Οι διαπροσωπικές και οικογενειακές σχέσεις μετασχηματίζονται διαρκώς, ακολουθώντας τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές εξελίξεις. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, η καταγράφονται σημαντικές μεταβολές στους γάμους, τα διαζυγία και την τεκνοποίηση, αποτυπώνοντας μια εικόνα, όπου αναθεωρείται ριζικά το παραδοσιακό μοντέλο οικογενειακής ζωής.
Το 2023, πραγματοποιήθηκαν περίπου 1,8 εκατομμύρια γάμοι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με τον δείκτη να ανέρχεται σε 4,0 γάμους ανά 1.000 άτομα. Η τάση αυτή επιβεβαιώνει τη συνεχιζόμενη μείωση ενδιαφέροντος για τον θεσμό του γάμου, καθώς από το 1964 ο δείκτης έχει μειωθεί κατά 50%, καθώς τότε καταγράφονταν 8,0 γάμοι ανά 1.000 άτομα.
Παρότι υπήρξαν κάποιες διακυμάνσεις με αυξομειώσεις στους αριθμούς των γάμων, συνολικότερα η πορεία είναι καθοδική. Είναι αξιοσημείωτο πως η πανδημία του COVID-19 το 2020 προκάλεσε απότομη μείωση των γάμων, με τον δείκτη να πέφτει στο 3,2, αλλά από το 2021 και μετά παρατηρείται εκ νέου μια σταδιακή ανάκαμψη.
Όσον αφορά τα διαζύγια, η Eurostat εκτιμά ότι το 2023 καταγράφηκαν 1,6 διαζύγια ανά 1.000 άτομα. Ο δείκτης αυτός έχει διπλασιαστεί από το 1964, όταν ήταν 0,8. Το υψηλότερο ποσοστό σημειώθηκε το 2006 (2,1 διαζύγια ανά 1.000 άτομα), ενώ τα τελευταία χρόνια η κατάσταση παρουσιάζεται σχετικά σταθερή.
Η αύξηση των διαζυγίων αποδίδεται, μεταξύ άλλων, στις νομοθέτηση που έχει διευκολύνει το διαδικαστικό κομμάτι αλλά και στις κοινωνικές εξελίξεις των τελευταίων 60 και πλέον ετών.
Ποιες χώρες έχουν τα υψηλότερα και τα χαμηλότερα ποσοστά γάμων και διαζυγίων
Οι διαφορές στα στοιχεία μεταξύ των χωρών είναι εντυπωσιακές. Το 2023, οι περισσότεροι γάμοι ανά 1.000 άτομα πραγματοποιήθηκαν στη Ρουμανία (5,8), τη Λετονία (5,6) και την Ουγγαρία (5,2). Αντίθετα, οι χαμηλότεροι δείκτες γάμου καταγράφηκαν στη Σλοβενία (3,0), την Ιταλία (3,1) και τη Βουλγαρία (3,4).
Στα διαζύγια, το χαμηλότερο ποσοστό σημειώθηκε στη Σλοβενία (1,0), την Κροατία (1,1) και τη Ρουμανία (1,2), ενώ τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν στη Λετονία (2,8), τη Λιθουανία (2,5) και τη Φινλανδία (2,1).
Ραγδαία αύξηση στις γεννήσεις εκτός γάμου
Παράλληλα με τη μείωση των γάμων, αποτυπώνεται να αυξάνεται το ποσοστό των γεννήσεων εκτός γάμου. Το 2023, το 41,1% των παιδιών που γεννήθηκαν στην ΕΕ είχαν γονείς που δεν ήταν παντρεμένοι, ποσοστό υπερδιπλάσιο από το 17,7% του 1993.
Σε έξι χώρες της ΕΕ, οι γεννήσεις εκτός γάμου ξεπέρασαν εκείνες εντός γάμου. Πρωταγωνιστές αυτής της αλλαγής είναι η Βουλγαρία (59,7%), η Πορτογαλία (59,5%) και η Γαλλία (58,5%), ενώ ακολουθούν η Σουηδία, η Σλοβενία και η Εσθονία.
Στον αντίποδα, η Ελλάδα καταγράφει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων εκτός γάμου, με πάνω από 90% των παιδιών να γεννιούνται από παντρεμένους γονείς.
Παρά την ανοδική τάση των τελευταίων δεκαετιών, μεταξύ 2022 και 2023, οι γεννήσεις εκτός γάμου μειώθηκαν σε 16 χώρες της ΕΕ, με τη μεγαλύτερη μείωση να παρατηρείται στην Ελλάδα (-9,5 ποσοστιαίες μονάδες, από 19,2% σε 9,7%).
Η νέα εικόνα που διαμορφώνεται στην Ευρώπη
Τα τελευταία στοιχεία της Eurostat δεν αποτυπώνουν απλώς αριθμητικές μεταβολές – συνθέτουν το πορτρέτο μιας Ευρώπης που επαναπροσδιορίζει την έννοια της οικογένειας και των διαπροσωπικών δεσμών. Η συνεχής μείωση των γάμων, η σταθερά υψηλή παρουσία των διαζυγίων και η ραγδαία αύξηση των γεννήσεων εκτός γάμου σηματοδοτούν την αποδυνάμωση του παραδοσιακού οικογενειακού μοντέλου, όπως αυτό διαμορφώθηκε στις μεταπολεμικές κοινωνίες.
Η εδραίωση των συμφώνων συμβίωσης σε πολλές χώρες της ΕΕ, αλλά και η αποδοχή μορφών σχέσεων που δεν βασίζονται κατ’ ανάγκην στον γάμο ή στη μόνιμη συμβίωση –όπως οι ανοιχτές ή ρευστές σχέσεις– φανερώνουν την ανάγκη για ευελιξία και αυτοδιάθεση στην προσωπική ζωή. Οι κοινωνίες γίνονται περισσότερο ανεκτικές απέναντι στην ποικιλομορφία των οικογενειακών μορφών, και οι νέες γενιές φαίνεται να επιλέγουν πιο εξατομικευμένες διαδρομές ζωής, δίνοντας έμφαση στην προσωπική εξέλιξη και την ισορροπία, παρά στις κοινωνικές επιταγές.
Πηγή: tovima.gr