Σημαντική αναβάθμιση των σχέσεων ΗΠΑ – Κυπριακής Δημοκρατίας αποτελούν οι αποψινές ανακοινώσεις του State Department που σχετίζονται με την στρατιωτική συνεργασία των δύο χωρών. Πρόκειται για την προεδρική διακήρυξη του Προέδρου Τζο Μπαίντεν για προσχώρηση της Κυπριακής Δημοκρατίας στα προγράμματα Foreign Military Sales (FMS), Excess Defense Articles (EDA) και Title 10 Security Assistance Program.
Διακρατική αγορά οπλικών συστημάτων
Το Foreign Military Sales (FMS), είναι πρόγραμμα αγοράς εξοπλισμού που επιτρέπει στις αμερικάνικες αρχές να πωλούν αμυντικό εξοπλισμό σε ξένες κυβερνήσεις, όταν η Κυβέρνηση των ΗΠΑ θεωρεί ότι με αυτό τον τρόπο εξυπηρετούνται τα συμφέροντα εθνικής ασφάλειας. Μέσω του FMS η προμήθεια οπλισμού διεξάγεται απευθείας μεταξύ της κυβέρνησης των ΗΠΑ και της Κυπριακής Δημοκρατίας (G2G Government to Geoverment).
Με τη συμμετοχή της Κύπρου στο FMS η Κυπριακή Δημοκρατία θα έχει πρόσβαση σε υπηρεσίες που μπορούν να μειώσουν το κόστος αγοράς, ενώ διευκολύνεται σε μεγάλο βαθμό η περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων συνεργασίας και κοινών ασκήσεων με τις ΗΠΑ, στο πλαίσιο αγοράς αμερικανικών συστημάτων, κάτι που ενισχύει σημαντικά και την πτυχή της διαλειτουργικότητας.
Προμήθεια οπλισμού από πλεονάσματα
Με την συμμετοχή στο Excess Defense Articles (EDA) η Κύπρος θα έχει την δυνατότητα προμήθειας σύγχρονου οπλισμού από πλεονασματικό υλικό, δηλαδή υλικό που βρίσκεται ήδη σε χρήση από ΗΠΑ και μπορεί να προσφερθεί είτε ως δωρεά είτε σε πολύ χαμηλές τιμές. Η δυνατότητα αυτή δίνεται στα κράτη που συμμετέχουν στο πρόγραμμα και που θεωρούνται σύμμαχοι και εταίροι των ΗΠΑ, ως μέσο στήριξης προγραμμάτων των εν λόγω χωρών για ανανέωση και εκσυγχρονισμό του στρατιωτικού υλικού τους.
Εξοπλισμός, για εξειδικευμένη χρήση
Με τη συμμετοχή στο Title 10 security assistance program, οι ΗΠΑ θα παρέχουν εκπαίδευση και υλικό, για την ασφάλεια χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων και αντιμετώπιση τρομοκρατίας.
Τι είναι η Προεδρική Διακήρυξη;
Το Presidential Determination/Προεδρική Διακήρυξη στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια επίσημη πράξη που υπογράφεται από τον εκάστοτε Πρόεδρο, με την οποία λαμβάνεται μια συγκεκριμένη απόφαση ή διατυπώνεται μια πολιτική θέση για ζητήματα εθνικής σημασίας. Πρόκειται για εργαλείο της εκτελεστικής εξουσίας που επιτρέπει στον Πρόεδρο να κατευθύνει υπηρεσίες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, να ερμηνεύσει νομοθετικές διατάξεις για την εφαρμογή πολιτικών ή να εγκρίνει συγκεκριμένες πράξεις που σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με την εξωτερική πολιτική, την αμυντική βοήθεια, τον έλεγχο εξοπλισμών ή την παροχή οικονομικής υποστήριξης σε τρίτες χώρες. Όταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ εκδίδει μια Προεδρική Διακήρυξη, ουσιαστικά καθορίζει τη στάση της αμερικανικής κυβέρνησης απέναντι σε ένα ζήτημα που επιλέγεται ως μείζονος ενδιαφέροντος. Η σχετική απόφαση δεσμεύει τα αρμόδια υπουργεία και τις υπηρεσίες, που στη συνέχεια εφαρμόζουν τις κατευθύνσεις ή τις ενέργειες που περιγράφονται στην προεδρική απόφαση.
Προνομιακή σχέση
Με την υπογραφή του Νόμου Εθνικής Άμυνας (NDAA) για το έτος 2025, στις 23 Δεκεμβρίου 2024 από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, με τον οποίο προστέθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία στον κατάλογο χωρών που θα συμμετέχουν σε εκπαιδευτικά προγράμματα και πολυεθνικές ασκήσεις (στις οποίες συμμετέχουν οι ΗΠΑ, η Κυπριακή Δημοκρατία είναι το μόνο κράτος που συμμετέχει σε αυτό τον κατάλογο χωρών και δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ ή/και του Συνεταιρισμού για την Ειρήνη.
Η Κύπρος αποκτά πλέον , πολύ πιο γρήγορη πρόσβαση στις αγορές οπλισμού από τις ΗΠΑ γιατί θα συνεργάζεται απευθείας με τη κυβέρνηση και όχι με ιδιωτικές εταιρείες .
Το στρατιωτικό υλικό θα κοστίζει στη Κύπρο πολύ πιο φτηνά, καθώς η κυβέρνηση των ΗΠΑ το αγοράζει από τις ιδιωτικές εταιρείες σε προνομιακές τιμές. Αν η Κύρος το αγόραζε απευθείας από τις εταιρείες το κόστος θα ήταν πολύ μεγαλύτερο.
Η Κύπρος αποκτά επίσης πρόσβαση σε υλικό που χαρακτηρίζεται ως FMS-only, δηλαδή υλικό που μπορεί να αποκτηθεί μόνο μέσω αυτού του προγράμματος και που υπό άλλες συνθήκες οι εταιρείες δεν διαθέτουν προς πώληση.
Η συντήρηση και η εκπαίδευση αυτών των συστημάτων που θα αποκτηθούν θα γίνεται επίσης απευθείας μέσω της Κυβέρνησης των ΗΠΑ και πάλι σε πιο χαμηλό κόστος αλλά και σε υψηλό επίπεδο παρεχόμενων υπηρεσιών.
Ικανοποίηση στη Λευκωσία
Κυβερνητικές πηγές χαρακτηρίζουν την εξέλιξη ως ιστορικής σημασίας, καθώς αναβαθμίζεται καθοριστικά η διμερής στρατηγική συνεργασία μεταξύ Κύπρου και ΗΠΑ.
Οι ίδιες πηγές ανέφεραν πως πρόκειται για μια ακόμα σημαντικότατη εξέλιξη στις αμυντικές σχέσεις Κύπρου-ΗΠΑ, τόσο σε τεχνικό επίπεδο όσο και ως και σε πολιτικό, καθώς στέλνει μηνύματα επιβεβαίωσης και εμβάθυνσης της στρατηγικής συνεργασίας των δύο χωρών.
Η υπογραφή αυτής της διακήρυξης αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης στο πλαίσιο του Στρατηγικού Διαλόγου Κύπρου – ΗΠΑ και εν συνεχεία συζητήθηκε και κατά τη συνάντηση του Προέδρου Χριστοδουλίδη με τον Πρόεδρο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο τον περασμένο Οκτώβριο.
Η ένταξη σε αυτά τα προγράμματα έχει άμεσο αντίκτυπο στην αμυντική ενίσχυση της Κύπρου και τον εκσυγχρονισμό της Εθνικής Φρουράς, καθώς προβλέπει τη δυνατότητα προμήθειας αμυντικού υλικού είτε δωρεάν είτε σε ιδιαίτερα χαμηλό κόστος απευθείας από την Κυβέρνηση των ΗΠΑ και δίνει επίσης πρόσβαση σε απόκτηση υλικού από πλεονάζοντα αποθέματα των ΗΠΑ, ενώ τα προγράμματα εκπαίδευσης και υποστήριξης ικανοτήτων (Title 10) ενισχύουν την επιχειρησιακή ετοιμότητα για τη διαχείριση θαλάσσιων και χερσαίων συνόρων. Ταυτόχρονα αναγνωρίζεται εμπράκτως η στρατηγική σχέση συνεργασίας η οποία έχει σαφές περιεχόμενο το οποίο αντιλαμβάνονται και άλλες χώρες της περιοχής.
Οι κυβερνητικές πηγές στη Λευκωσία, ανέφεραν πως πρόκειται για μια κίνηση που εδραιώνει την πολιτική σταθερότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενδυναμώνει το κύρος της στο γεωπολιτικό σκηνικό και, κατ’ επέκταση ενισχύει και τις επίμονες προσπάθειες της Λευκωσίας για τερματισμό της κατοχής και οριστικής επίλυσης του Κυπριακού.
Ωρίμασαν οι συνθήκες
Οι σχέσεις ΗΠΑ – Κύπρου είναι σαφές ότι διανύουν την καλύτερη περίοδο σε διμερές επίπεδο, όπως τονίζουν οι κυβερνητικές πηγές . Η αναβάθμιση των σχέσεων αυτών ακολουθεί μια εξελικτική πορεία με πολύ σημαντικά ορόσημα:
· Στενή συνεργασία ως προς την υλοποίηση της Πρωτοβουλίας «Αμάλθεια» για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας προς τον άμαχο πληθυσμό στη Γάζα
· Η Κυπριακή Δημοκρατία μέσω ενεργοποίησης του Σχεδίου «Εστία» λειτουργεί καταλυτικά ως προς την απομάκρυνση Αμερικανών πολιτών (και άλλων κρατών) από την περιοχή.
· Συνεργασία με FBI κατόπιν πρωτοβουλίας του Προέδρου Χριστοδουλίδη για διερεύνηση παράκαμψης κυρώσεων και ξεπλύματος μαύρου χρήματος
· Υπογραφή Στρατηγικού Διαλόγου ΗΠΑ – Κύπρου κάτι που οι ΗΠΑ διατηρούν με πολύ λίγα κράτη στο κόσμο, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων είναι μέλη του ΝΑΤΟ.
· Επίσημη πρόσκληση για συνάντηση Προέδρου Χριστοδουλίδη με Πρόεδρο ΗΠΑ στον Λευκό Οίκο. Για πρώτη φορά από το 1996 Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας έλαβε πρόσκληση για συνάντηση στον Λευκό Οίκο.
Αρχή με ενίσχυση εφεδρείας
Πηγές του υπουργείου Άμυνας ανέφεραν πως ήδη υπάρχει πρόθεση για απόκτηση αμερικανικού εξοπλισμού για τους εφέδρους. Φορητός οπλισμός, κράνη, εξαρτήσεις, αλεξίσφαιρα, άρβυλα κλπ.