Νωρίς αύριο το πρωί, θα πραγματοποιηθεί η συνάντηση ανάμεσα στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο Βίλνιους της Λιθουανίας, στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ. Τα διπλωματικά γραφεία των δύο ηγετών συμφώνησαν η ακριβής ώρα να ανακοινωθεί τις επόμενες ημέρες.
Τη συνάντηση αυτή, στην οποία θα παρευρεθούν και οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών, Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν, θεωρείται εξαιρετικά κρίσιμη για την πορεία που θα ακολουθήσουν μελλοντικά οι ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Η ελληνική πλευρά θεωρεί ότι μπορεί να αναδειχθεί σε μια αφετηρία επανεκκίνησης των διμερών σχέσεων, μετά από μια τετραετία αναταράξεων και ότι σε κάθε περίπτωση αποτελεί μια καλή ευκαιρία να ανοίξει η τουρκική πλευρά τα χαρτιά της και να δείξει αν θέλει να προχωρήσουν ο διάλογος και η αποκλιμάκωση της έντασης ανάμεσα στις δύο χώρες ή αν επιμένει στα προκλητικά και ανυπόστατα ζητήματα που βάζει στο τραπέζι.
Η ελληνική πλευρά προσέρχεται στη συνάντηση με καλή θέληση, αλλά χωρίς αυταπάτες. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης και οι επιτελείς του έχουν πλέον μεγάλη πείρα όσον αφορά τον Ερντογάν. Ξέρουν ότι έρχεται στο Βίλνιους για ένα πολύ μεγάλο παζάρι με τη Συμμαχία και τους Αμερικανούς, στο οποίο θα προσπαθήσει να αποσπάσει όσο το δυνατόν περισσότερα για να συναινέσει στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και ότι οι εξελίξεις σε αυτό το μέτωπο θα επηρεάσουν σημαντικά και το πώς θα εξελιχθεί η ελληνοτουρκική συνάντηση.
Οι διαπραγματεύσεις για τον προσδιορισμό της ατζέντας ανάμεσα στις δύο πλευρές συνεχίζονται και όλα δείχνουν πως δεν θα πρόκειται για μια εύκολη άσκηση, αφού ο Ερντογάν έχει δηλώσει δημόσια ότι θα θέσει στον Ελληνα πρωθυπουργό το ζήτημα των ελληνικών εξοπλισμών και ότι θα μιλήσουν για Κυπριακό, Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειο. Από την πλευρά του ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει δηλώσει δημόσια ότι θα θέσει στον Τούρκο Πρόεδρο το ζήτημα των παρεμβάσεων του τουρκικού προξενείου Κομοτηνής στις ελληνικές εκλογές.
Tετ α τετ
Τη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν θα ακολουθήσουν δύο άλλες, επίσης σημαντικές συναντήσεις. Η κατ’ ιδίαν συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτη και Χ. Φιντάν και η συνάντηση του υπουργού Αμυνας Νίκου Δένδια με τον Τούρκο ομόλογό του Γιασάρ Γκιουλέρ. Αν η συνάντηση ανάμεσα στον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Ερντογάν πάει καλά, αν δηλαδή οι δύο ηγέτες συμφωνήσουν σε έναν οδικό χάρτη για την επανεκκίνηση των διμερών σχέσεων, τότε αναμένεται πως και οι δύο αυτές συναντήσεις θα είναι παραγωγικές.
Ηδη ανάμεσα στον Ν. Δένδια και τον Γ. Γκιουλέρ έχει συζητηθεί το θέμα της επανεκκίνησης των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), ενώ Γεραπετρίτης και Φιντάν θα εξετάσουν την επανεκκίνηση ενός θεσμικού διαλόγου μέσω των διερευνητικών επαφών.
Την Πέμπτη, στη συζήτηση για τις προγραμματικές, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έθεσε το πλαίσιο των ελληνικών επιδιώξεων για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, λέγοντας ότι «μια χώρα με εθνική αυτοπεποίθηση ξέρει να διεκδικεί τα εθνικά της δίκαια, αξιοποιώντας με τόλμη κάθε ευνοϊκή συγκυρία». Προσέθεσε ότι δεν φοβόμαστε να διαπραγματευτούμε και τόνισε ότι αυτό ισχύει «για τη μοναδική διαφορά που έχουμε με την Τουρκία, την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ στο Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο».
Ο πρωθυπουργός επεσήμανε πως από τη θερμή ένταση, τη θερμή επιφυλακή των προηγούμενων χρόνων, προτιμούμε «να έχουμε καλές σχέσεις με την Τουρκία, έστω και αν συμφωνούμε ότι διαφωνούμε».
Προσέθεσε, όμως, ότι «δεν θα γυρίσουμε την πλάτη στην Ιστορία, αν έχουμε την ευκαιρία να τη διαμορφώσουμε», πολλώ δε μάλλον αν αυτή η παγιωμένη διαφορά 40 και πλέον ετών μπορεί να μετατραπεί σε μια ειρηνική και δημιουργική λύση. «Γι’ αυτό η θέση μας παραμένει σταθερή υπέρ μιας διευθέτησης στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, με βάση το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας», κατέληξε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Αισιοδοξία
Σύμφωνα με πληροφορίες από τουρκικές πηγές, και η Αγκυρα προσέρχεται στο Βίλνιους με αισιοδοξία, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τα ελληνοτουρκικά. Η Τουρκία διατηρεί, προς το παρόν τουλάχιστον, χαμηλούς τόνους στα ελληνοτουρκικά και η αίσθηση που επικρατεί στη χώρα είναι ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις έχουν τη δυνατότητα να εισέλθουν σε μια περίοδο χωρίς εντάσεις.
Στην Αγκυρα σημειώνουν ότι η απομάκρυνση από την κυβέρνηση του πρώην υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου και του πρώην υπουργού Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού, δύο προσώπων με έντονη δημόσια παρουσία και με επιθετική ρητορική, και η αντικατάστασή τους από τον Χ. Φιντάν και τον Αλί Γιερλίκαγια, που είναι περισσότερο τεχνοκράτες, είναι πιθανόν να βοηθήσει, τουλάχιστον σε επίπεδο δηλώσεων και ρητορικής.
Το κλίμα όπως διαμορφώνεται στην Τουρκία είναι θετικό για μια επαναπροσέγγιση με την Ελλάδα, με χαρακτηριστικό το σχόλιο της φιλοκυβερνητικής «Μilliyet», σύμφωνα με την οποία «ο δείκτης ξαναδείχνει ειρήνη στο Αιγαίο». Η εφημερίδα εκτιμά ότι, αν η συνάντηση Ερντογάν – Μητσοτάκη εξελιχθεί θετικά, στα τέλη του καλοκαιριού ή το φθινόπωρο θα συνεδριάσει εκ νέου το Ανώτατο Στρατηγικό Συμβούλιο μεταξύ των δύο χωρών.
Η ισλαμοφοβία και τα ανταλλάγματα
Θολό εξακολουθεί να παραμένει το τοπίο σχετικά με την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ λίγο πριν από την κρίσιμη Σύνοδο της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας στο Βίλνιους (11-12 Ιουλίου), την ώρα που ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χρησιμοποιεί την «ισλαμοφοβία» για να αυξήσει την απαιτήσεις του προς τη Δύση.
Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν είπε στον πρωθυπουργό της Σουηδίας Ουλφ Κρίστερσον την περασμένη Τετάρτη ότι «ανυπομονεί» για την ένταξη της χώρας του στο ΝΑΤΟ, επαναλαμβάνοντας τον κοινό τους στόχο να ενισχύσουν τη Συμμαχία ενάντια στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ωστόσο, λιγότερο από 48 ώρες έως ότου ο Τζ. Μπάιντεν και άλλοι ηγέτες του ΝΑΤΟ μεταβούν στο Βίλνιους της Λιθουανίας, η ένταξη της Σουηδίας είναι ακόμη απίθανη, δεδομένης της συνεχιζόμενης αντίθεσης της Τουρκίας.
Ο Ερντογάν εμποδίζει την προσπάθεια ένταξης, υποστηρίζοντας ότι η Σουηδία έχει φιλοξενήσει Κούρδους εξόριστους και πρόσφυγες που συνδέονται με το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), το οποίο η Τουρκία θεωρεί τρομοκρατική οργάνωση.
Το ζήτημα είναι κρίσιμο για το ΝΑΤΟ, το οποίο δεν θέλει να δείξει σημάδια εσωτερικού διχασμού στην ετήσια Σύνοδο Κορυφής του, ιδιαίτερα καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται. Η Σουηδία έσπασε δεκαετίες ουδετερότητας μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία πέρυσι, επιδιώκοντας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Ο Ερντογάν έχει επίσης επενδύσει βαθιά σε αυτό το θέμα, επιμένοντας εδώ και καιρό ότι οι δυτικές χώρες δεν λαμβάνουν αρκετά σοβαρά τις ανησυχίες του για τους «Κούρδους τρομοκράτες».
Δυτικοί αξιωματούχοι εργάστηκαν στο παρασκήνιο επί μήνες για να εξευμενίσουν τον Τούρκο ηγέτη, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Και ενώ Αμερικανοί αξιωματούχοι λένε ότι το ζήτημα πρέπει να επιλυθεί άμεσα από την Τουρκία και τη Σουηδία, ο Τζ. Μπάιντεν είπε ότι υποστηρίζει την πώληση νέων μαχητικών αεροσκαφών F-16 και κιτ αναβάθμισης, κάτι που ο Ερντογάν ζητούσε εδώ και καιρό από την Ουάσιγκτον. Αμερικανοί αξιωματούχοι επιμένουν ότι η υποστήριξή τους όσον αφορά την πώληση όπλων δεν συνδέεται με τη θέση του Ερντογάν για τη Σουηδία.
Ομως, μετά από ένα τηλεφώνημα στα τέλη Μαΐου με τον Τούρκο ηγέτη, ο Τζ. Μπάιντεν είπε στους δημοσιογράφους: «Θέλει ακόμα να εργαστεί σε κάτι για τα F-16. Του είπα ότι θέλαμε μια συμφωνία με τη Σουηδία, οπότε ας το κάνουμε».
Δεν είναι σαφές τι άλλο, εκτός από τα αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη, θα μπορούσε να πείσει τον Τούρκο Πρόεδρο να υποχωρήσει. Ο Ερντογάν ζήτησε από τη Στοκχόλμη να εκδώσει ή να εκδιώξει πολλούς πολίτες που συνδέονται με το PKK και άλλους που θεωρεί εχθρούς του κράτους. Η Σουηδία απέλασε μερικούς, αλλά πολλοί άλλοι που συμπεριλαμβάνονται στις λίστες της Αγκυρας εξακολουθούν να παραμένουν στη χώρα.