Οι Ηνωμένες Πολιτείες αναμένουν από την Ουκρανία να απαντήσει σήμερα, Τετάρτη σε ένα ειρηνευτικό σχέδιο, το οποίο μεταξύ άλλων περιλαμβάνει την αναγνώριση της Κριμαίας ως ρωσικό έδαφος και την άτυπη αποδοχή του ρωσικού ελέγχου σχεδόν σε όλες τις περιοχές που καταλήφθηκαν μετά την εισβολή του 2022.
Όπως αποκαλύπτουν πηγές με άμεση γνώση των διαπραγματεύσεων στο Axios, η πρόταση αυτή παρουσιάστηκε ως η «τελική προσφορά» του Ντόναλντ Τραμπ, κατά τη διάρκεια συνάντησης στο Παρίσι με Ουκρανούς αξιωματούχους την περασμένη εβδομάδα. Ο Λευκός Οίκος τονίζει πως, εάν δεν υπάρξει σύντομα πρόοδος, είναι έτοιμος να αποσυρθεί από τις συνομιλίες.
Η πρόταση θέτει τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι ενώπιον δύσκολων διλημμάτων, καθώς απαιτεί μεγάλες παραχωρήσεις που ο ίδιος έχει κατηγορηματικά αποκλείσει στο παρελθόν —όπως η αποδοχή της ρωσικής κατοχής στην Κριμαία και σε τμήματα τεσσάρων ανατολικών περιφερειών της χώρας. Αν και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν εμφανίζεται διατεθειμένος να παγώσει τις τρέχουσες γραμμές του μετώπου για να υπάρξει συμφωνία, συνεχίζει να απορρίπτει άλλες βασικές παραμέτρους του αμερικανικού πλαισίου, όπως η παρουσία ευρωπαϊκής ειρηνευτικής δύναμης σε ουκρανικό έδαφος.
Πηγή κοντά στην ουκρανική κυβέρνηση χαρακτήρισε την πρόταση «εμφανώς μεροληπτική υπέρ της Ρωσίας», επισημαίνοντας πως το έγγραφο καθορίζει με σαφήνεια τα οφέλη για τη Μόσχα, ενώ για την Ουκρανία περιορίζεται σε γενικόλογες υποσχέσεις.
Τι προβλέπει η πρόταση
Το πλαίσιο προβλέπει την επίσημη αναγνώριση από τις ΗΠΑ της ρωσικής κυριαρχίας στην Κριμαία και την άτυπη αποδοχή της κατοχής σχεδόν όλου του Λουγκάνσκ και των κατεχόμενων περιοχών στο Ντονέτσκ, τη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια. Η Ουκρανία θα αποκλειστεί από την ένταξη στο ΝΑΤΟ, αν και αναφέρεται ως πιθανό μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλα, οι ΗΠΑ δεσμεύονται να άρουν τις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί από το 2014 και να ενισχύσουν την οικονομική συνεργασία με τη Ρωσία, κυρίως στους τομείς της ενέργειας και της βιομηχανίας.
Από την άλλη πλευρά, η Ουκρανία θα λάβει ένα γενικά διατυπωμένο πακέτο «εγγυήσεων ασφαλείας» από μια άτυπη ομάδα ευρωπαϊκών (και πιθανόν και μη ευρωπαϊκών) χωρών, χωρίς να προσδιορίζεται η ακριβής λειτουργία της αποστολής ή η συμμετοχή των ΗΠΑ. Επίσης, θα επιστραφεί ένα μικρό τμήμα της περιφέρειας Χάρκιβ που τελεί υπό ρωσικό έλεγχο, ενώ θα διασφαλιστεί η απρόσκοπτη πρόσβαση στον ποταμό Δνείπερο —ιδιαίτερα κρίσιμη για τις νότιες περιοχές της χώρας. Η πρόταση περιλαμβάνει επίσης αποζημιώσεις και βοήθεια για την ανοικοδόμηση, χωρίς ωστόσο να διευκρινίζεται η πηγή χρηματοδότησης.
Η διαχείριση του πυρηνικού σταθμού από τις ΗΠΑ
Ένα ιδιαίτερο σημείο του σχεδίου αφορά τον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, τον μεγαλύτερο της Ευρώπης. Το έγγραφο προτείνει να αναγνωριστεί ως ουκρανικό έδαφος, αλλά να λειτουργεί υπό αμερικανική διοίκηση, με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας να κατανέμεται και στις δύο χώρες. Γίνεται επίσης αναφορά σε μια ξεχωριστή συμφωνία ΗΠΑ–Ουκρανίας για την εκμετάλλευση ορυκτών, την οποία ο Τραμπ δήλωσε ότι θα υπογράψει την Πέμπτη.
Ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια
Το σχέδιο καταρτίστηκε μετά τη συνάντηση του Στιβ Γουίτκοφ, ειδικού απεσταλμένου του Τραμπ, με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, διάρκειας άνω των τεσσάρων ωρών την προηγούμενη εβδομάδα. Μετά την παρουσίαση του σχεδίου, ο Πούτιν φέρεται να πρότεινε την παύση των εχθροπραξιών στα σημερινά σημεία επαφής των στρατευμάτων, μια πρόταση που ερμηνεύεται ως η ισχυρότερη έως τώρα ένδειξη ότι είναι διατεθειμένος να κινηθεί προς μια ειρηνευτική λύση. Παρά ταύτα, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι διατηρούν επιφυλάξεις ως προς τις προθέσεις του.
Ο Γουίτκοφ αναμένεται να επιστρέψει στη Μόσχα εντός της εβδομάδας για μια τέταρτη συνάντηση με τον Πούτιν. Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι, τόσο αυτός όσο και ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, δεν θα συμμετάσχουν στη συνάντηση του Λονδίνου την Τετάρτη, όπου θα συμμετέχουν εκπρόσωποι των ΗΠΑ, της Ουκρανίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Αντ’ αυτών, επικεφαλής της αμερικανικής αποστολής θα είναι ο Κιθ Κέλογκ, ειδικός απεσταλμένος στην Ουκρανία.
Παρά την απουσία τους, η αμερικανική πρόταση αναμένεται να βρεθεί στο επίκεντρο των συνομιλιών. Όπως ανέφερε Αμερικανός αξιωματούχος που συμμετέχει στις διαβουλεύσεις, ο Ρούμπιο και ο Γουίτκοφ συνεργάστηκαν για τη διαμόρφωση του πλαισίου με στόχο να πλησιάσουν σε μια συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου. Ωστόσο, το τελευταίο 24ωρο υπήρξαν ενδείξεις ότι η Ουκρανία προτιμά να συζητήσει μια εκεχειρία διάρκειας 30 ημερών αντί για την πρόταση Τραμπ, κατά τη συνάντηση στο Λονδίνο.
«Αποφασίστηκε ο Υπουργός να μην ταξιδέψει στο Λονδίνο. Η αποστολή των ΗΠΑ θα συνεχίσει τις συνομιλίες με τους Βρετανούς και Ουκρανούς ομολόγους», δήλωσε ο ίδιος αξιωματούχος. Ο Ρούμπιο, μέσω ανάρτησής του, ανέφερε πως είχε μια «παραγωγική» συνομιλία με τον Βρετανό ομόλογό του και ότι ανυπομονεί να συνεχίσει τον διάλογο μετά τις συνομιλίες του Λονδίνου.
«Οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται και ελπίζουμε πως κινούμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση», δήλωσε η εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου, Καρολάιν Λέβιτ, την Τρίτη.