Τη μνήμη των έξι εκατομμυρίων Εβραίων θυμάτων του Ολοκαυτώματος τιμά ο κόσμος, 80 χρόνια από την απελευθέρωση του στρατοπέδου του Άουσβιτς, που έγινε το σύμβολο της γενοκτονίας που διαπράχθηκε. Οι επιζώντες του Άουσβιτς μίλησαν στην εκδήλωση της 80ή επετείου και συγκλόνισαν τους παρευρισκόμενους.
Το βράδυ της Δευτέρας, 80 χρόνια μετά την απελευθέρωση του στρατοπέδου, επιζώντες, αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων και επίτιμοι καλεσμένοι συγκεντρώθηκαν στο πρώην στρατόπεδο εξόντωσης Άουσβιτς – Μπίρκεναου για μια μεγάλη τελετή μνήμης για τον εορτασμό της επετείου.
Όπως αναφέρει η Deutsche Welle, οι επιζώντες ήταν σε ετοιμότητα για να μιλήσουν και να δώσουν μαρτυρία για τη φρίκη που βίωσαν.
Είναι αυτοί που αξίζουν να ακουστούν μια τέτοια μέρα, αυτοί οι λίγοι που επέζησαν από το πρώην στρατόπεδο εξόντωσης και συγκέντρωσης Άουσβιτς – Μπίρκεναου, από τους οποίους 56 ταξίδεψαν πίσω στον τόπο της φρίκης για να παραστούν στην τελετή μνήμης.
Καμία ομιλία πολιτικού
Σε αντίθεση με τις προηγούμενες επετείους, δεν υπήρχαν ομιλίες από πολιτικούς – παρά τις αντιπροσωπείες από 60 χώρες που ταξίδεψαν στην εκδήλωση. Ήταν το ίδιο πολιτικό. Η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 ήταν ένα επαναλαμβανόμενο θέμα, με τον πρόεδρο του Παγκόσμιου Εβραϊκού Κογκρέσου, Ronald S. Lauder, να λέει ότι οι Εβραίοι φοιτητές σε πολλές χώρες έχουν περιθωριοποιηθεί και ότι το Ισραήλ έχει ξεχωρίσει για περιφρόνηση.
Αλλά ήταν ιδιαίτερα οι επιζώντες που μίλησαν: Marian Turski, Janina Iwańska, Tova Friedman και Leon Weintraub. «Πάντα πίστευα ότι η 27η Ιανουαρίου ήταν τα γενέθλιά μου. Ακόμη και πολλοί από τους φίλους μου δεν γνωρίζουν ότι στην πραγματικότητα δεν είναι τα γενέθλιά μου», είπε η Friedman στην αρχή της ομιλίας της.
Ο Turski καλωσόρισε τους επιζώντες στο κοινό και τίμησε τη μνήμη όλων όσων δεν μπορούσαν να είναι εκεί: «Πιστεύω ότι οι σκέψεις μας πηγαίνουν προς την τεράστια πλειοψηφία, εκείνα τα εκατομμύρια των θυμάτων που ποτέ δεν θα μας πουν τι βίωσαν, τι ένιωσαν, μόνο και μόνο επειδή καταναλώθηκαν. με αυτή τη μαζική καταστροφή, το Shoah (Ολοκαύτωμα).»
«Στο Άουσβιτς σε ηλικία τριών ετών»
Απόψε, οι επιζώντες μίλησαν για τις προσωπικές τους εμπειρίες και έκαναν τη σύνδεση με το σήμερα. Ο Turski είπε ότι ο κόσμος αυτή τη στιγμή βιώνει ένα «τσουνάμι αντισημιτισμού». Απαίτησε «να μπει ένα τέλος σε αυτό!» και ζήτησε ένα λεπτό σιωπή.
Πολλοί επιζώντες έχουν πεθάνει. Αλλά είναι οι εμπειρίες τους που κρατούν τη μνήμη ζωντανή. Τις ημέρες πριν από την τελετή μνήμης στους χώρους του στρατοπέδου, πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις μνήμης στην κοντινή πόλη Oswiecim και στην Κρακοβία. Το Εβραϊκό Μουσείο της Γαλικίας στην Κρακοβία φιλοξένησε μια συνομιλία με τη Lidia Maksymowicz.
Την έστειλαν στο Άουσβιτς σε ηλικία τριών ετών. Και έγινε θύμα του διαβόητου γιατρού του στρατοπέδου των SS Josef Mengele. Την βασάνισε με αλατούχα διαλύματα ως μέρος ιατρικών πειραμάτων. Μετά τον πόλεμο, η Maksymowicz χωρίστηκε από τη μητέρα της και υιοθετήθηκε. Έπρεπε να τα ξαναμάθει όλα, είπε. Ένιωθε σαν «ένα άγριο ζώο με μόνο ένστικτα επιβίωσης».
Η Stefania Wernik είναι μια από τις τελευταίες επιζώντες αυτόπτες μάρτυρες, αν και δεν θυμάται το Άουσβιτς. Ήταν μόλις λίγων μηνών όταν απελευθερώθηκε. Όπως λέει ο Βέρνικ, γεννήθηκε στην «κόλαση». Τον Απρίλιο του 1944, η Πολωνή μητέρα της πιάστηκε να κάνει λαθρεμπόριο και στάλθηκε στο Άουσβιτς. Ήταν δύο μηνών έγκυος και το κράτησε μυστικό. Όταν ανακαλύφθηκε, της επετράπη να κάνει το παιδί της – κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες. Η Stefania Wernik ζύγιζε μόλις 2 κιλά (4,5 λίβρες) κατά τη γέννηση.
«Γεννηθήκαμε σε ένα ηθικό κενό»
Την ημέρα πριν από την τελετή μνήμης, ο Βέρνικ μίλησε στο Διεθνές Κέντρο Συνάντησης στο Oswiecim κοντά στο στρατόπεδο εξόντωσης. «Αυτό που έχω απορροφήσει με το γάλα της μητέρας μου στην ψυχή μου, θα το κουβαλάω μαζί μου για πάντα», είπε ο Βέρνικ μέσω Πολωνού διερμηνέα. «Δεν είναι εύκολο για μένα απλά να γελάσω».
Ακόμα και σήμερα, είναι συχνά άρρωστη και κουρασμένη. Ως μικρό μωρό, ο διαβόητος γιατρός του στρατοπέδου των SS, Josef Mengele, υποτίθεται ότι της έκανε ένεση με κάτι. Μέχρι σήμερα έχει συχνά έκζεμα και εξανθήματα. Η Βέρνικ διστάζει κατά τη διάρκεια αυτής της ιστορίας και πρέπει να συγκεντρωθεί για μια στιγμή.
Περίπου 80 νεαροί ενήλικες μεταξύ 17 και 25 ετών και με καταγωγή από τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Πολωνία γέμισαν την αίθουσα του Meeting Center, ακούγοντας τα λόγια του Βέρνικ. Φορούσαν μάσκες λόγω της κακής υγείας του Βέρνικ.
Η ανταλλαγή νέων της γερμανικής Bundestag είχε οργανώσει την εκδήλωση. Για μερικούς από τους νεαρούς επισκέπτες που επισκέφτηκαν το Άουσβιτς-Μπίρκεναου την προηγούμενη μέρα, ήταν η πρώτη φορά που έβλεπαν αυτοπροσώπως ένα στρατόπεδο εξόντωσης.
Το νεανικό κοινό έκανε πολλές ερωτήσεις για το τραύμα της και για το τι της είχε δώσει ελπίδα. Ο Βέρνικ απάντησε υπομονετικά, χωρίς να αγνοήσει ούτε μια ερώτηση. Οι απαντήσεις της ήταν ευγενικές και θλιβερές. Για τον 21χρονο Peter Cellestino Kraus, ήταν μια συνάντηση που θα έχει απήχηση μαζί του για πολύ καιρό.
«Αυτό που προσπάθησαν να κάνουν στο Ολοκαύτωμα ήταν να απανθρωποποιήσουν τους ανθρώπους, να τους μετατρέψουν σε αριθμούς», είπε. «Και πρέπει να τους εξανθρωπίσουμε ξανά, να δώσουμε στους ανθρώπους ένα πρόσωπο, για να καταλάβουμε ότι υπήρχαν εκατομμύρια άνθρωποι που ονειρεύτηκαν ένα αύριο και δεν το έζησαν ποτέ».
Όσοι επιζώντες μίλησαν στην τελετή μνήμης επίσης συνέχισαν να επιστρέφουν σε αυτούς τους ανθρώπους. «Γεννηθήκαμε σε ένα ηθικό κενό», είπε η Τόβα Φρίντμαν. Εκατομμύρια δεν επέζησαν. «Αλλά σήμερα, έχουμε υποχρέωση όχι μόνο να θυμόμαστε αλλά και να προειδοποιούμε και να διδάσκουμε ότι το μίσος γεννά περισσότερο μίσος, σκοτώνοντας περισσότερους φόνους».
Στο ίδιο μήκος κύματος, η Stefania Wernik είπε στους μαθητές την προηγούμενη μέρα: “Ποτέ ξανά πόλεμος, ποτέ ξανά φασισμός. Πρέπει να είστε σε εγρήγορση… για να μην ξανασυμβεί ποτέ κάτι τέτοιο. Αυτό έγραψα. [Γεννήθηκα] το κόλαση, στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου».
Στην εκδήλωση μνήμης παρέστησαν μεταξύ άλλων ο βασιλιάς Κάρολος Γ’ της Βρετανίας, ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, ο καγκελάριος της Γερμανίας Όλαφ Σολτς, ο πρόεδρος της Πολωνίας Αντρέι Ντούντα, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι και δεκάδες εκπρόσωποι κυβερνήσεων. Απομονωμένος στη διεθνή σκηνή μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο 2022, ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν απέτισε φόρο τιμής στους σοβιετικούς στρατιώτες που νίκησαν ένα «τρομερό και απόλυτο» κακό, μέσω μηνύματος που δόθηκε νωρίτερα στη δημοσιότητα από το Κρεμλίνο.