Ο Νικολάε Τσαουσέσκου υπήρξε χωρίς αμφιβολία μεταξύ των ηγετών των σοσιαλιστικών καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης εκείνος που είχε το πιο τραγικό και βίαιο τέλος. Ο ίδιος και η σύζυγός του Έλενα εκτελέστηκαν εν ψυχρώ δεμένοι πισθάγκωνα και μάλιστα η εκτέλεση αυτή καταγράφηκε από τηλεοπτική κάμερα και διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο, μια δραματική σκηνή που συνδέθηκε με τα γεγονότα εκείνης της περιόδου, όπως και η πτώση του Τείχους στο Βερολίνο.
Ένα μήνα περίπου νωρίτερα, τον Νοέμβριο του 1989, ο 71 ετών Τσαουσέσκου είχε επανεκλεγεί πανηγυρικά στη θέση του γενικού γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος Ρουμανίας. Το περιβάλλον συνολικά στον μέχρι τότε κόσμο του υπαρκτού σοσιαλισμού ήταν ιδιαίτερα βαρύ, μετά την πτώση των σοσιαλιστικών καθεστώτων, με πιο πρόσφατο εκείνο του Τόντορ Ζίβκοφ στην γειτονική Βουλγαρία.
Η δυσαρέσκεια των πολιτών άρχισε να γίνεται ολοένα και πιο φανερή όσο περνούσαν οι εβδομάδες. Σε διάφορες πόλεις άρχισαν να εκδηλώνονται φανερά αντιδράσεις με μαζικό χαρακτήρα, με κεντρικό σημείο την Τιμισοάρα, πόλη με ιδιαίτερα έντονο το φοιτητικό στοιχείο. Ήταν αυτό το βήμα που έσπασε τους φραγμούς του φόβου απέναντι στην βίαιη καταστολή της υπηρεσίας ασφαλείας Σεκουριτάτ, που τρομοκρατούσε τους αντιφρονούντες επί δεκαετίες.
Η ρουμανική επανάσταση ήταν γεγονός και τα γεγονότα κύλησαν αρκετά γρήγορα, ιδίως μετά τις 20 Δεκεμβρίου. Η κατάσταση κρίθηκε ουσιαστικά μετά την προσχώρηση των Ενόπλων Δυνάμεων στο αντικαθεστωτικό στρατόπεδο. Οι διαδηλώσεις κλιμακώθηκαν και έγιναν πιο βίαιες, με αποτέλεσμα ακόμα και το ζεύγος Τσαουσέσκου στις 22 Δεκεμβρίου να προλάβει μετά βίας να γλυτώσει από την οροφή του προεδρικού μεγάρου με ελικόπτερο. Το ελικόπτερο υποχρεώθηκε λίγο αργότερα να προσγειωθεί μετά από το κλείσιμο του εναέριου χώρου της χώρας και την προειδοποίηση ότι θα καταρριφθεί.
Οι Τσαουσέσκου σταμάτησαν διερχόμενα αυτοκίνητα, ζητώντας από τον οδηγούς να τους μεταφέρουν στο Τιργκοβίστι. Έτσι ενημερώθηκαν και οι αστυνομικές αρχές για το πού βρισκόταν το καταζητούμενο ζεύγος και να τους συλλάβουν αργότερα την ίδια μέρα. Την επόμενη, 23 Δεκεμβρίου οι αστυνομικοί παρέδωσαν τους Τσαουσέσκου στον στρατό.
Δύο ημέρες μετά, ανήμερα τα Χριστούγεννα του 1989 ο Νικολάε και η Έλενα Τσαουσέσκου βρέθηκαν ενώπιον ενός έκτακτου δικαστηρίου. Οι δικαστές τους απηύθυναν πολλές κατηγορίες, μεταξύ των οποίων η κατάχρηση της δημόσιας περιουσίας και η γενοκτονία ακόμα. Ο μέχρι πριν λίγα εικοσιτετράωρα ηγέτης της Ρουμανίας επικαλέστηκε την νομιμότητα της εξουσίας του και απέρριψε την δικαιοδοσία του δικαστηρίου.
Η στάση του δεν επηρέασε σε τίποτα την ετυμηγορία που δεν άφηνε περιθώρια παρερμηνειών για τις προθέσεις της προσωρινής επαναστατικής διακυβέρνησης. Και οι δύο κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν σε θάνατο. Το πιο δραστικό κομμάτι της απόφασης ήταν το άμεσα εκτελεστό της. Οι σύζυγοι επρόκειτο αρχικά να εκτελεστούν κατά μόνας, ωστόσο ζήτησαν η θανάτωση τους να γίνει μαζί, κάτι που έγινε δεκτό. Δεκτή δεν έγινε όμως η αντίδρασή τους στο να τους δέσουν τα χέρια στην πλάτη.
Ένας λοχαγός, δύο επιλοχίες και μια ομάδα πέντε στρατιωτών, όλοι εθελοντές, ανέλαβαν να εφαρμόσουν την θανατική ποινή. Το ζεύγος Τσαουσέσκου οδηγήθηκε σε μια παρακείμενη αυλή όπου γαζώθηκαν με ριπές από τα Καλάσνικοφ των στρατιωτών. Οι σοροί τους τάφηκαν σε αντικρυστούς τάφους στο νεκροταφείο Γκενσέα στο Βουκουρέστι. Το 2010 μετά από σειρά αιτημάτων της οικογένειας, έγινε εκταφή των σορών προκειμένου να ταυτοποιηθούν με χρήση εξέτασης DNA, επειδή υπήρχαν αμφιβολίες για την ταυτότητα των ανθρώπων που είχαν ταφεί εκεί.
Η δίκη και η εκτέλεση του δικτατορικού ζευγαριού επικρίθηκε αργότερα, από υποστηρικτές του καθεστώτος, αλλά όχι μόνο. Ο Ίον Ιλιέσκου, επικεφαλής της προσωρινής κυβέρνησης, το 2009 χαρακτήρισε την εκτέλεση “αρκετά ντροπιαστική, αλλά απαραίτητη”, γιατί αλλιώς δεν θα μπορούσε να κατευναστεί η λαϊκή οργή και διαφορετικά οι Τσαουσέσκου “θα είχαν λυντσαριστεί στους δρόμους από τον λαό”.
Τριανταπέντε χρόνια αργότερα η Ρουμανία είναι μια άλλη χώρα. Μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ, με ροπή περισσότερο προς την Κεντρική Ευρώπη παρά προς τα Βαλκάνια, με ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης, αλλά και με πολιτικές προκλήσεις, όπως απέδειξαν οι πρόσφατες προεδρικές εκλογές. Η κληρονομιά του καθεστώτος Τσαουσέσκου παραμένει στη γενικότερη συνείδηση του ρουμανικού λαού μια μελανή σελίδα της ιστορίας…