάκινο στη Μέση Ανατολή, πήραν μέρος άνδρες από τις ανταρτικές ομάδες του Καπετάν Μανόλη Μπαντουβά, του Καπετάν Πετρακογιώργη, της Ανεξάρτητης Ομάδος Ανωγείων του Καπετάν Χριστομιχάλη, της Εθνικής Οργάνωσης Δολιοφθοράς Πληροφοριών του Μιχάλη Ακουμιανάκη και του Καπετάν Πέτρου Παπαδοπετράκη ή Πέτρακα.
Η επιχείρηση εκτυλίχτηκε και στους τέσσερις νομούς της Κρήτης. Στον νομό Λασιθίου που “ρίχτηκε” με αλεξίπτωτο ο Πάτρικ Λη Φέρμορ, στον νομό Ηρακλείου που έγινε η απαγωγή, στον νομό Ρεθύμνου τόπο απόκρυψης των απαγωγέων στον Ψηλορείτη και την ύπαιθρο των χωριών του Αμαρίου και τον νομό Χανίων, τελικό τόπο διαφυγής (Ροδάκινο), με σκάφος επιφανείας του Στρατηγού και των απαγωγέων του.
Για την ενημέρωση του Συμμαχικού Στρατηγείου, πήραν μέρος όλοι οι σταθμοί ασυρμάτου της Κρήτης, του Τομ Ταμπάμπιν στον Ψηλορείτη, του Άλεξ Ρέντελ στα βουνά της Δίκτης, του Ντένη Τσικλητήρα στην Ασή Γωνιά των Λευκών Ορέων και του Ραλφ Στόκμπριτζ στο χωριό Δρυγιαδέ Ρεθύμνου, ο ασυρματιστής του οποίου Ντικ Μπαρνς, έδωσε τελικά το σήμα και ενημέρωσε για την απαγωγή.
Από την Τετάρτη 26 Απριλίου ως το πρωινό της Δευτέρας 15 Μαΐου 1944 που επιβιβάστηκαν οι απαγωγείς μαζί με τον Κράιπε σε σκάφος επιφανείας για τη Μέση Ανατολή, πολλά γεγονότα εκτυλίχτηκαν στα βουνά και τα λαγκάδια της Κρήτης.
Σύντομα, το χρονικό της απαγωγής του Κράιπε έχει ως εξής:
Την Παρασκευή 4 Φεβρουαρίου 1944 τα μεσάνυχτα, αφήνοντας με αλεξίπτωτο το αεροσκάφος τύπου Ουέλλικτον που τον μετέφερε, φτάνει ο Λοχαγός Πάτρικ Λη Φέρμορ στο οροπέδιο Ομαλού της Βιάννου. Οι σύντροφοί του δεν καταφέρνουν να τον ακολουθήσουν με τα αλεξίπτωτά τους, γιατί είχε απλωθεί ομίχλη που έκανε αδύνατη την προσπάθεια.
Αποστολή του Πάτρικ Λη Φέρμορ με την ομάδα του ήταν η απαγωγή του σφαγέα της Βιάννου Μίλερ. Δυο μήνες αργότερα, στην παραλία Δέρματος (ανατολικά του Τσούτσουρα), την Τρίτη 4 Απριλίου 1944, αποβιβάζονται οι Στάνλεϋ Μος, Γιώργης Τυράκης και Μανόλης Πατεράκης. Με τον Πάτρικ Λη Φέρμορ θα επιχειρούσαν την απαγωγή, όχι του Στρατηγού Μίλερ που είχε αποσυρθεί από την Κρήτη, αλλά του Στρατηγού Κράιπε.
Η πορεία των αντρών ήταν από την παραλία Δέρματος στο χωριό Σκινιάς, (5/4), στην Κασταμονίτσα, (από 7 ως 14 Απριλίου), στη μάντρα του Σηφογιάννη στα ορεινά της Κασταμονίτσας (Μεγάλη Παρασκευή 14/4), στο χωριό Κασταμονίτσα για την Ανάσταση (τα μεσάνυχτα της 15ης Απριλίου), στη μάντρα και πάλι την Κυριακή του Πάσχα το απόγευμα (16 ως 20 Απριλίου), στις Πατσίδες (21/4). Το βράδυ της Τετάρτης 26 Απριλίου 1944, το εγχείρημα της απαγωγής στέφθηκε με επιτυχία. Ο Στρατηγός Κράιπε ήταν στα χέρια των απαγωγέων.
Ο Στρατηγός οδηγήθηκε στον Ψηλορείτη (27 Απριλίου-5 Μαΐου 1944), στη «Βορινή Τρύπα» της Νίθαυρης Αμαρίου στις 6 Μαΐου, στο χωριό Πατσός Αμαρίου δια μέσου του χωριού Αγίας Παρασκευής (από 7 ως 9 Μαΐου 1944), στη συνέχεια μέσω των χωριών Φωτεινού, Βιλανδρέδο, κ.α., κατέληξαν στην παραλία «Περιστερέ» του Ροδάκινου Χανίων. Ξημερώματα της 15ης Μαΐου 1944, ο Κράιπε επιβιβάζεται σε σκάφος επιφανείας με κυβερνήτη τον Μπράιαν Κόλεμαν και μεταφέρεται με μέλη της ομάδας απαγωγέων στη Μάσα Ματρούχ της Αιγύπτου, το απόγευμα της ίδιας ημέρας.
Στην τοποθεσία “Κολοβελανίδες” Ανωγείων, προστέθηκε στην ομάδα απαγωγής ο Κώστας Κεφαλογιάννης ή Κουντόκωστας. Το πρωί της 27ης Απριλίου 1944, ο Στρατηγός Κράιπε με τον Βρετανό Μος και τους Στρατή Σαβιολή και Μανόλη Πατεράκη βρέθηκαν βόρεια των Ανωγείων, σε μια βραχώδη περιοχή στην τοποθεσία «Κολοβελανίδες». Το δειλινό της 27ης Απριλίου, ο Κώστας Κεφαλογιάννης ή Κουντόκωστας γίνεται μέλος των απαγωγέων και με το μουλάρι του μεταφέρει τον Στρατηγό στα Πετροδολάκια του Ψηλορείτη.
Ο Κουντόκωστας παραμένει στην ομάδα απαγωγής από τις 27 Απριλίου ως τις 6 Μαΐου 1944. Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ του ανέθεσε να γίνει η σκιά του Κράιπε και να αποτρέψει τυχόν απόπειρα αυτοκτονίας του. Έτσι ο Κουντόκωστας ακολούθησε την πορεία των απαγωγέων από τα Πετροδολάκια του Ψηλορείτη, το πέρασμα της κορυφής Αρκαλού, τα Ακόλλυτα, στη σπηλιά της Νίθαυρης και το πέρασμα στο όρος Κέδρος. Την 6η Μαΐου, με υπόδειξη του Πάτρικ Λη Φέρμορ επιστρέφει στο ανωγειανό αόρη και την ομάδα του, αφού είχε εκτελέσει με επιτυχία την αποστολή του.
Ο Κώστας Κεφαλογιάννης – Κουντόκωστας, αφηγήθηκε στον Δημήτρη Ξυριτάκη μεταξύ άλλων ότι: «…εάν συναντήσωμε Γερμανούς, κατά την πορείαν μας, τι θα κάνωμε με τον Στρατηγό; Και εδήλωσα ότι η πρώτη σφαίρα που θα ρίψω θα πέσει εις την κεφαλήν του Κράιπε. Οι Άγγλοι δεν το ενέκριναν. Αλλ’ ημείς συννενοήθημεν μεταξύ μας και απεφασίσαμε να εκτελέσωμε τον Κράιπε».
Το παραπάνω απόσπασμα της αφήγησης του Κουντόκωστα καταδεικνύει την απόφαση των Κρητών απαγωγέων για την τύχη του Στρατηγού, αν στην πορεία διαφυγής τους είχαν εμπλοκή σε μάχη με τους Γερμανούς ή έπεφταν σε ενέδρα. Η τύχη του Κράιπε ήταν προδιαγεγραμμένη, παρά την αντίθετη γνώμη του Πάτρικ Λη Φέρμορ και του Στάνλεϋ Μος.
Αντίθετα από τη θέληση, την αυτοθυσία και το πείσμα των απαγωγέων να στεφθεί με επιτυχία η επιχείρηση, οδιορισμένος από τις αρχές κατοχής Νομάρχης Ηρακλείου Εμμανουήλ Ξανθάκης, τρεις ημέρες μετά την απαγωγή του Γερμανού Στρατηγού Κράιπε, απευθύνεται με έγγραφό του στον Φρούραρχο Ηρακλείου. Με το έγγραφο εκφράζει την «αγανάκτησή» του για την απαγωγή, ένα γεγονός που σύμφωνα με τον Νομάρχη «…μπορεί να διαταράξει την αρμονικήν συνεργασίαν μεταξύ πληθυσμού και στρατού…».
Προτρέπει τους πολίτες του Νομού Ηρακλείου, αλλά και της Κρήτης γενικότερα, να γίνουν προδότες της πατρίδας τους, αποκαλύπτοντας στις αρχές κατοχής οτιδήποτε υποπέσει στην αντίληψή τους σχετικά με την απαγωγή του Στρατηγού. Με τον τρόπο αυτό, κατά τον Νομάρχη Εμμανουήλ Ξανθάκη, «…διασφαλίζεται πλήρως η συμφιλιωτική προσπάθεια την οποίαν ανέλαβε ο κ. Διοικητής του Φρουρίου Κρήτης…», εγκληματίας πολέμου και καταδικασμένος σε θάνατο μετά την Κατοχή Μπρούνο Μπρόγερ.
Συστήνει επιτροπές οι οποίες θα περιοδεύσουν με γερμανικά αυτοκίνητα τα χωριά της υπαίθρου του νομού Ηρακλείου, προπαγανδίζοντας την αποκάλυψη των δραστών της απαγωγής.
Ο Νομάρχης Ηρακλείου Εμμανουήλ Ξανθάκης ξεχνά την πριν από έξι μήνες, (Σεπτέμβρης 1943), καταστροφή των χωριών της Βιάννου και την εκτέλεση των κατοίκων. Ξεχνά τους βασανισμούς, τις αποστολές Κρητών πατριωτών στη Γερμανία και τον εγκλεισμό τους σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως, τις αρπαγές και τις λεηλασίες των κατακτητών κατά του πληθυσμού της Κρήτης, τις πυρπολήσεις δεκάδων χωριών. Αντίθετα, στο έγγραφό του διαβλέπει «…την παγιωθείσαν αρμονικήν συνεργασίαν στρατού και πληθυσμού…».
Η σύνταξη και αποστολή του παραπάνω εγγράφου, που βρίσκεται στο αρχείο της Γερμανικής Στρατιωτικής Διοικήσεως Κρήτης, υπερβαίνει τις αρμοδιότητες του Νομάρχη Ηρακλείου και βέβαια, σε καμιά περίπτωση δεν εκφράζει το κοινό αίσθημα του κρητικού λαού που αναπτερώθηκε με την απαγωγή του Στρατηγού Κράιπε, ένα κατόρθωμα των ανδρών της Κρητικής Αντίστασης και των Βρετανών Πάτρικ Λη Φέρμορ και Στάνλεϋ Μος και όχι βέβαια, όπως γράφει ο Νομάρχης, ότι ο κρητικός λαός «…υπερβαλόντως ελυπήθη από την κακούργον ενέργειαν αυτήν…».
Την Τρίτη 22 Αυγούστου 1944, οχτώ χωριά του Κέντρους (Αμαρίου Ρεθύμνου) και δύο χωριά του Αγίου Βασιλείου (Ρεθύμνου), γνώρισαν τα αποτελέσματα της θηριωδίας του φασιστικού και ναζιστικού κατοχικού στρατού. Τα χωριά Κρύα Βρύση, Κοξαρέ, Γερακάρι, Γουργούθοι, Καρδάκι, Σμιλές, Βρύσες, Δρυγιές, Άνω Μέρος και Χορδάκι, αφού λεηλατήθηκαν, πυρπολήθηκαν και δολοφονήθηκαν δεκάδες άντρες των παραπάνω χωριών. Οι υπόλοιποι κάτοικοι αναγκάστηκαν να τα εγκαταλείψουν, αφού οι κατοχικές αρχές όρισαν την περιοχή ως απαγορευμένη ζώνη.
Ο γερμανικός κατοχικός στρατός με το «αφήγημα» των αντιποίνων (της απαγωγής του Στρατηγού Κράιπε τον Απρίλιο του 1944), σκόρπισε τον όλεθρο, τον τρόμο, την καταστροφή και τη θλίψη. Με μια γνωστοποίηση – διαταγή «ντυμένη» σκόπιμα με ψέματα και ανακρίβειες που δημοσιεύτηκε στις φιλογερμανικές εφημερίδες Κρητικός Κήρυξ Ηρακλείου και Παρατηρητής Χανίων τον Αύγουστο του 1944, ο Γερμανός Διοικητής Κρήτης Μίλερ αποδίδει το έγκλημα αυτό κατά της ανθρωπότητας στη συμμετοχή του πληθυσμού στην επιχείρηση της απαγωγής του Κράιπε.
Συγκεκριμένα, η “Γνωστοποίηση” του Μίλερ αναφέρει:
«ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΙΣ, 25 Αυγούστου 1944
Κατά μήνα Απρίλιο 1944 απήχθη ο Γερμανός Στρατηγός Κράιπε από ένα Αγγλικόν Κομμάντο με την υποστήριξη Ελλήνων συμμοριτών. Ο Διοικητής φρουρίου Κρήτης είχε ζητήσει από ολόκληρο τον πληθυσμόν δια προκηρύξεων και ανακοινώσεων να βοηθήσει αυτός τις ανακρίσεις προς ανακάλυψιν των δραστών.
Η πρόσκλησις όμως αυτή έμεινε άνευ αποτελέσματος. Τώρα έγινε γνωστή κατόπιν λεπτομερών ανακρίσεων η ακριβής οδός της αρπαγής του ως είρηται Στρατηγού. Απεδείχθη ότι το Αγγλικόν Κομμάντο δεν ενισχύθη μόνον από συμμορίτας Έλληνας, αλλά και από τον πληθυσμόν των χωριών Ανώγεια, Γερακάρι, Γουργούθι, Βρύσες, Άνω Μέρος, Κρύα Βρύση, Σαχτούρια πλησίον των οποίων τον απεμάκρυναν, όστις είναι εξ’ ίσου ένοχος καθ ’όσον ευρίσκετο εν πλήρει γνώσει της αποκρύψεώς του.
Τα χωριά ταύτα και οι κάτοικοι, επλήγησαν με την απειληθείσαν τιμωρίαν. Ο πληθυσμός ο ανόητος και παρασυρθείς εις την δυστυχίαν, ας ερωτήση εαυτόν εν όψει των φονευθέντων και τραυματιών και των ερειπίων, αν ήτο ορθόν να ακολουθήση τους Άγγλους εις το έργον των και να υποφέρη τόσον βαρειά
Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΟΥ ΦΡΟΥΡΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ».
Εκτός από τα παραπάνω χωριά των επαρχιών Αμαρίου και Αγίου Βασιλείου, ο κατοχικός στρατός με το αφήγημα των αντιποίνων για την απαγωγή, λεηλάτησε και πυρπόλησε και τα χωριά Σαχτούρια, Μαγαρικάρι, Ανώγεια, Καμάρες και Λοχριά. Ένα από τα σοβαρότερα εγκλήματα πολέμου και κατά της ανθρωπότητας, αφού οι Γερμανοί γνώριζαν από την πρώτη στιγμή ότι τον Στρατηγό τους απήγαγαν άντρες του Συμμαχικού Στρατηγείου και ότι οι απαγωγείς δεν πέρασαν από κανένα από τα παραπάνω χωριά.
Για όλα αυτά που έγιναν πριν την απαγωγή, κατά τη διάρκειά της αλλά και όσα ακολούθησαν από τον βάρβαρο κατοχικό στρατό με το «αφήγημα» των αντιποίνων, η απαγωγή του Γερμανού Στρατηγού στις 26 Απριλίου 1944 θεωρείται αναμφίβολα η μεγαλύτερη αντιστασιακή πράξη που έγινε στη διάρκεια της τετράχρονης Κατοχής 1941-1945 στην Κρήτη.
Η απαγωγή του Στρατηγού Κράιπε κυριαρχεί στις αντιστασιακές πράξεις που έγιναν στην Κρήτη το διάστημα της κατοχής από το σύνολο των ανταρτικών ομάδων. Οι λόγοι που την κατατάσσουν στην κορυφή της πυραμίδας είναι:
α) Κατέδειξε στους αξιωματούχους των κατακτητών ότι κανείς τους πλέον δεν ήταν ασφαλής, καταρράκωσε το ηθικό τους και έκανε υπερήφανους τους Κρητικούς.
β) Η επιχείρηση (πριν και μετά) ξεδιπλώθηκε και στους τέσσερις νομούς της Κρήτης. Από τον Ομαλό της Βιάννου ως τη φυγάδευση από το Ροδάκινο Χανίων.
γ) Το πλήθος των αντρών της Κρητικής Αντίστασης που συμμετείχαν στην απόκρυψη, στην τροφοδοσία και στη διαφυγή του Κράιπε.
δ) Η αντίδραση των κατακτητών κατά το διάστημα της εξερεύνησης της Κρήτης τις ημέρες πριν τη διαφυγή του Κράιπε (από 26 Απριλίου ως 15 Μαΐου 1944), αλλά και το αφήγημά τους για τα αίτια των πυρπολήσεων δεκάδων χωριών και τις εκτελέσεις εκατοντάδων πατριωτών την περίοδο που σχεδίαζαν την απόσυρσή τους στην «Οχυρά Θέση Χανίων» και
ε) Τα εγκλήματα πολέμου των Γερμανών αξιωματούχων που επικαλέστηκαν την απαγωγή του Κράιπε και τη συνδρομή του πληθυσμού της Κρήτης για να πυρπολήσουν χωριά και να εκτελέσουν κατοίκους, δεν είχαν προηγούμενο τα χρόνια 1941-1945.
O Γεώργιος Α. Καλογεράκης είναι Δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Καστελλίου