Οι πιο σημαντικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 2023

Πλούσιο  σε σημαντικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις ήταν και το 2023.

Μεταξύ άλλων τα χαρακτικά των Νεάρετνταλ, το θέατρο του Νέρωνα, η σπηλιά των σπαθιών, η αρχαιότερη ξύλινη  κατασκευή στον κόσμο, αλλά και οι Χριστιανικές τοιχογραφίες  με ελληνικές επιγραφές στα βάθη του  Σουδάν.

Χαρακτικά των Νεάτερνταλ άνω των 57.000 ετών

Τα σημάδια σε έναν τοίχο σπηλαίου στη Γαλλία είναι τα παλαιότερα γνωστά χαρακτικά που έγιναν από Νεάτερνταλ, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 21 Ιουνίου 2023, στο περιοδικό ανοιχτής πρόσβασης PLOS ONE από τον Jean-Claude Marquet του Πανεπιστημίου Tours και τους συνεργάτες του.

Η έρευνα των τελευταίων δεκαετιών έχει αποκαλύψει πολλά για την πολιτισμική πολυπλοκότητα των Νεάντερταλ. Ωστόσο, σχετικά λίγα είναι γνωστά για τη συμβολική ή καλλιτεχνική τους έκφραση. Μόνο ένας σύντομος κατάλογος συμβολικών χαρακτικών αποδίδεται στους Νεάντερταλ και η ερμηνεία αυτών αποτελεί συχνά αντικείμενο συζήτησης. Σε αυτή τη μελέτη, ο Marquet και οι συνεργάτες του εντόπισαν σημάδια σε τοίχο σπηλαίων στη Γαλλία ως τα παλαιότερα γνωστά χαρακτικά του Νεάντερταλ που έχουν ανακαλυφθεί.

Το σπήλαιο είναι το La Roche-Cotard στο Centre-Val de Loire της Γαλλίας, όπου μια σειρά από μη εικονιστικές σημάνσεις στον τοίχο ερμηνεύονται ως σπασίματα με τα δάχτυλα, σημάδια που γίνονται από ανθρώπινα χέρια.

H σπηλιά των σπαθιών

Τέσσερα σπαθιά 1.900 ετών, συνοδευόμενα από τα ξύλινα και δερμάτινα θηκάρια τους, βρέθηκαν σε σπηλιά πάνω από τη Νεκρά Θάλασσα σε έρημο του Ισραήλ, με αρχαιολόγους να εκτιμούν πως ήταν λάφυρα Εβραίων επαναστατών που είχαν ξεσηκωθεί ενάντια στη Ρώμη.

Τα τρία έχουν τα χαρακτηριστικά της γνωστής ρωμαϊκής σπάθας (spatha) και το τέταρτο έχει χαρακτηριστικά στη λαβή που συνάδουν με την περίοδο, όπως ανέφερε η αρχαιολογική υπηρεσία του Ισραήλ. Επίσης, στα ευρήματα ήταν και μια ρωμαϊκή λόγχη (pilum).

Τη συγκεκριμένη τοποθεσία χρησιμοποιούσαν ως κρησφύγετο Εβραίοι επαναστάτες που μάχονταν κατά των Ρωμαίων στην Ιουδαία την περίοδο μεταξύ του 1ου πΧ και του 2ου μΧ αιώνα. Στην είσοδο της σπηλιάς βρέθηκε επίσης νόμισμα από την εξέγερση του Μπαρ Κόχμπα το 132-135 μΧ.

Tα ευρήματα εντοπίστηκαν σε μία σχεδόν απρόσιτη χαραμάδα, από μια ομάδα που φωτογράφιζε μια αρχαία επιγραφή σε σταλακτίτη.

Η αρχαιότερη ξύλινη κατασκευή στον κόσμο

Την αρχαιότερη ξύλινη κατασκευή στον κόσμο, η οποία έχει ηλικία σχεδόν μισό εκατομμύριο χρόνια, έφεραν στο φως αρχαιολόγοι στην Αφρική.

Η απλή κατασκευή, που βρέθηκε κατά μήκος μιας όχθης ποταμού στη Ζάμπια, αποτελείται από δύο ενωμένους κορμούς δέντρων, με μια εγκοπή που δημιουργήθηκε σκόπιμα στον πάνω κορμό με λίθινα εργαλεία, για να τους επιτρέψει να ταιριάξουν μεταξύ τους σε ορθή γωνία, σύμφωνα με νέα μελέτη.

Ο Τζεφ Ντάλερ, καθηγητής γεωγραφίας και γεωεπιστημών στο Πανεπιστήμιο του Αμπερίστγουιθ στο Ηνωμένο Βασίλειο, ήταν μέλος της ομάδας που έκανε την ανακάλυψη το 2019. Δήλωσε ότι η κατασκευή, που ανασκάφηκε κοντά στον καταρράκτη Καλάμπο, στα σύνορα της Ζάμπια με την Τανζανία, πιθανόν να αποτελούσε μέρος μιας ξύλινης πλατφόρμας, που θα διατηρούσε στεγνά τα τρόφιμα ή τα καυσόξυλα ή θα αποτελούσε ως βάση για την κατασκευή κατοικίας. Στην ίδια θέση βρέθηκαν ένα ραβδί σκαψίματος και άλλα ξύλινα εργαλεία.

Σύμφωνα με τη μελέτη, ξύλινη κατασκευή σαν αυτή δεν έχει καταγραφεί ξανά στα αρχαιολογικά αρχεία. Το αρχαιότερο γνωστό ξύλινο τεχνούργημα είναι ένα θραύσμα γυαλισμένης σανίδας ηλικίας 780.000 ετών που βρέθηκε στο Ισραήλ, ενώ τα αρχαιότερα ξύλινα εργαλεία για κυνήγι που έχουν καταγραφεί, ανακαλύφθηκαν στην Ευρώπη και χρονολογούνται πριν από περίπου 400.000 χρόνια.

Τα κομμάτια ξύλου ήταν πολύ παλιά για να χρονολογηθούν άμεσα με τη χρήση τεχνικών ραδιοάνθρακα. Αντ’ αυτού, η ομάδα χρησιμοποίησε μια τεχνική που ονομάζεται χρονολόγηση θερμοφωταύγειας, η οποία μετρά τη φυσική ραδιενέργεια των ορυκτών στο λεπτό ίζημα που περιβάλλει το ξύλο για να καταλάβει πότε εκτέθηκε για τελευταία φορά στο φως του ήλιου.

Αυτή η μέθοδος χρονολόγησε την κατασκευή στα 476.000 χρόνια και τα τέσσερα ξύλινα εργαλεία μια σφήνα, ένα ξύλο σκαψίματος, έναν κομμένο κορμό και ένα κλαδί με εγκοπές στα 324.000 χρόνια.

Το αρχαιότερο φρούριο στον κόσμο ανακαλύφθηκε στη Σιβηρία

Το αρχαιότερο φρούριο στον κόσμο ανακάλυψαν αρχαιολόγοι στη Σιβηρία.

Η ανακάλυψη έγινε σε μία απομακρυσμένη περιοχή της Σιβηρίας. Πρόκειται για το 8.000 ετών φρούριο «Amnya I και ΙΙ» το οποίο πιστεύεται ότι είναι ο αρχαιότερος οχυρωμένος οικισμός στον κόσμο.

Το φρούριο βρίσκεται σε αμμώδη περιοχή δίπλα στον ποταμό Amnya, γεγονός που υποδηλώνει ότι η τοποθεσία επιλέχθηκε από κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες έτσι ώστε να έχουν τη δυνατότητα να ψαρεύουν.

«Αυτό το εύρημα αναδιαμορφώνει την κατανόησή μας για τις πρώιμες ανθρώπινες κοινωνίες», ανέφεραν οι ερευνητές

Ακόμη εντοπίστηκαν ξύλινοι φράχτες που υποδεικνύουν μια οχυρωμένη εσωτερική περιοχή κατά την ανασκαφή της τοποθεσίας -από το 1987 έως το 2000-, η οποία προσδιορίζεται ως Amnya I, ενώ έξω από το οχυρό ανακαλύφθηκαν 10 καλύβες, γεγονός το οποίο πιθανόν να δείχνει μια ιεραρχική δομή στην περιοχή που προσδιορίζεται ως Amnya II.

Στη μελέτη τους, οι συγγραφείς στο Freie Universität Berlin αναφέρουν ότι το οχυρό Amnya χτίστηκε «πολλούς αιώνες πριν παρόμοιοι περίβολοι εμφανιστούν για πρώτη φορά στην Ευρώπη», προσθέτοντας ότι αν και αρχαίες ομάδες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών κατασκεύαζαν άμυνες σε όλο τον κόσμο, «η πολύ πρώιμη έναρξη του συγκεκριμένου φαινόμενου στην ενδοχώρα της δυτικής Σιβηρίας είναι απαράμιλλο».

Το Θέατρο του Νέρωνα

Τα ερείπια του θεάτρου του διαβόητου Ρωμαίου αυτοκράτορα Νέρωνα, που αναφερόταν σε αρχαία κείμενα, αλλά παρέμενε χαμένο μέχρι σήμερα, έφερε το 2023 στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη κάτω από τον κήπο ιστορικού κτηρίου στη Ρώμη.

Από το 2020 πραγματοποιούν αρχαιολόγοι ανασκαφές σε περιοχή της Ρώμης κοντά στο Palazzo della Rovere (που είναι επίσης η έδρα του ρωμαιοκαθολικού Τάγματος του Παναγίου Τάφου) στο πλαίσιο ανακαίνισης του αναγεννησιακού κτίσματος για να γίνει ξενοδοχείο, που είναι γεμάτο με νωπογραφίες και τελικά ανακάλυψαν το θέατρο, όπου φημολογείται ότι έκανε πρόβες ο αυτοκράτορας Νέρων.

Σύμφωνα με αρχαία κείμενα ο αυτοκράτορας Νέρων απολάμβανε να τραγουδά και να δίνει προσωπικές παραστάσεις στο θέατρο.

Την ανακάλυψη ανακοίνωσε ο γενικός κυβερνήτης του Τάγματος του Παναγίου Τάφου της Ιερουσαλήμ, Λεονάρντο Βισκόντι ντι Μοντρόνε, γνωστοποιώντας πως το ξενοδοχείο που θα νοικιάσει το κτήριο είναι το Four Seasons, που αναμένεται να ανοίξει λίγο πριν το Ιωβηλαίο του Βατικανού σε δύο χρόνια, όταν αναμένεται να επισκεφθούν τη Ρώμη κάπου 30 εκατομμύρια επισκέπτες και πιστοί.

Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τις σκάλες που οδηγούν προς το θέατρο, την πρόσοψη της σκηνής, τις μαρμάρινες στήλες και τις αίθουσες υπηρεσιών, που ίσως χρησιμοποιούνταν ως βεστιάριο. Βρήκαν επίσης πολλά διακοσμητικά στοιχεία ενσωματωμένα στο κτήριο, που τους οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι όντως πρόκειται για το Θέατρο του Νέρωνα.

Ο αυτοκράτορας Νέρων, διαβόητος για τις ωμότητες και τις ακολασίες του, θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους εγκληματίες της ιστορίας. Κυβέρνησε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από το 54 μ.Χ. για 14 χρόνια, μέχρι το θάνατό του σε ηλικία 30 ετών.

Σύμφωνα με αρχαία κείμενα – μεταξύ άλλων του συγγραφέα και φιλοσόφου Γάιου Πλίνιου Σεκούνδου, γνωστού ως Πλίνιου του Πρεσβύτερου – ο Νέρωνας είχε χρησιμοποιήσει κάποια στιγμή το θέατρο αυτό για να επιδείξει τα κατασχεθέντα υπάρχοντα ενός πρώην αρχιδικαστή. Τα κείμενα αναφέρουν ότι ο ματαιόδοξος αυτοκράτορας απολάμβανε να τραγουδά και να δίνει προσωπικές παραστάσεις εκεί. Η τελευταία αναφορά στο θέατρο του Νέρωνα περιλαμβάνεται σε κείμενο του 12ου μ.Χ. αιώνα αλλά, μέχρι τώρα, παρέμεινε κρυφό.

Αρχαία πόλη των Μάγια, βαθιά μέσα στη ζούγκλα στο Μεξικό

Ομάδα αρχαιολόγων στο Μεξικό ανακάλυψε τα ερείπια αρχαίας πόλης των Μάγια, βαθιά μέσα στη ζούγκλα της χώρας.

Με επικεφαλής τον αρχαιολόγο Ivan Sprajc, οι ερευνητές διέσχισαν περίπου 60 χιλιόμετρα πυκνής βλάστησης, κάνοντας τη «μνημειώδη» ανακάλυψη εντός του οικολογικού καταφυγίου Balamku στην πολιτεία Campeche του Μεξικού.

Η τοποθεσία πιστεύεται ότι χρονολογείται μεταξύ 250 μ.Χ. και 1000 μ.Χ.

Ο χώρος καλύπτει περισσότερα από 500 στρέμματα, όπως ανακοίνωσε το Εθνικό Ινστιτούτο Ανθρωπολογίας και Ιστορίας (ΙΝΑΗ).

Αρκετοί κυλινδρικοί κίονες βρέθηκαν διάσπαρτοι σε όλο τον αρχαίο οικισμό, οι οποίοι πιστεύεται ότι αποτελούσαν μέρος εισόδων σε υψηλότερα επίπεδα κτηρίων.

Οι αρχαιολόγοι ονόμασαν τον τόπο της ανακάλυψης Ocomtún, που σημαίνει «πέτρινη στήλη» στη γλώσσα των Μάγια.

Οι αρχαίοι Μάγια – που είχαν έναν από τους πιο προηγμένους πολιτισμούς στην αμερικανική ήπειρο, στην εποχή τους – πιστεύεται ότι ζούσαν σε μια περιοχή μεγέθους ίσο με το Τέξας στο σημερινό νότιο Μεξικό.

Σουδάν

Χριστιανικές τοιχογραφίες με ελληνικές επιγραφές στα βάθη του Σουδάν

Μια απροσδόκητη ανακάλυψη, ένας θάλαμος γεμάτος με χριστιανικές τοιχογραφίες, που ανακαλύφθηκε στο βόρειο Σουδάν, έχει εντυπωσιάσει τους αρχαιολόγους, που πραγματοποιούν ανασκαφές στην περιοχή.

Πρόκειται συγκεκριμένα για την αρχαία πόλη της Νουβίας, την Ντόγκολα, όπου ήρθαν στο φως εικαστικές σκηνές, μοναδικές στη χριστιανική τέχνη. Και παράλληλα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους Έλληνες, καθώς, εκτός από έναν Νούβιο βασιλιά, απεικονίζουν την Παναγία, τον Χριστό και τον Αρχάγγελο Μιχαήλ, αναφέροντας τα ονόματά τους στην ελληνική γλώσσα.

Η ανακάλυψη έγινε κατά τη διάρκεια της έρευνας σε οικίες που χρονολογούνται από τον 16ο-19ο μ.Χ. αιώνα. Προς μεγάλη έκπληξη όμως των ερευνητών κάτω από το δάπεδο ενός από τα σπίτια εντοπίσθηκε ένα άνοιγμα, που οδηγούσε σε έναν μικρό θάλαμο με τους τοίχους του, διακοσμημένους με θρησκευτικές  παραστάσεις.

Σε μία από αυτές εικονίζεται ο Νούβιος βασιλιάς να υποκλίνεται στον Χριστό, καθώς λαμβάνει ευλογία, ενώ τη συνάντησή τους παρακολουθεί ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, του οποίου τα φτερά προστατεύουν και τις δύο φιγούρες.

Μια τέτοια σκηνή δεν βρίσκει όμως παραλληλισμούς στη νουβική ζωγραφική. Επιπλέον ο  δυναμισμός και η οικειότητα της παράστασης έρχονται σε αντίθεση με την ιερατική φύση των μορφών, που εικονίζονται στους πλαϊνούς τοίχους. Ούτε και η μορφή της Παναγίας στον βόρειο τοίχο του θαλάμου ανήκει στο τυπικό ρεπερτόριο των απεικονίσεων της Θεοτόκου στη νουβική τέχνη.

Η Μητέρα του Θεού, που παρουσιάζεται σε μια αξιοπρεπή στάση, είναι ντυμένη με σκούρα άμφια. Στα χέρια της κρατά έναν σταυρό και ένα βιβλίο.

Στον απέναντι τοίχο εικονίζεται ο Χριστός. Το δεξί του χέρι φαίνεται σε χειρονομία ευλογίας και στο αριστερό κρατά ένα βιβλίο, το οποίο σώζεται αποσπασματικά.