Ο Γρηγόρης Τίτου Παπαμαστοράκης γεννήθηκε στη Βιάννο Ηρακλείου το έτος 1930. Απόφοιτος της Νομικής Σχολής Αθηνών, άριστος δικηγόρος, γρήγορα ανέβηκε τα σκαλιά της επιστήμης του και έγινε δικηγόρος στον Άρειο Πάγο. Παντρεύτηκε την Ελένη Σεϊμένη, Κοινωνική Λειτουργό, και απέκτησαν ένα γιο, τον Τίτο.
Στη διάρκεια των φοιτητικών του χρόνων, ο Γρηγόρης Παπαμαστοράκης ανέπτυξε μεγάλη δράση και υπηρέτησε ως Γραμματέας του Συλλόγου Σπουδαστών. Θήτευσε Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου Κρητών «Ο Διαβάτης». Θείος του (αδερφός του πατέρα του) ήταν ο Γρηγόρης Παπαμαστοράκης, Πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας.
Για το Ολοκαύτωμα της Βιάννου, τη Μάχη της Κρήτης και την κατοχή, έχει αναφερθεί σε πολλές ομιλίες σε όλη την Ελλάδα. Η Ελένη Σεϊμένη – Παπαμαστοράκη (ο πατέρας της Δημήτρης Σεϊμένης εκτελέστηκε από τα στρατεύματα κατοχής στις 2 Ιουνίου 1941 στο χωριό Κυρτωμάδος Χανίων) μας απέστειλε ομιλία του συζύγου της Γρηγόρη για της 61η επέτειο της Μάχης της Κρήτης, που εκφωνήθηκε το έτος 2002 στην πλατεία της Νέας Σμύρνης Αθηνών.
Συγκεκριμένα, ο Γρηγόρης Παπαμαστοράκης, στην ομιλία του ανέφερε τα παρακάτω για τη Μάχη της Κρήτης:
«Συμπληρώθηκαν φέτος 61 χρόνια από τότε που έγινε η Μάχη της Κρήτης, το τρίτο δεκαήμερο του Μάη 1941. Είναι μεγάλη η ευθύνη να γράψει κανείς, για ένα τόσο μεγάλο και ανεπανάληπτο ιστορικό γεγονός, όπως η Μάχη της Κρήτης, που χαρακτηριστικό της γνώρισμα είναι η πρωτοτυπία και η παραδοξότητα και γι’αυτό ξεχωρίζει απ’όλες τις μεγάλες μάχες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, είναι δε δύσκολο μέσα σε ένα περιορισμένο κείμενο, να αναφέρει κανείς όλα τα συγκλονιστικά πολεμικά γεγονότα και τα περιστατικά αυτοθυσίας και ηρωισμού, που συνέβησαν κατά τη διάρκεια των 10 ημερών, που κράτησε αυτή η ιστορική και ηρωική μάχη.
Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, θα περιορισθώ και θα προσπαθήσω να αναφερθώ εις ορισμένα γεγονότα και αριθμούς, δίνοντας έτσι το χρονικό αυτής της μάχης, να τονίσω δε και να αναφερθώ στη συμβολή του άμαχου πληθυσμού της Κρήτης στη Μάχη αυτή.
Θα προσπαθήσω ακόμη να απαντήσω, όσο μου είναι δυνατόν, στα ερωτήματα:
α) ήτο δυνατόν να κερδηθεί αυτή η Μάχη και β) ποιες οι συνέπειες της Μάχης αυτής στην εξέλιξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο Χίτλερ μετά την κατάκτηση της Ευρώπης των Βαλκανίων και της ηπειρωτικής Ελλάδος (17 Απριλίου 1941), σπέρνοντας παντού τον πανικό και τον θάνατο, έστρεψε ευθύς, αμέσως τα βλέμματά του προς τη Μεγαλόνησο. Η γεωγραφική θέσις της Κρήτης εν μέσω τριών άπειρων και πέντε θαλασσών, έπαιξε πάντοτε σημαντικό ρόλο εις την τύχη της.
Ήθελε την κατάληψη της Κρήτης ο Χίτλερ για να την χρησιμοποιήσει ως αεροπορική βάση εναντίον των θαλασσίων συγκοινωνιών της Αγγλίας εις την Ανατολική Μεσόγειο.
Ήτο τούτο βασικό, να διακόψει την δια θαλάσσης επαφή της Αγγλίας μετά της Αιγύπτου, όπου διεξήγοντο επιχειρήσεις, ως και μετά της Μέσης Ανατολής από όπου η Αγγλία επρομηθεύετο πετρέλαιο.
Η γερμανική επίθεση κατά της Κρήτης αποφασίσθηκε τελεσίδικα στις 19 του Μάη το βράδυ, από τον Γερμανό Στρατηγό Στούντεντ, στον οποίο είχε ανατεθεί προσωπικά από τον Χίτλερ η κατάληψη της Κρήτης.
Η νυχτερινή δράση ήταν αδύνατη για τον Στούντεντ, γι’ αυτό αποφασίστηκε στα σαλόνια του ξενοδοχείου της μεγάλης Βρετανίας η έναρξη της επιθέσεως να γίνει το πρωί στις 20 του Μάη.
Έτσι, από τη σκλαβωμένη Αθήνα, πριν καλά καλά φέξει, σε ατέλειωτα κύματα τα γερμανικά αεροπλάνα τραβούσαν κατά το νοτιά. Ήταν ένας ασταμάτητος βόμβος, που δεν χρειαζότανε εξήγηση, για το τι προμηνούσε. Γύρω στις 6 το πρωί οι σταθμοί επιτήρησης, ανέφεραν πως τα γερμανικά αεροπλάνα πλησίαζαν. Τα «Γιούγκερ 52» και τα «Στούκας» χτυπούν άγρια το αεροδρόμιο του Μάλεμε και τα γύρω από τα Χανιά σημεία, όπως Αγυιά, Πλατανιά και άλλα.
Η Σούδα είναι ο άλλος στόχος, αφού εκεί βρίσκεται το λιμάνι από το οποίο μπορούν να ενισχυθούν τα βρετανικά στρατεύματα. Άλλος στόχος είναι ένας μικρής λόφος 100 μ. για τον οποίο δεν πιστεύουν ότι θα τους δημιουργήσει ιδιαίτερα προβλήματα. Το χωριό που βρίσκεται πάνω σ’ αυτό το λόφο είναι ο Γαλατάς, 5 χιλιόμετρα δυτικά των Χανίων.
Εμπρηστικές βόμβες καταστρέφουν το Γαλατά και τα μισά Χανιά ισοπεδώνονται από τους βομβαρδισμούς. Το Μάλεμε φλέγεται και ανασκάπτεται. Λίγο αργότερα ακολουθούν αεραγήματα από ανεμόπτερα με τους αλεξιπτωτιστές.
Πάνω από 2.000 ομπρελάδες, όπως ονόμασε ο λαός χαρακτηριστικά τους αλεξιπτωτιστές, έπεσαν την πρώτη μέρα στο δυτικό τμήμα της Κρήτης.
Οι περισσότεροι έφθαναν νεκροί στο έδαφος, οι υπερασπιστές της ελευθερίας τους κτυπούσαν στον αέρα σαν πετούμενα, όσοι δε έφθαναν ζωντανοί τους αποτελείωναν οι άνδρες και οι γυναίκες με μπαστούνια και στυλιάρια και τους έριχναν στα πηγάδια. Μέχρι το βράδυ θα πέσει το Μάλεμε, καθοριστική επιτυχία των Γερμανών. Από το Μάλεμε μέχρι τον Γαλατά, μια απόσταση 10 χιλιόμετρα, λειτουργεί ένα παράξενο σφαγείο.
Η κρητική άνοιξη στάζει κυριολεκτικά στο αίμα. Πτώματα παντού. Οι ναζί θέλουν να καταλάβουν το Γαλατά. Οι μάχες στο Γαλατά θα κρατήσουν έξι μερόνυχτα. Οι νεαροί εισβολείς τα έχουν χάσει κυριολεκτικά.
Κανείς δεν τους έχει μιλήσει γι’ αυτόν τον παράξενο στρατό, με τα μαύρα μαντήλια στο κεφάλι, το άγριο βλέμμα και τα δυνατά μπράτσα.
Την 6η μέρα ο Γαλατάς πέφτει. Στη μάχη του Γαλατά, το βαρύτερο φόρο αίματος κατέβαλαν οι ναζί. Γύρω και μέσα στο χωριό μετρήθηκαν 1.030 πτώματα γερμανών. Από τους υπερασπιστές, οι νεκροί ήσαν 200. Από αυτούς 145 ήταν Νεοζηλανδοί και 55 ήσαν κάτοικοι του Γαλατά. Στους τελευταίους περιλαμβάνονται 9 γυναίκες και ο νεαρός Παντελής Γερογιάνης 18 ετών, που βρέθηκε νεκρός στην πλατεία του χωριού με το όπλο στο χέρι.
Όμορφον νιο εζύγωσε ο χάρος στη Μαδάρα
κι ελάμπανε τα ρούχα του και φέγγαν τ’άρματά του.
Βγάλε τα νιε τα ρούχα σου και θέσε τ’άρματά σου.
Δε βγάνω γω τα ρούχα μου, δε θέτω τ’άρματά μου,
άντρας εσύ, άντρας εγώ, έλα να μετρηθούμε.
Η επίθεση στο Ρέθυμνο εκδηλώθηκε στις 3 το απόγευμα της ίδιας μέρας, αφού προηγήθηκαν και εκεί σφοδροί βομβαρδισμοί. Και εδώ η συμμετοχή του λαού στη Μάχη ήταν σημαντική από την πρώτη στιγμή. Η αντίσταση των Ρεθεμνιωτών υπήρξε σκληρή και αποτελεσματική.
Το βράδυ της πρώτης μέρας της Μάχης, γράφει ο Στρατηγός Καφφάτος (δηλαδή σε λίγες ώρες), εκ της όλης εκεί κατελθούσης δυνάμεως των δύο ταγμάτων, (περίπου 1.800), οι 1.277 είχαν τεθεί εκτός μάχης, (762 νεκροί, 315 τραυματίες και 200 αιχμάλωτοι).
Στο Ηράκλειο η επίθεση άρχισε στις 4 το απόγευμα με την ίδια σφοδρότητα των άλλων περιοχών, οι υπερασπιστές του Ηρακλείου σκότωσαν την πρώτη μέρα της επιθέσεως πάνω από 2.000 αλεξιπτωτιστές. Τη δεύτερη μέρα της Μάχης, οι Γερμανοί εισβολείς έκαναν έφοδο για να καταλάβουν το Ηράκλειο, που το είχαν περικυκλώσει από παντού την προηγούμενη νύχτα.
Ύστερα από ένα ανελέητο βομβαρδισμό με στούκας, οι Γερμανοί μπήκαν στην πόλη με δύο φάλαγγες. Η μια κατέλαβε το λιμάνι, αλλά όταν θέλησε να βαδίσει προς το κέντρο της πόλης συνάντησε την επίθεση του λαού και αναγκάσθηκε να ταμπουρωθεί σε διάφορα σημεία και να παραδοθεί το βράδυ.
Η άλλη φάλαγγα διέσχισε τη λεωφόρο Καλοκαιρινού, έφθασε ως το «Μεϊντάνι», με σκοπό να καταλάβει το φρουραρχείο που τότε ήταν στο ισόγειο των δικαστηρίων. Όμως, 100 μέτρα περίπου πριν από το φρουραρχείο, αντιμετώπισε την αντεπίθεση του λαού, που στο άκουσμα «οι γερμανοί στην πόλη», έτρεχε από τις γειτονιές, τα προάστια, και οπλισμένος ακόμη και με ξύλα, “απούχει άρματα ας βαστά κι απoύ δεν έχει ας βρίσκει”, μπήκε στο πεδίο της Μάχης και οι Γερμανοί εξοντώθηκαν μέχρι ενός.
800 μεταγωγικά αεροπλάνα «Γιούγκερς 52» που μετέφεραν 7.000 χιλιάδες αλεξιπτωτιστές και 300 μαχητικά – βομβαρδιστικά και καταδιωκτικά αεροπλάνα, έλαβαν μέρος στη Μάχη της Κρήτης.
Ήταν η πρώτη επιχείρηση αυτού του είδους, στην ιστορία των πολέμων και μέχρι τις μέρες μας η τελευταία. Από Ελληνικής και συμμαχικής πλευράς στη Μάχη έλαβαν μέρος 13.000 Άγγλοι, 7.000 Νεοζηλανδοί, 6.000 Αυστραλοί, 1.000 Κύπριοι, 600 Ίκαροι, 350 Ευέλπιδες, η σχολή Χωροφυλακής και 2.000 άνδρες. Σύνολο 32.000 μάχιμοι άνδρες περίπου.
Το τραγικό όμως ήταν, πως οι περισσότεροι απ’αυτούς ήταν άοπλοι, ο δε οπλισμός που υπήρχε αποτελείτο από παλιά όπλα Μάουζερ και Μάλινχερ.
Η αεροπορική κάλυψη από Ελληνικής και συμμαχικής πλευράς δεν ξεπερνούσε τα 35 αεροπλάνα, όλα της κακιάς ώρας. Έτσι προσπάθησε να αμυνθεί η Κρήτη στην αεροπορική επίθεση της Γερμανίας.
Η δεκαήμερη αυτή τιτανομαχία, στα χώματα της Ρήγισσας της Λευτεριάς, ήταν μια εποποιία που άνοιγε η ίδια την πρώτη σελίδα της Εθνικής μας Αντίστασης.
Η Μάχη της Κρήτης ανάδειξε πρωτομάχο το λαό της που τρόμαξε τους χιτλερικούς. Γέροι, γυναίκες και μικρά παιδιά, έλαβαν μέρος στον αγώνα, γεγονός που δεν έχει προηγούμενο στην ιστορία των πολέμων.
Γι’αυτό και χαρακτηρίστηκε ως η παραδοξότερη μάχη όλων των λαών και όλων των εποχών. Το πλέον σοβαρό και σπουδαίο στοιχείο, το οποίο προσδίδει παραδοξότητα, αλλά και πρωτοτυπία στη Μάχη της Κρήτης, είναι η αυθόρμητη και καθολική συμμετοχή του άμαχου πληθυσμού.
Άνδρες, γυναίκες και παιδιά κρατάνε το ντουφέκι,
στους Γερμανούς θα ρίξουνε φωτιά κι αστροπελέκι.
Κανείς βέβαια δεν παραγνωρίζει τους ηρωισμούς και τις θυσίες των στρατιωτικών τμημάτων, ελληνικών και ξένων, αλλά στην κυριολεξία ο κυριότερος παράγοντας σε αυτή τη μάχη υπήρξε ο άμαχος πληθυσμός, οι στρατευμένοι υπερασπιστές του νησιού εκτελούσαν διαταγές στην εφαρμογή ενός γενικού σχεδίου.
Ο λαός όμως της Κρήτης, πήρε διαταγή από την καρδιά και την ψυχή του, από την παθιασμένη διάθεσή του να μείνει ελεύθερος, αυτά ήταν ουσιαστικά, τα όπλα που χρησιμοποίησε σε αυτή τη μάχη.
Η προβολή του παράγοντα λαός, δεν σημαίνει καθόλου υποτίμηση του ρόλου που έπαιξαν στη Μάχη οι Αυστραλοί, Εγγλέζοι και Νεοζηλανδοί, που πολλές χιλιάδες από αυτούς έχασαν τη ζωή τους.
Όλοι πολέμησαν ηρωικά, παρά τη σύγχυση και την έλλειψη συντονισμού, όμως αυτό που χαρακτηρίζει ιδιαίτερα τη Μάχη της Κρήτης, που προκάλεσε το θαυμασμό σε όλο τον κόσμο, ήταν ο απαράμιλλος ηρωισμός του κρητικού λαού.
Οι Κρητικοί άρπαζαν τα όπλα που έβρεχε ο ουρανός, γράφει ΄Άγγλος συγγραφέας Στούαρτ στο βιβλίο του «Η Μάχη της Κρήτης».
Τη συμβολή του λαού στη Μάχη αναγνωρίζει στα απομνημονεύματά του και ο ίδιος ο Στρατηγός Φράυμπεργκ, Γενικός Διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων. «Η πραγματικότητα ήταν ότι ολόκληρος ο πληθυσμός της Κρήτης ήθελε να πολεμήσει, δεν έχω παρά λόγια επαίνων για τον τρόπο που ο πληθυσμός της Κρήτης, προσπάθησε να υπερασπίσει το τελευταίο φρούριο του έθνους των».
Στο ερώτημα που γεννάται, ήταν δυνατόν να κερδηθεί η Μάχη αυτή, μπορεί κανείς να απαντήσει ναι, εφ’όσον όμως είχαν παρθεί έγκαιρα τα παρακάτω μέτρα:
1) Καλή οργάνωση και σχετικά άρτιος εξοπλισμός των συμμαχικών δυνάμεων που βρισκόταν στην Κρήτη και που ήταν αρκετές για να αποκρούσουν και να ματαιώσουν τα σχέδια του εχθρού. Ιδιαίτερα αρνητικό ρόλο στην άμυνα της Κρήτης έπαιξε η παντελής έλλειψη συμμαχικής αεροπορίας. Και είναι απορίας άξιο, πως οι Άγγλοι, κατά την περίοδο εκείνη, έχοντας υπ’όψιν τους το ενδεχόμενο αυτό, δεν εφρόντισαν για την καλύτερη αντιαεροπορική άμυνα του νησιού.
2) Αν εξοπλιζόταν καλά ο λαός και τα στρατευμένα παιδιά του, και η 5η Μεραρχία Κρήτης δεν είχε φύγει για την Αλβανία. Και εδώ ο λαϊκός ποιητής στο ριζίτικο τραγούδι μας λέει:
Χίτλερ να μην το καυχηθείς πως πάτησες τη Κρήτη,
ξαρμάτωτη την εύρηκες, ελλείπαν τα παιδιά της,
στα ξένα πολεμούσανε, πάνω στην Αλβανία.
Γεγονός ότι στο Ηράκλειο και στο Ρέθυμνο, οι ένοπλοι βασικά, πολίτες, ήταν εκείνοι που ξεκαθάρισαν τις γερμανικές εστίες και εξόντωσαν το μεγαλύτερο μέρος των εχθρικών δυνάμεων τις πρώτες μέρες της Μάχης, δείχνοντας έτσι ότι η δυνατότητα να μη καταληφθεί το νησί από τους γερμανούς ήταν απόλυτα ρεαλιστική.
3) Αν δεν αιφνιδιάζονταν οι Βρετανοί στο Μάλεμε, πράγμα που επέτρεψε στους Γερμανούς να το καταλάβουν σχεδόν από την πρώτη μέρα και να το χρησιμοποιήσουν σε συνέχεια για την απόβαση δυνάμεων πεζικού και βαρέως οπλισμού. Ο αιφνιδιασμός οφείλεται στην έλλειψη σωστής προοπτικής, παρά τις συγκεκριμένες έγκυρες πληροφορίες που υπήρχαν.
Όσον αφορά τις συνέπειες της Μάχης της Κρήτης στην εξέλιξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, συνοψίζονται ως εξής:
1) Με την επίθεση εναντίον της Κρήτης, τα σχέδια του Χίτλερ ανατράπηκαν σε όλους τους τομείς, διότι οι απώλειές του εκ της επιχειρήσεως αυτής υπήρξαν τρομακτικές. Εις 6.000 περίπου άνδρες, δηλαδή σχεδόν το σύνολο των αλεξιπτωτιστών, το άνθος του γερμανικού στρατού, εξοντώθηκε, 200 καταδιωκτικά, βομβαρδιστικά και 200 μεταγωγικά αεροπλάνα καταστράφηκαν.
2) Οι Άγγλοι βρήκαν την ευκαιρία να καταλάβουν τη Συρία.
3) Δόθηκε καιρός και συνεπληρώθη η άμυνα της Αιγύπτου.
4) Εσώθη η γενική κατάσταση στη Μεσόγειο, εξ αιτίας των τεραστίων απωλειών των Γερμανών.
5) Δεν απεπειράθη ο Χίτλερ παρά την επίμονη του Στούντεντ επίθεση κατά της Κύπρου και της Μάλτας μετά την πανωλεθρία που υπέστη στην Κρήτη.
6) Και τέλος και το σπουδαιότερο, καθυστέρησε η εναντίον της Ρωσίας επίθεση του Χίτλερ και εκ της καθυστερήσεως διεξαγωγή των επιχειρήσεων εις περίοδο χειμώνος, ευνόησε τη Ρωσία με αποτέλεσμα να χάσει η Γερμανία τον πόλεμο και να σωθούν οι λαοί της Ευρώπης από την χιτλερική πανούκλα.
Η γενναία λοιπόν αντίσταση ολόκληρου του κρητικού λαού και της στρατιωτικής δύναμης (ελληνικής και αλλοδαπής) κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης, έγινε αιτία να αλλάξει η πορεία της ιστορίας και του πολιτισμού του 20ου αιώνα.
Μετά τη γνωστή κατάληξη της Μάχης, το νησί μας σκλαβώθηκε από τα χιτλερικά στρατεύματα κατοχής.
Η ψυχή όμως της Κρήτης έμεινε ασκλάβωτη και ο γενναίος και αδούλωτος λαός της Κρήτης, όπως και όλοι οι Έλληνες, όρθωσε το ανάστημά του και με την ένδοξη αντίστασή του άρχισε τον νέο απελευθερωτικό αγώνα.
Τέσσερα περίπου χρόνια κράτησε αυτός ο αγώνας κάτω από δύσκολες συνθήκες και ο λαός της Κρήτης υπέστη τα πάνδεινα, φόβος και πείνα, καταστροφές και εκτελέσεις.
Δεν μπορεί κανείς εδώ να μην αναφέρει χωρίς να υποτιμώνται οι θυσίες των άλλων περιοχών της Κρήτης, το ξεθεμέλιωμα της Κανδάνου που έγινε στις 3 του Ιούνη 1941 και το ολοκαύτωμα της Βιάννου, που στις 14 του Σεπτέμβρη 1943 οι χιτλερικές ορδές εξετέλεσαν 400 και πλέον κατοίκους της επαρχίας και των γύρω χωριών της Ιεράπετρας κατά τον πιο βάρβαρο και άνανδρο τρόπο και κάψανε τα περισσότερα χωριά της.
Αρκετές χιλιάδες συμπατριώτες μας, έπεσαν κάτω από τα εκτελεστικά αποσπάσματα, αφήνοντας πίσω τους παιδιά ορφανά και γυναίκες χήρες.
Αποτίνουμε και φέτος ελάχιστο φόρο τιμής στους ηρωικούς νεκρούς της Μάχης της Κρήτης, επώνυμους και ανώνυμους αξιωματικούς και στρατιώτες, Έλληνες και αλλοδαπούς και σε ολόκληρο τον κρητικό λαό, που μπήκε άοπλος στη Μάχη και με τους ηρωισμούς και τις θυσίες του, έγραψε μια ακόμη λαμπρή σελίδα δόξας στην μακραίωνα ιστορία του.
Η Μάχη της Κρήτης είναι συνέχεια των απελευθερωτικών αγώνων, που αναγκάσθηκε να κάνει ο λαός της Κρήτης διαμέσου των αιώνων, άλλοτε κατά των Ρωμαίων και των Αράβων, άλλοτε κατά των Ενετών και των Σαρακηνών και άλλοτε κατά των Τούρκων με το μεγάλο ΑΡΚΑΔΙ.
Έχουμε χρέος όλοι μας, απέναντι στην ιερή μνήμη των νεκρών μας, να μείνουμε πιστοί στα ιδανικά της ειρήνης, της ελευθερίας, της εθνικής ανεξαρτησίας και της δημοκρατίας, που γι’ αυτά τα ιδανικά έδωσαν τη ζωή τους και το τίμιο αίμα τους οι αγωνιστές της Μάχης της Κρήτης και όλοι όσοι έπεσαν κάτω από τις σφαίρες των εκτελεστικών αποσπασμάτων κατά τη διάρκεια της χιτλερικής κατοχής (περίπου 8.000 τον αριθμό).
Ο φασισμός και ο Ναζισμός βουτηγμένοι στο αίμα και στο έγκλημα τριάντα και πλέον εκατομμυρίων νεκρών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αποδοκιμάσθηκαν από την πανανθρώπινη κραυγή και κατάρα, ποτέ πια φασισμός, ποτέ πια πόλεμος.
Είμεθα υπέρ της Ειρήνης στον κόσμο, της φιλίας και συνεργασίας όλων των λαών και της επιλύσεως των διεθνών διαφορών με ειρηνικά μέσα. Έχουμε υποχρέωση να τιμούμε και να προβάλλουμε τη Μάχη της Κρήτης σε πανελλήνια και σε παγκόσμια έκταση. Αυτό είναι η καλύτερη τιμή στη μνήμη των ηρωικών νεκρών της Μάχης αυτής».
Γεώργιος Α. Καλογεράκης
Δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Καστελλίου