Πολλές ήταν οι ενδιαφέρουσες ομιλίες που ακούστηκαν στο πλαίσιο της εξαιρετικής ημερίδας με θέμα την «υγειονομική περίθαλψη στα χρόνια της κατοχής 1941-1945» που οργάνωσε ο Ιατρικός Σύλλογος Ηρακλείου και μια από αυτές αφορούσε την εκπληκτική ιστορία του γιατρού Νικόλαου Κασάπη.
Για εκείνον μίλησε ο πλαστικός χειρουργός Ανδρέας Μανιός, ο οποίος αναφέρθηκε στην ζωή και το έργο του ανθρώπου που εκείνα τα δύσκολα χρόνια δημιούργησε μια κλινική στο Ψυχρό Λασιθίου πραγματοποιώντας πολύ δύσκολες και περίπλοκες για την εποχή επεμβάσεις.
Ο γάμος του με τη Γερμανίδα νοσοκόμα
Ο Νικόλαος Κασάπης γεννήθηκε το έτος 1873 στην Κωνσταντινούπολη. Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Στρατιωτική Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κωνσταντινουπόλεως, που είχε στελεχωθεί από Γερμανούς, κατατάχθηκε στον τουρκικό στρατό ως γιατρός με τον βαθμό του ταγματάρχη.
Κατά την περίοδο αυτή γνώρισε τη Γερμανίδα νοσοκόμα Φραγκίσκη, την οποία και νυμφεύτηκε.
Κατά τη διάρκεια του Βαλκανικού Πολέμου το 1912-1913, ως αξιωματικός του τουρκικού στρατού, ο Νικόλαος Κασάπης αιχμαλωτίστηκε στο Μαυροβούνιο, αλλά σύντομα απελευθερώθηκε λόγω της ελληνικής καταγωγής του, με την παρέμβαση του βασιλιά του Μαυροβουνίου. Ωστόσο, οι Τούρκοι τον κατηγόρησαν ως λιποτάκτη και τον καταδίκασαν σε θάνατο.
Μετά την περιπέτεια αυτή, το ζευγάρι Κασάπη εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη. Εκεί, κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου λόγω μιας παρεξήγησης κατέληξε πολιτικός εξόριστος πρώτα στην Xίο και έπειτα στην Κρήτη.
Η ζωή στο Ψυχρό και τα δύσκολα χειρουργεία
Μετά τον Μάιο του 1917 εγκαταστάθηκε στο Ηράκλειο, όπου άρχισε να ασκεί το επάγγελμά του, και σύντομα η φήμη του διαδόθηκε σε όλη την περιοχή. Κλήθηκε να επισκεφθεί έναν ασθενή στο Λασίθι. Στην επίσκεψή του στο Οροπέδιο και γοητευμένος από το τοπίο ζήτησε να αγοράσει ένα σπίτι. Εκεί γνώρισε τον καθηγητή Λεωνίδα Γαλανάκη, ο οποίος προσφέρθηκε να του πουλήσει το πατρικό του σπίτι. Έτσι, στις 10 Ιουλίου 1920 υπογράφηκε το σχετικό συμβόλαιο και ο Ν. Κασάπης άρχισε την οικοδόμηση του σπιτιού, παραμένοντας προσωρινά στο σπίτι του εργολάβου της κατασκευής, Γ. Χαλκιαδάκη.
Μετά το πέρας του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, ο Ν. Κασάπης πήγε στη Λειψία της Γερμανίας για μεταπτυχιακές σπουδές. Κλήθηκε να επιστρέψει στην Ελλάδα μετά την επιστροφή του βασιλιά Κωνσταντίνου (6 Δεκεμβρίου 1920) για να αναλάβει τη διεύθυνση του Δημοτικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης και παρέμεινε στη θέση αυτή μέχρι το 1922. Τότε, λόγω των πολιτικών εξελίξεων, εγκατέλειψε τη Θεσσαλονίκη και επέστρεψε στο Ψυχρό.
Στην ταραγμένη περίοδο που ακολούθησε τη Μικρασιατική Καταστροφή, ο Νικόλαος Κασάπης διέμενε στο Λασίθι, όπου ασκούσε την ιατρική και ενδιαφερόταν για όλα τα προβλήματα του τόπου. Μάλιστα λέγεται ότι εκτελούσε και απαιτητικές ιατρικά επεμβάσεις.
Αμέσως μετά την έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου, αρχές Νοεμβρίου 1940, κλήθηκε τηλεγραφικά στο Ηράκλειο για να αναλάβει τη διεύθυνση του Πανανείου Δημοτικού Νοσοκομείου Ηρακλείου.
Η άδικη κατηγορία
Σε όλη τη διάρκεια του πολέμου και της κατοχής, ο Ν. Κασάπης παρέμεινε στη θέση του διευθυντή του Πανανείου, μια θέση στην οποία τον βρήκε και η απελευθέρωση τον Οκτώβριο του 1944. Το γενικό κλίμα της εποχής, η καταγωγή της συζύγου του, η σχέση του με τη γερμανική παιδεία, η κακοήθεια του κόσμου και ίσως και κάποια επαγγελματική αντιζηλία, συνέβαλαν στο να διατυπωθεί κατηγορία για συνεργασία με τους Γερμανούς.
Φοβούμενος τις εν πολλοίς ανεξέλεγκτες αντιδράσεις του κόσμου κατά την αμέσως μεταπελευθερωτική περίοδο, εγκατέλειψε τη θέση του στο Ηράκλειο και κατέφυγε στην Αθήνα στις 18 Οκτωβρίου 1944.
Η φυλάκιση και η απαλλαγή
Λίγους μήνες αργότερα συνελήφθη και μεταφέρθηκε στο Ηράκλειο (2.4.45), όπου και φυλακίστηκε. Στις φυλακές Αλικαρνασσού Ηρακλείου παρέμεινε για λίγο καιρό και αργότερα μεταφέρθηκε στις φυλακές Αγυιάς Χανιών. Αποφυλακίστηκε τέλη Φεβρουαρίου 1947 με απαλλακτικό βούλευμα. Μετά την αποφυλάκισή του, μετέβη στην Κομοτηνή, κοντά στον Εμμ. Μαρινάκη, δικηγόρο και βουλευτή Ροδόπης, στον οποίο είχε παραχωρήσει το σπίτι του στο Ψυχρό για διαμονή της οικογένειάς του κατά τη διάρκεια της κατοχής.
Νέα ζωή στα Κύθηρα
Μετά ήρθε σε επαφή με τον παλιό του γνώριμο Δημήτρη Στάη, γιατρό μαιευτήρα, τότε πρόεδρο της Κοινότητας Χώρας Κυθήρων, από τον οποίο πληροφορήθηκε ότι μπορούσε να εργασθεί εκεί. Έτσι, τέλη του 1948 ο Ν. Κασάπης ήρθε στα Κύθηρα, τελευταίο σταθμό της πολυτάραχης ζωής του. Ταλαιπωρημένος και πικραμένος από τις μετακατοχικές περιπέτειες, βρήκε στο Τσιρίγο την ηρεμία που είχε ανάγκη και αποφάσισε να παραμείνει μόνιμα εκεί.
Πούλησε το σπίτι του στο Ψυχρό και εγκαταστάθηκε στη Χώρα Κυθήρων. Στον ήρεμο νησιώτικο περιβάλλον, εκτιμώμενος από όλους τους κατοίκους, έζησε εκεί τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Στις 14.8.1965, σε ηλικία 92 ετών, επισκέφθηκε το Ψυχρό για να αποχαιρετήσει, όπως είπε, τον τόπο που αγάπησε. Τέσσερα χρόνια αργότερα, στις 5.12.1970 στα Κύθηρα, παραμονή της ονομαστικής του εορτής, ο Νικόλαος Κασάπης έσβησε ήσυχα σε ηλικία 97 ετών.
Αγαπητός και περιζήτητος
Στην εφημερίδα Κυθηραϊκό η Ελένη Χάρου – Κορωναίου έγραψε ένα πολύ χαρακτηριστικό κείμενο για τον γιατρό Νικόλαο Κασάπη με τίτλο «Ο ιατροφιλόσοφος των παιδικών μας χρόνων».
Μεταξύ άλλων, έγραψε:
«Μια από τις σεμνότερες και ευγενέστερες φιγούρες των παιδικών μας χρόνων ήταν ο γιατρός Νικόλαος Κασάπης. Τον θυμόμαστε στη Χώρα γέροντα καλοστεκούμενο σε ένα μικρό σπιτάκι, που έλαμπε από πάστρα και αρχοντιά. Όταν μικρά παιδιά πηγαίναμε για τα κάλαντα, ή μασκαρεμένα τις απόκριες, μας εντυπωσίαζαν τα όμορφα ανατολίτικα χαλιά που ήταν κρεμασμένα στους τοίχους και δημιουργούσαν μια ζεστή ατμόσφαιρα. Μα πιο πολύ το σπιτάκι ζεσταινόταν και ομόρφαινε από την παρουσία του γιατρού και της γυναίκας του. Η Φραγκίσκη (αυτό ήταν το όνομά της) ήταν Γερμανίδα και πολύ αφοσιωμένη στον άνδρα της. Είναι τόσο γλυκιά η ανάμνηση του ζεύγους, όταν έβγαιναν τον απογευματινό τους περίπατο!
Παιδιά στη δεκαετία του ‘50 μαζευόμαστε απέξω από το κτίριο της Ε.Τ.Ε. στην πλατεία της Χώρας, που τότε λειτουργούσε ένα υποτυπώδες χειρουργείο και περιμέναμε να μάθομε για την εγχείριση που έκανε ο Κασάπης εκείνη την ώρα. Εκτός των άλλων, περί τις 20 εγχειρίσεις στομάχου έκανε με επιτυχία στα Κύθηρα και ένα ακρωτηριασμό του Σπύρου Μεγαλοκονόμου-Μπουκή από τον Κάλαμο.
Εκτός από την ιατρική ο Κασάπης ασχολείτο με τη μουσική, την ποίηση, και το θέατρο. Έπαιζε κιθάρα και παρέδιδε αφιλοκερδώς μαθήματα, απήγγελλε σε χοροεσπερίδες, δημιούργησε θίασο και ανέβαζε έργα, στα οποία πρωταγωνιστούσε ο ίδιος. Από αυτά αναφέρω «τον μπάρμπα Λινάρδο» και «την ιστορία του 4ου μάγου, Αρταμπάν» που μου έκαναν μεγάλη εντύπωση.
Άνθρωπος κοινωνικός, ευχάριστος, πολύ αγαπητός και περιζήτητος στις συντροφιές, με ανθρωπιά και ευαισθησίες, αμέσως ενσωματώθηκε στην Κυθηραϊκή κοινωνία, όπου πρόσφερε απλόχερα την επιστημονική του γνώση και ανέπτυξε αξιοθαύμαστη κοινωνική δραστηριότητα».
Αγάπη μέχρι το τέλος
Όπως σημειώνει: «Το 1965 η Φραγκίσκη πέθανε και ετάφη στο κοιμητήριο της Χώρας. Κάθε απόγευμα ο Κασάπης παρά τα 90 χρόνια του, κατηφόριζε στο κοιμητήριο με ένα λουλούδι στο χέρι για τον τάφο της γυναίκας του.
Το Δεκέμβριο του 1970 ο Κασάπης έσβησε ήσυχα στη Χώρα από εγκεφαλικό επεισόδιο, πλήρης ημερών, σε ηλικία 97 ετών και ετάφη με τη γυναίκα του».