Η Μπάρμπαρα Πένις περνά τον περισσότερο χρόνο της φτιάχνοντας παζλ. Ή μάλλον ενώνοντας ένα βουνό από κομματάκια εγγράφων που κατέστρεψε η Stasi όταν έπεσε το Τείχος του Βερολίνου.
Πρώην βιβλιοδέτις, συμμετέχει σε μία ομάδα δέκα ατόμων που αποκαθιστά αναφορές παρακολούθησης, προσωπικές επιστολές, πολιτικά έγγραφα που η Stasi, η περιώνυμη μυστική αστυνομία της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας, είχε συγκεντρώσει και στη συνέχεια προσπάθησε απελπισμένα να καταστρέψει για να τα σβήσει από την ιστορική μνήμη, όταν κατέρρευσε το κομμουνιστικό καθεστώς, πριν από 30 χρόνια.
Οταν το Τείχος του Βερολίνου πέφτει στις 9 Νοεμβρίου 1989, η Stasi στήνει μία επιχείρηση εξαφάνισης αρχείων, δουλεύοντας με φρενήρεις ρυθμούς τους καταστροφείς εγγράφων.
Οταν οι συσκευές χαλούν λόγω του φόρτου εργασίας, τα μέλη της Stasi αναγκάζονται να συνεχίσουν σκίζοντας με τα χέρια βουνά εγγράφων για να τα μετατρέψουν στη συνέχεια σε χαρτοπολτό ή να τα κάψουν.
Αλλά στις 15 Ιανουαρίου 1990, «επιτροπές πολιτών» εισβάλλουν στα γραφεία της Stasi, ανάμεσά τους και στην έδρα της μυστικής αστυνομίας στο Ανατολικό Βερολίνο, και κατάσχουν εκατομμύρια φακέλους και 16.000 σάκους με σκισμένα έγγραφα.
«Έργο ντετέκτιβ»
Τρεις δεκαετίες αργότερα, μυστικά συνεχίζουν να αναδύονται από τα αρχεία, χάρη στην Μπάρμπαρα Πένις και τους συναδέλφους της.
«Μ΄αρέσει να φτιάχνω παζλ και αυτή η έρευνα είναι λίγο σαν δουλειά ντετέκτιβ», εξηγεί η Ανατολικογερμανίδα. «Και επίσης είναι απελευθερωτικό να μπορείς να συγκεντρώσεις ό,τι καταστράφηκε εδώ και 30 χρόνια.
Διότι ξέρω ότι το υλικό αυτό θα μελετηθεί στη συνέχεια από έναν ειδικό και θα μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε το παρελθόν».
Το Υπουργείο Κρατικής Ασφαλείας είχε την έδρα του στο Ανατολικό Βερολίνο και ήταν γνωστό ως Stasi. Υπήρξε ένα από τα αποτελεσματικότερα όργανα καταστολής κατά τη διάρκεια των σαράντα ετών της ύπαρξής του.
Απασχολούσε, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, περισσότερα από 270.000 άτομα- ανάμεσά τους πολλούς πληροφοριοδότες από τον πληθυσμό- πράγμα που κατέστησε την ανατολικογερμανική κοινωνία την πιο στενά παρακολουθούμενη του ανατολικού μπλοκ.
Χιλιάδες πράκτορες αποκαλύφθηκαν όταν τα αρχεία της Stasi τέθηκαν στη διάθεση του κοινού τα χρόνια που ακολούθησαν τη γερμανική επανένωση το 1990.
Πολλοί Ανατολικογερμανοί έμαθαν με τον τρόπο αυτόν ότι φίλοι, αλλά και μέλη της οικογένειάς τους, υπήρξαν «ανεπίσημοι συνεργάτες» της Stasi.
Ενώνοντας μικρά κομμάτια χαρτιού, κρατώντας τα στη θέση τους με πρες παπιέ πριν τα κολλήσει όλα μαζί, η Μπάρμπαρα Πένις τονίζει ότι το κλειδί στη δουλειά της είναι όχι μόνο η υπομονή, αλλά κυρίως «η τεράστια υπευθυνότητα».
Ανάμεσα στα προσωπικά έγγραφα που κατόρθωσε να ανασυνθέσει υπάρχει μία επιστολή που γράφτηκε από μία μητέρα που παρακαλούσε τη Stasi να απελευθερώσει τον γιο της. «Αυτό έγινε πριν από κάμποσα χρόνια και με συγκίνησε πολύ».
«Ξεπερασμένη τεχνολογία»
Από την αρχή της επιχείρησης αποκατάστασης, το 1995, 500 σάκοι με κομματάκια χαρτιού, που ισοδυναμούν με 1,5 εκατομμύριο σελίδες, έχουν ανασυντεθεί.
Οι αρχειοθέτες έχουν έρθει αντιμέτωποι με εκρηκτικές αποκαλύψεις, όπως τα έγγραφα που αποδεικνύουν το οργανωμένο από το καθεστώς ντοπάρισμα των αθλητών.
Αλλα έγγραφα θα μείνουν κρυμμένα επί χρόνια: ένας άνθρωπος χρειάζεται κατά μέσον όριο 18 μήνες για να αποκαταστήσει έναν σάκο με κομματάκια εγγράφων, σύμφωνα με τον Αντρέας Λόντερ, επικεφαλής της ομάδας.
Κάθε σάκος περιέχει κομματάκια που αντιστοιχούν σε 2.500 έως 3.500 σελίδες. Και μένουν συνολικά 55 εκατομμύρια σελίδες για αποκατάσταση.
Το 2013, η χρησιμοποίηση νέας τεχνολογίας δημιούργησε ελπίδες. Ομως το e-Puzzler που δημιουργήθηκε από το ερευνητικό ινστιτούτο Fraunhofer IPK αποδείχθηκε ανίκανο να διαχειρισθεί τις εκατοντάδες χιλιάδες κομμάτια χαρτιού.
Μία νέα συσκευή βρίσκεται στο στάδιο της κατασκευής. Οι αρχειοθέτες ελπίζουν ότι θα είναι λειτουργική τα επόμενα χρόνια.