Με τον πάπα Φραγκίσκο να νοσηλεύεται σε κρίσιμη κατάσταση με πνευμονία και στους δύο πνεύμονες, ο καθολικός κόσμος είναι σε συναγερμό για τα νέα που θα έρθουν: τον θάνατο του ποντίφικα.
Ο πάπας Φραγκίσκος, που έχει χάσει μέρος του πνεύμονά του από αναπνευστική μόλυνση στα νιάτα του, ενέκρινε πέρυσι μία πιο λιτή κηδεία για τον ίδιο, αποφεύγοντας μερικές από τις πιο απόκρυφες τελετουργίες, που γίνονται όταν πεθαίνει ένας πάπας. Αλλά ο θάνατός, του, όταν έρθει, θα ενεργοποιήσει αυτόματα ένα πρωτόκολλο από αυστηρά σχεδόν χορογραφημένες ενέργειες, που λαμβάνουν χώρα εδώ και δεκαετίες.
Μερικές από τις παραδόσεις του Βατικανού χρονολογούνται από την Αρχαία Ρώμη. Με την ολοκλήρωση της κηδείας του και της περιόδου πένθους του, ξεκινά μία νέα περίοδος για την Καθολική Εκκλησία, με την ανάδειξη του νέου πάπα. Μία διαδικασία που θυμίζει σε πολλά το υποψήφιο για Όσκαρ «Κονκλάβιο».
Ο θάνατος
Παραδοσιακά είναι δουλειά του Καμερλέγκου- ανώτατου αξιωματούχου του Βατικανού- να επιβεβαιώσει τον θάνατο του πάπα. Τη θέση αυτή κατέχει τώρα ο Καρδινάλιος από την Ιρλανδία, Κέβιν Φάρελ. Αν τηρηθεί κατά γράμμα η παράδοση, ο καρδινάλιος Φάρελ είναι αυτός που θα επισκεφθεί τη σορό του πάπα Φραγκίσκου στο ιδιωτικό ξωκλήσι και φωνάξει το όνομά του.
Τη σύγχρονη εποχή αυτό είναι κατά μεγάλο μέρος ένα τελετουργικό, ενώ οι γιατροί θα έχουν ήδη επιβεβαιώσει και ιατρικά τον θάνατο του πάπα. Ένας μύθος λέει ότι ο αρμόδιος καρδινάλιος για την αναγγελία του θανάτου του πάπα, τον χτυπά ελαφρά στο κεφάλι με ένα ασημένιο σφυρί. Το Βατικανό ωστόσο το αρνείται.
Όταν ο ποντίφικας δεν ανταποκριθεί, τότε σύμφωνα με την παράδοση, τού βγάζουν το χαρακτηριστικό του δαχτυλίδι που λειτουργεί ως επίσημη σφραγίδα των επίσημων εγγράφων του Βατικανού και το παραμορφώνουν ή το καταστρέφουν σηματοδοτώντας το τέλος της «εποχής του». Τότε σφραγίζονται και τα ιδιαίτερα δωμάτια του πάπα.
Ο Καρδινάλιος Καμερλέγκο ενημερώνει το Κολλέγιο των Καρδιναλίων, ένα διοικητικό σώμα ανώτατων κληρικών αξιωματούχων, ότι ο πάπας πέθανε, πριν ανακοινωθεί ο θάνατός του στο κοινό με μία επίσημη ανακοίνωση του Βατικανού στα Μέσα.
Η περίοδος πένθους
Ο θάνατος του πάπα σηματοδοτεί 9 μέρες επίσημου πένθους. Μία περίοδος γνωστή ως Novendiale, ένα έθιμο της Αρχαίας Ρώμης. Αντίστοιχα, και η Ιταλία κηρύσσει τυπικά επίσημη περίοδο πένθους. Η σορός του ευλογείται, είναι ντυμένη με την επίσημη παπική στολή και εκτίθεται στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου για λαϊκό προσκύνημα, όπου χιλιάδες κόσμου συρρέει για να προσευχηθεί, ανάμεσά τους και παγκόσμιοι ηγέτες. Στο παρελθόν η σορός του πάπα εκτίθετο σε μία όρθια πλατφόρμα, ένα είδος βάθρου, αλλά ο πάπας Φραγκίσκος έχει ανακοινώσει ότι θέλει πιο λιτή τελετή: θέλει απλά να είναι ξαπλωμένος σε ένα ανοιχτό φέρετρο.
Ιστορικά, οι πάπες ταριχεύονταν και αφαιρούνταν κάποια από τα όργανά τους πριν την ταφή. Οι καρδιές από 20 πάπες φυλάσσονται κοντά στην Φοντάνα ντι Τρέβι σε μαρμάρινα δοχεία και διατηρούνται ως ιερά λείψανα αλλά αυτές οι πρακτικές πλέον δεν εφαρμόζονται. Κατά την τελετή του λαϊκού προσκυνήματος, ο θα ψάλλονται καθημερινά προσευχές στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου και σε όλον τον καθολικό κόσμο.
Την ίδια ώρα στο Βατικανό ξεκινά μία μεταβατική περίοδος που λέγεται «sede vacante» δηλαδή κενή θέση, κατά τη διάρκεια της οποίας η εκκλησία προσωρινά παραδίδεται στο Κολλέγιο των Καρδιναλίων, αν και δεν λαμβάνονται αποφάσεις μέχρι την εκλογή του νέου πάπα.
Η ταφή
Κατά πάσα πιθανότητα η κηδεία του πάπα θα γίνει στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, με τη συνοδεία ψαλμών. Της κηδείας θα ηγηθεί ο επικεφαλής της Επιτροπής Καρδιναλίων που τώρα είναι ο 91χρονος Ιταλός καρδινάλιος Τζιοβάνι Πατίστα. Παραδοσιακά, ο πάπας θάβεται στις σπηλιές του Βατικανού στις κρύπτες δηλαδή που βρίσκονται κάτω από την Βασιλική του Αγίου Πέτρου.
Σχεδόν 100 πάπες είναι ενταφιασμένοι εκεί, μεταξύ αυτών και ο πάπας Βενέδικτος XVI, ο προκάτοχος του πάπα Φραγκίσκου, ο οποίος παραιτήθηκε το 2013 και πέθανε το 2022. Ωστόσο ο πάπας Φραγκίσκος είπε σε συνέντευξή του το 2023 ότι θέλει να ταφεί στη Βασιλική της Santa Maria Maggiore στη Ρώμη, μία από τις αγαπημένες του εκκλησίες. Αν συμβεί αυτό, θα είναι ο πρώτος πάπας τον τελευταίο αιώνα που θα ταφεί εκτός Βατικανού.
Οι πάπες στο παρελθόν κηδεύονταν σε τρία διαφορετικά φέρετρα: το ένα ήταν κατασκευασμένο από κυπαρίσσι, ένα από ψευδάργυρο και ένα από φτελιά, τοποθετημένο το ένα μέσα στο άλλο. Ωστόσο ο πάπας Φραγκίσκος έχει ανακοινώσει ότι θέλει τα υπάρχει μόνο ένα φέρετρο από ξύλο και ψευδάργυρο.
Όταν ενταφιάστηκε ο Βενέδικτος ο XVI, το φέρετρο του περιείχε ακόμα νομίσματα καθώς και έναν μεταλλικό σωλήνα που περιείχε έναν πάπυρο που ονομάζεται rogito. Πρόκειται για ένα έγγραφο με 1.000 λέξεις που αναγράφει τη ζωή και την εποχή που λειτουργούσε ως πάπας. Ο πάπας Φραγκίσκος κατά πάσα πιθανότητας θα ταφεί με τον δικό του rogito, που θα έχει λεπτομέρειες για την μοναδική του παπική εποχή.
Η εκλογή του νέου πάπα
Δύο με τρεις εβδομάδες μετά την κηδεία του πάπα το Κολλέγιο των Καρδιναλίων , θα συγκληθεί στην Σιστίνα Καπέλα για να ακολουθήσει το κοκλάβιο, μία απόλυτα μυστική διαδικασία για την εκλογή του νέου πάπα. Θεωρητικά, οποιοσδήποτε άνδρας που έχει βαπτιστεί Ρωμαιοκαθολικός μπορεί να είναι εκλέξιμος για να είναι ο επόμενος πάπας, αλλά τα τελευταία 700 χρόνια, ο πάπας εκλέγεται από το Κολλέγιο των Καρδιναλίων.
Η ευρεία πλειοψηφία των 266 ποντίφικων που έχουν εκλεγεί στην Ιστορία ήταν Ευρωπαίοι. Ο πάπας Φραγκίσκος αποτελεί εξαίρεση, Γεννήθηκε ως Jorge Mario Bergoglio στην Αργεντινή και είναι ο πρώτος μη Ευρωπαίος ποντίφικας τα τελευταία 1.300 χρόνια. Αντίθετα με τις συνηθισμένες εκλογές, οι υποψήφιοι για τη θέση του πάπα δεν κάνουν ανοιχτή καμπάνια. Οι παρατηρητές του Βατικανού παραθέτουν τους υποψηφίους που έχουν πιθανότητες να αναλάβουν τη θέση.
Την ημέρα της ψηφοφορίες, η Καπέλα Σιξτίνα, σφραγίζεται και οι καρδινάλιοι που έχουν πάρει όρκο κλειδώνονται μέσα. Μόνο οι καρδινάλιοι που είναι κάτω των 80 ετών μπορούν να μετρήσουν τις ψήφους. Σχεδόν 120 Καρδινάλιοι θα ψηφίσουν μυστικά τον υποψήφιό τους, γράφοντας το όνομά του σε ένα χαρτάκι και τοποθετώντας την ψήφο τους σε ένα δισκοπότηρο στην κορυφή ενός βωμού που βρίσκεται στο κέντρο της αίθουσας. Στην περίπτωση που κανείς από τους υποψηφίους δεν λάβει τις απαιτούμενες ψήφους, δηλαδή τα δύο τρίτα της πλειοψηφίας που απαιτούνται, ξεκινά δεύτερος γύρος ψηφοφορίας.
Μέσα σε μία μέρα μπορεί να γίνουν τέσσερις ψηφοφορίες. Το κονκλάβιο που εξέλεξε τον πάπα Φραγκίσκο το 2013 διήρκεσε περίπου 24 ώρες και χρειάστηκαν πέντε κάλπες, αλλά η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει περισσότερο. Σε ένα κονκλάβιο τον 13ο αιώνα χρειάστηκε περίπου τρία χρόνια για να εκλεγεί νέος πάπας, ενώ ένα άλλο τον 18ο αιώνα χρειάστηκε τέσσερις μήνες.
Μετά την καταμέτρηση, τα ψηφοδέλτια καίγονται σε μια σόμπα μέσα στην Καπέλα Σιξτίνα, την οποία έχουν εγκαταστήσει έγκαιρα οι πυροσβέστες του Βατικανού. Σε μία δεύτερη σόμπα καίει μια χημική ουσία που στέλνει το σήμα καπνού μέσω μιας καμινάδας στον έξω κόσμο: Μαύρος καπνός σημαίνει ότι δεν έχει επιλεγεί νέος πάπας, λευκός καπνός σημαίνει ότι έχει εκλεγεί.
Μόλις επιλεγεί ο νέος πάπας, ένας εκπρόσωπος από το Κολλέγιο των Καρδιναλίων διαβάζει τη λατινική ανακοίνωση Habemus papam, που σημαίνει «Έχουμε πάπα», από το κεντρικό μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου μπροστά σε χιλιάδες ανυπόμονους πιστούς. Στη συνέχεια, ο πρόσφατα εκλεγμένος πάπας, έχοντας επιλέξει ένα παπικό όνομα (πιθανότατα αυτό που τιμά έναν άγιο ή προκάτοχο) θα φορέσει ένα λευκό ράσο και θα βγει στο μπαλκόνι για να δώσει την πρώτη του ομιλία στο κοινό. Και με αυτό, ο καθολικός κόσμος έχει έναν νέο ηγέτη.
Οι περισσότεροι πάπες υπηρετούν μέχρι την ημέρα που πεθάνουν. Ο πάπας Βενέδικτος XVI ωστόσο, είχε παραιτηθεί το 2013, σε ηλικία 85 ετών, λόγω της επιδείνωσης της υγείας του. Ήταν ο πρώτος ποντίφικας που παραιτήθηκε εδώ και 600 χρόνια.
Με πληροφορίες του Politico